[Zohreh Gholami]

سزارین با كمك هیپنوتیزم در ایران


پیش از ظهر جمعه 25 خرداد، مادری 26 ساله، در شرایطی نوزاد دختر خود را در بیمارستان عیوض‌زاده تهران به دنیا آورد كه بدون هیچ‌گونه داروی بیهوشی و به كمك هیپنوتیزم، در خواب هوشیاری رفته بود تا نخستین عمل سزارین بدون بیهوشی در ایران با موفقیت به پایان برسد.

در حالی كه زایمان بدون درد با كمك مدیتیشن و آموزش تنفس‌های خاص از سال‌ها پیش انجام می‌شده است، اما این زایمان به روش سزارین است كه بدون بیهوشی و با كمك هیپنوتیزم انجام شد. خانم دكتر خدایی، جراح و متخصص زنان،‌ زایمان،‌ نازایی و لاپاراسكوپی، یكی از جراحان در مورد این عمل كه دومین عمل جراحی سزارین با روش هیپنوتیزم در جهان  به شمار می‌رود (تجربه قبلی هم در ایران بوده است)، به همشهری می‌گوید: «اول تصمیم ما به زایمان طبیعی بود ولی سیر پیشرفت زایمان، اندازه لگن مادر و سنگین بودن نوزاد ما را مجبور به عمل سزارین كرد. همچنین از یك ماه پیش تمرینات روی این بیمار به صورت هیپنوتیزم برای سزارین شروع شده بود. در شروع عمل هم تقریبا نیم ساعت طول كشید تا بیمار به حالت خلسه رسید تا جراحی برای ما امكان‌پذیر شود.»

ظاهرا وضعیت خوابیدن بیمار در این عمل جراحی برای پزشكان صد در صد مناسب نبوده، و برای همین جراحی كمی با تاخیر انجام شده است. دكتر خدایی در این باره می‌گوید: «با این حال تا لحظات آخر همه چیز توسط بیمار به خوبی تحمل شد. در لحظات آخر هم هنگام جاگذاری رحم و ترمیم دیواره‌های شكمی، بیمار كمی احساس ناراحتی كرد كه برایش از داروی خواب‌آور استفاده كردیم.»

دكتر خدایی در پاسخ به این سؤال كه هیپنوتیزم نسبت به روش های دیگر نظیر روش‌های بی‌حس‌كننده یا بیهوشی عمومی چه مزیتی دارد، این گونه پاسخ می‌دهد: « به ندرت ممكن است بیمارانی باشند كه نتوانند هیچ‌كدام از دو روش بی‌حسی یا بیهوشی را تحمل كنند. همچنین عوارض بیهوشی عمومی به داروهای بیهوشی نیز مربوط می‌شود و ممكن است بیمار بعد از عمل، حالت تهوع مكرر داشته باشد یا در ناحیه برش احساس درد شدیدی ‌كند. برای بی‌حسی نیز اگر میزان پلاكت پایین باشد، یا اگر در ناحیه كمر عفونتی وجود داشته باشد، یا اگر ناهنجاری‌های سیستم ستون مهره‌ای وجود داشته باشد، ممكن است نتوانیم بی‌حسی مناسبی را ارائه دهیم. پس در این موارد هیپنوتیزم می‌تواند روش خوبی برای زایمان‌هایی باشد كه واقعا دیگر راه چاره‌ای برای بی‌دردی وجود ندارد.»

دكتر خدایی تاكید می‌كند: «اما اگر بتوانیم روش هیپنوتیزم را در كنار این دو روش به صورت تكمیلی داشته باشیم نه تنها برای جراحی‌های زنان و زایمان، بلكه در خیلی از روش های جراحی دیگر نیز می‌توانیم از هیپنوتیزم با توجه به مطمئن بودن و سالم بودن آن استفاده كنیم.»

وی با اشاره به اینكه متاسفانه موارد زیادی دیده‌ شده كه به دلیل وجود شرایط خاص، بیماران در اثر استفاده از روش‌های بیهوشی و بی‌حسی موضعی متحمل عوارض زیادی شده‌اند و هم استرس زیادی داشتند، تاكید می‌كند كه اگر ما بتوانیم روش هیپنوتیزم را در اعمال جراحی ارتقا دهیم، پشتوانه خوبی برای علم تجربی‌مان خواهیم داشت. در كشورهای پیشرفته برای انجام زایمان بدون درد، مادران باردار در كلینیك‌های ویژه تحت آموزش‌ها و دوره‌های مدیتیشن قرار می‌گیرند.

دكتر خدایی نیز ضمن بیان اینكه ما هم می‌توانیم این روش را به صورت خود‌هیپنوتیزمی به بیمار آموزش دهیم می‌گوید: «در این‌صورت می‌توانیم بگوییم هم خیال ما و هم بیمار از بابت دردهای سخت زایمانی راحت می‌شود. البته پذیرش هیپنوتیزم برای افراد  مختلف متفاوت است و بعضی ممكن است نسبت به این روش القاء‌‌پذیر‌تر باشند و بعضی برعكس. ولی به هر حال همه افراد حین عمل جراحی تحت تاثیر هیپنوتیزم قرار می‌گیرند.» به گفته این متخصص زنان، وزارت بهداشت پروتكل هیپنوتیزم‌تراپی را از گروه هیپنوتیزم خواسته و اقداماتی نیز در دست انجام است: «ولی هنوز نمی‌دانیم قرار است این امكان برای ما تا چه حد فراهم شود. البته هیچكدام از آموزش‌های ما در مورد این روش تحت پوشش وزارت بهداشت انجام نشده است.»

یكی از نگرانی‌هایی كه در مورد هیپنو‌تراپی آن هم در مورد عمل جراحی وجود دارد این است كه بیمار ناگهان از خواب بیدار شود. دكتر خدایی در این باره می‌گوید: «البته این نگرانی كاملاً طبیعی است. حتی در زمانی كه ما از روش بیهوشی یا بی‌حسی استفاده می‌كنیم، ممكن است جراحی طولانی‌تر شود و اثر این دو روش از بین رود كه در این هنگام ما از تكرر این داروها استفاده می‌كنیم. در مورد هیپنوتیزم نیز تخت در ابتدا به حالت نیمه نشسته بود تا هیپنوتیزم به راحتی انجام شود، اما بعد سیستم‌های الكترونیكی تخت دچار مشكل شد و نتوانستیم تخت را دوباره به حالت اولیه در‌آوریم و عمل با مشكل مواجه شد، اما در نهایت نوزاد با 3 كیلو و 950 گرم وزن، 51 سانتیمتر قد به دنیا آمد.»

وی درباره اهمیت استفاده از این روش می‌گوید: «شاید بعدها بتوان از این عمل به جای بیهوشی برای بیمارانی كه در معرض خطر هستند، استفاده شود اما جراحی مساله‌ای اجتناب‌ناپذیر است و امیدواریم با انجام این عمل دریچه‌ای جدید به علم تجربی باز شود.»

به گفته تیم جراحان، در طول زایمان، وضعیت كلی بیمار از لحاظ وضعیت قلبی، عروقی و اكسیژن‌رسانی تحت كنترل قرار داشت و هیچ‌گونه خطری بیمار را تهدید نمی‌كرد. همچنین بعد از بیرون كشیدن جنین، جفت و پرده‌های جنینی خارج شد و داخل رحم و شكم تمیز شد و سپس پوست شكم بیمار دوخته شد كه در تمام این مراحل بیمار هوشیار بود، ولی درد را احساس نمی‌كرد.


تجربه دوم
حسین الماسیان، متخصصن هیپنوتیزم و هیپنوتراپی كه این تخصص را از انجمن NGH آمریكا گرفته، با این ادعا که این عمل سزارین بدون بیهوشی، بی‌حسی و بدون استفاده از هیچ نوع دارویی در شرایط عادی و هوشیاری انجام شده، به همشهری می‌گوید: «قبل از این، در اسفند‌ماه سال 1369 در بیمارستان پارس تهران هم چنین عملی صورت گرفت كه به دلیل ریسك بالا به اطلاع عموم نرسید.» وی با اشاره به اینكه یكی از كاربردهای هیپنوتیزم در علم پزشكی می‌تواند در زمینه زایمان بدون درد باشد، ادامه می‌دهد: «این كار به صورت داوطلبانه انجام گرفت و این بیمار دو ماه پیش از زایمان هفته‌ای دو تا سه جلسه، جلسات آموزشی هیپنوتراپی را تجربه می‌كرد.»

به گفته این هیپنوتراپ، هیپنوتیزم یك روش كمكی است و در زمینه بیماری‌های روان‌نژندی و روان‌تنی بسیار اثر بخش است و به ‌طور كلی در زمینه‌هایی كه دارو زیاد كاربرد ندارد، می‌تواند بطور جدی در نظر گرفته شود. به گفته الماسیان، در دنیا این روش كاملا شناخته شده است و با اینكه در كتب پزشكی به آن اشاره شده، ولی به صورت عملی اجرا نشده است.


مادر هیپنوتراپ
آیدا حسنلو، مادری كه داوطلبانه به استقبال این عمل جراحی رفته بود در مورد اتفاقات قبل و بعد از عمل سزارین به روش هیپنوتیزم می‌گوید: «از چهار ماه قبل از شروع جراحی، با وجود اینكه با تمام خطرات مربوط به این عمل آشنا بودم، با موافقت همسرم و همچنین تكنیك‌های خاص تنفسی و تكنیك‌هایی كه من را برای رفتن به حالت خلسه و شرطی شدن كمك می‌كرد، خودم را برای انجام این عمل آماده كردم.»

وی كه خودش شاگرد حسین الماسیان است، در ادامه می‌گوید: «البته ترجیح می‌دادم كه شرایط زایمان طبیعی برایم فراهم شود، ولی به علت شرایط خاصی كه داشتم پزشكان عمل سزارین را ترجیح دادند و این در شرایطی بود كه من هیپنوتیزم را به سایر روش های بیهوشی و بی‌حسی ترجیح دادم و با اعتماد كامل و روحیه بالا خودم را برای عمل جراحی آماده كردم.»

انجام این روش جراحی آن هم برای دومین بار در ایران در حالی بود كه چندی پیش دبیر انجمن علمی مامایی ایران تاکید کرده بود، وزارت بهداشت باید در جهت کاهش هزینه‌های زایمان، افزایش کیفیت خدمات مراقبتی به زنان باردار و تولد نوزاد سالم، پروتکل مربوط به استفاده از این روش ها را سریع‌تر در کشور اجرایی کند.

دكتر ناهید خدا کرمی  با اشاره به اینكه تحقیقات انجام شده در کشور، در مورد استفاده از روش های غیر دارویی هنگام زایمان نتایج خوبی را به همراه داشته است، گفته بود: «در مجموع 17 روش غیر‌ دارویی برای کاهش درد زایمان وجود دارد که برخی از این روش ها شامل هیپنوتیزم، ماساژ درمانی، آب درمانی، تکنیک لاماز و زایمان در آب است که در اغلب کشورهای دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما متاسفانه این روش ها در ایران هنوز معمول نشده، به گونه‌ای که فقط در قالب طرح‌های تحقیقاتی دنبال می‌شود.»

دبیر انجمن علمی مامایی ایران تصریح کرده بود: «امروزه در دنیا به استفاده از این روش های غیر دارویی برای کاهش درد زایمان و اضطراب ناشی از آن توجه بسیاری می‌شود، چرا که بهره‌مندی از این روش ها ضمن کاهش درد زایمان‌، باعث افزایش رضایت مندی مادر‌، افزایش سلامت مادر و نوزاد و کاهش دخالت در زایمان خواهد شد.»


منبع: همشهری