[Zohreh Gholami]

بررسی نشان دهندگان الکترونیکی در هواپیما

نشان دهنده های الکترونیکی نشان گرهای حیاتی هستند که اطلاعات مربوط به شرایط و وضعیت هواپیما را در اختیار خلبان و برج مراقبت قرار می دهند.


نشان دهنده های الکتریکی به 4 دسته تقسیم می شوند که عناوین آنها به شرح زیر است:
1. نشان دهنده وضعیت
2. نشان دهنده جهت
3. چشم شیشه ای
4. کابین خلبان بدون شیشه

نشان دهنده وضعیت
نشان دهنده وضعیت یکی از نشان دهنده های اصلی هواپیما می باشد که دارای دو نوع قدیمی و جدید می باشد. این نشان دهنده با گرفتن سیگنال از سامانه های مختلف تنوعی از اطلاعات را در یک جا جمع کرده و به نمایش می گذارد. در نوع قدیمی که آنالوگ گفته می شود، در وسط آن یک علامت ثابت که بدنه نشان دهنده متصل شده قرار دارد، صفحه ای مدرج که گاها به شکل گوی است از طریق سامانه تشخیص وضعیت اطلاعات خود را دریافت می دارد وضعیت هواپیما را نسبت به افق نشان می دهد.

با انجام مانور حول محور عرضی که دماغه بالا یا پایین می رود علامت ثابت به همراه بدنه هواپیما منحرف می شود ولی صفحه مدرج ثابت می ماند که اساس کار جابرو است، مقدار انحراف که توام با حرکت علامت ثابت به بالا یا پایین می باشد در درجه بندی عمودی داخل صفحه که مقابل علامت ثابت قرار می گیرد قابل رؤیت است. به همین ترتیب وقتی هواپیما حول محور طولی روی بال به چپ یا راست خم شود بدنه نشان دهنده نسبت به علامت مثلث شکل که روی صفحه نصب شده حرکت خواهد کرد که این بار مقدار این گردش روی درجه بندی خوانده می شود.

عقربه عمودی نیز دیده می شود که نشانگر اینست که هواپیما برای رسیدن به جهت انتخاب شده بایستی به کدام طرف مانور کند، پس از رسیدن به جهت مورد نظر عقربه عمودی در وسط قرار خواهد گرفت. همچنین عقربه افقی که نشانگر اینست که برای رسیدن به درجه عمودی انتخابی بایستی دماغه را به بالا یا پایین داد که آن هم بعد از رسیدن به مقدار انتخابی در وسط روی علامت هواپیما قرار خواهد گرفت.

زیر نوع قدیمی نشان دهنده وضعیت، لوله شیشه ای وجود دارد که یک گوی داخل آن می تواند به چپ یا راست حرکت کند. به هنگام گردش بایستی این گوی در وسط قرار گیرد تا نحوه گردش صحیح باشد یعنی روی شعاع ثابتی گردش انجام شود و هواپیما به سمت داخل یا خارج سر نخورد.

نشان دهنده جهت
یکی از دو نشان دهنده مهم هواپیما است که داخل آن تعدادی موتور،چرخ دنده و... قرار دارد که در هواپیماهای جدید به نام EHSI خوانده شده که کاملا الکترونیک بوده و هیچ قطعه گردنده و مکانیکی در آن به کار نرفته است.

این نشان دهنده می تواند این اطلاعات را در اختیار ما بگذارد:
1. جهت دماغه هواپیما نسبت به شمال مغناطیسی
2. مقدار مسیر مورد نظر که توسط خلبان توسط کلید گردان مسافت انتخاب می شود
3. انحراف عرضی هواپیما از یک جهت
4. جهت ایستگاه نسبت به شمال مغناطیسی
5. جهت حرکت هواپیما
6. جهتی که توسط کلید گردان HDG توسط خلبان انتخاب می شود
7. فاصله از ایستگاه


چشم شیشه ای
هنگام نشستن و برخاستن که دو موقعیت حساس در پرواز محسوب می شود خلبان مجبور است ضمن نگاه به جلو از شیشه گاها به نشان دهنده ها نیز نگاه کند تا وضعیت هواپیما و برخی اطلاعات لازم مانند سرعت، ارتفاع، وضعیت هواپیما نسبت به افق و ... را نیز از نظر بگذراند که این مسئله به خصوص در هواپیماها با بالگردهای جنگی بیشتر خود را نشان می دهد. متخصصین تصمیم به طراحی و ساخت سامانه هایی گرفته اند تا بدون اینکه نگاه خلبان از روبرو برداشته شود اطلاعات لازم را نیز داشته باشد، این بود که سامانه چشم شیشه ساخته شد.

نمایشگر این سامانه می تواند به دو شکل باشد:
نوع ثابت که در هواپیماهای غیر نظامی مورد استفاده دارد.
 نوع متحرک در هواپیماهای نظامی و بالگردها کاربرد دارد  که می تواند روی کلاه ایمنی نصب گردد.


کابین خلبان بدون شیشه
تعجب نکنید! در آینده شاهد هواپیماهایی می توانیم باشیم که دید جلو و اطراف از طریق شیشه نخواهد داشت، اشتباه نکنید بحث دوربین های ویدیئویی که هم اکنون نیز بر روی برخی هواپیماهای پیشرفته نصب و هواپیما و بیرون را می توان از زوایای مختلف مشاهده کرد مطرح نیست. اصولاً 80 درصد سوانح به هنگام نشستن در حالت فرود اتفاق می افتد. این قسمت با دید دیگری مشکل را حل می کند، این سامانه هنوز مراحل آزمایش خود بر روی هواپیما را طی می کند و مشکل دید در شب و هوای بد را به گونه ای دیگر حل خواهد کرد.

 

محسن مرادی

جعبه متن

منابع:
تبیان
آشنایی با هواپیماها،ابر دهقان فردوس
سامانه های الکترونیک مهندس علمداری
ویکی پدیا
integrated modular avonics by nick johanson, waterloo1999
science direct