[Zohreh Gholami]

فضاپیماها به 8 دسته تقسیم می شوند


۱- فضاپیماهای گذرنده: (Flyby):
این گونه فضاپیماها از پیشتازان اکتشافات فضایی به شمار می آیند. این فضاپپیماها معمولا در مسیر های طولانی حرکت می کنند و مدار آنها به گونه ای تنظیم شده که از کنار هدف مورد نظر عبور می کنند و در دام نیروی گرانش اجرام آسمانی نمی افتند. این گونه باید عمر دراز مدتی داشته باشند.
معروف ترین فضاپیمای گذرنده Voyager ها هستند که از بر مشتری، زحل، اورانوس و نپتون گذرکردند.
از دیگر فضاپیماهای گذرنده می توان به Stardust ، Mariner و Genesis اشاره کرد.

2- مدارگردها (Orbiter):
این فضاپیماها باید از قابلیت کاهش سرعت برای گرفتار شدن در دام گرانش اجرام آسمانی بهره مند باشند. زمانی که این فضاپیماها به مکان معینی نسبت به جرم مورد نظر می رسند به وسیله ی موتورهای سوختی سرعت خود را کاهش می دهند و به این ترتیب به مدار جرم آسمانی می روند. بعد از فضاپیماهای گذرنده، مدارگردها در اکتشافات فضایی استفاده شدند. وایکینگ های مریخ و گاللیو، از اولین مدارگرد ها بودند. فضاپیمای گاللیو در سال 1995 وارد مدار مشتری شد و اطلاعات زیادی را از منظومه ی مشتری به زمین فرستاد و نهایتا بعد از اتمام ماموریت به داخل جو مشتری فرستاده شد.
از دیگر مدارگرد ها می توان به:Cassini، Magellan, Mars Global Surveyor, Mars Odyssey, Messenger اشاره کرد.



3-فضاپیماهای هواشناسی ([wiki]Atmospheric[/wiki]):
این گونه فضاپیماها معمولاً طول عمر کوتاهی دارند چون برای بررسی جو یک کره به داخل جو آن فرستاده می شوند. این فضاپیماها به سیستم های زیادی از قبیل، ارتفاع سنج، سیستم حرکتی سوختی، باتری های الکتریکی، سیستم های ارتباطی برای بازگردانی اطلاعات و ... نیاز دارند و موفقیت یک فضاپیمای هواشناسی در گرو کارکرد صحیح تمام این سیستم هاست.

به طور معمول این فضاپیما ها به وسیله ی فضاپیمای مادر به داخل جو کرات فرستاده می شوند. مثلا مدارگرد گاللیه همراه خود یک آزمایشگاه هواشناسی داشت که در سال 1995 آن را به داخل جو مشتری فرستاد. Pioneer 13 Venus متشکل از یک فضاپیمای مادر و 4 آزمایشگاه جوی کوچک بود که در سال 1978 اطلاعات زیادی را از اتمسفر ناهید به زمین بازگردانی کرد. هم اکنون نیز همه جا صحبت از کاوش گر هویگنس است که در گوشه ی از سطح تیتان جا خوش کرده است. این کاوشگر نیز یک آزمایشگاه جو شناسی بود که توسط کاسینی به سمت تیتان پرتاب شد. طول عمر باتری های کاوشگر فقط در حدود 4 ساعت بود که تا جایی که تانتظار می رفت و حتی فراتر از حد انتظار اطلاعاتی را به زمین مخابره کرد.

4- فضاپیماهای فرودی یا خاک نشین ([wiki]Lander[/wiki]):
این فضاپیماها برای فرود بر روی سطح کرات طراحی می شوند و برای این هدف احتیاج به طراحی پیچیده ای دارند تا بتوانند به اندازه ی کافی بر روی سطح کرات دوام بیاورند و نتایج کاوش خود را به زمین منتقل کنند. این فضاپیما ها معمولا به بررسی آب و هوا و خاک و عوارض اطراف خود می پردازند. شاید بهترین نمونه ی موفق این گونه، Veneraهای شوروی سابق باشند که با وجود شرایط بسیار سخت ناهید به بررسی آب و هوا پرداختند و عکس های رنگی از سطح ناهید به زمین مخابره کردند. مریخ نشین های وایکینگ نیز جزو اولین فضاپیماهای خاک نشین بودند و Mars Pathfinder که برای فرود بر روی مریخ از فن آوری جدیدی استفاده کرده بود و مریخ نورد کوچکی به نام Sojourner را به همراه داشت، از این گونه بود.



5- فضاپیماهای نفوذی ([wiki]Penetrator[/wiki]):
این فضاپیماها به منظور سوراخ کردن سطح رویی اجرام آسمانی مثل دنباله دارها و کرات طراحی می شوند. پوسته ی داخلی این اجرام که در معرض عوامل فرسایش نیست، بکر و دست نخورده باقی می ماند و حاوی اطلاعاتی از گذشته اند. تا کنون هیچ فضاپیمای نفوذی با موفقیت انجام نشده است. چندی پیش فضاپیمای Deep Impact به سمت دنباله دار Temple1 پرتاب شد. این فضاپیما حاوی جسم سنگینی است که آن را به سمت هسته ی دنباله دار رها می کند و باعث به وجود آمدن حفره ی بزرگی بر روی هسته ی دنباله دار می شود. فضاپیمای مادر این برخورد را بررسی می کند و اطلاعات به دست آمده را به زمین مخابره می کند. در گذشته نیز Mars Deep Space2 در سال 1999 همراه Mars Polar Lander به مریخ رسید ولی در یک فرود نا موفق هر دو فضاپیما از بین رفتند. Deep Space2 همراه خود یک مته داشت که زمین را سوراخ می کرد و به بررسی ساختار زیر سطح می پرداخت.



6- خودرو ها ([wiki]Rovers[/wiki]):
از این گونه فضاپیما ها که جدیدترین فضاپیماهای بشر هستند تاکنون فقط بر روی مریخ استفاده شده که ما آنها را مریخ نورد می نامیم. این خودروهای روبوتی قادرند از محل فرود خود فاصله گیرند و خاک سنگ، آب و هوا، و... مریخ را بررسی کنند. روسیه ها نیز دست به ساخت مریخ نوردهایی زدند ولی پروژه های آنها موفقیت آمیز نبود. اولین مریخ نورد Sojourner نام داشت. این مریخ نورد بسیار کوچک بود و از محل فرود خود نمی توانست زیاد فاصله بگیرد. پس از موفقیت کامل این پروژه، مریخ نوردهای اکتشافی در اوایل سال 2004 بر روی مریخ فرود آمدند و عصر جدیدی را در اکتشافات مریخ به وجود آموردند. هر کدام از دو مریخ نورد Spirit و Opportunity یک آزمایشگاه کامل اند و تا کنون کیلومترها از خاک مریخ را پیموده اند و اطلاعات بسیار ارزشمندی را به زمین مخابره کرده اند.


7- فضاپیماهای رصدخانه ای ([wiki]Observatory[/wiki]):
این فضاپیما ها بر خلاف گونه های قبلی، به سوی هدف خاصی پرتاب نمی شوند بلکه به منظور بررسی اجرام دوردست در مداری زمینی یا خورشیدی قرار می گیرند و به دور از اثرات منفی جو زمین به مشاهده ی رازهای گیتی می نشینند. ناسا در پروژه ی رصدخانه ای بزرک خود به تماشای کائنات در 4 طور موج مختلف پرداخت. تلسکوپ فضایی هابل (HST) در نور مرئی، رصدخانه ی اشعه ی ایکس چاندرا (CXO)، رصدخانه ی گامای کمپتون (GRO) و تلسکوپ فروسرخ اسپیتزر (SIRTF).

HST هنوزهم کار می کند ولی نیاز به تعمیرات دوره ای دارد. CXO در سال 1999 پرتاب شد و هنوز هم به پروژه ی خود ادامه می دهد. مأموریت GRO در ژوئن 2000 پایان یافت و در جو زمین سوخت. SIRTF در ژانویه 2003 پرتاب شد و مشغول بررسی گیتی در نور فرو سرخ است.

چندی پیش نیز فضاپیمای Swift پرتاب شد که ماموریت او بررسی انفجارهای گاما در کائنات است. فضاپیمای SOHO که متعلق به آژانس فضایی اروپاست، به رصد خورشید می پردازد و هم اکنون از آن در بررسی شراره های خورشید و لکه های خورشیدی و... استفاده می شود.



8- فضاپیماهای ارتباطی ([wiki]Communications[/wiki]):
این گونه فضاپیماها در اطراف زمین فراوان اند. روزانه اطلاعات مختلف بانک ها، موسسات، اینترنت، شبکه های ماهوره ای و... توسط این فضاپیماها جابجا می شود. برای تعیین مختصات دقیق جغرافیایی در سرتاسر دنیا از ماهواره های GPS استفاده می شود.

درآینده ماهواره های ارتباطی به کرات دیگری همچون مریخ و ناهید فرستاده خواهند شد و قدرت درگاه های ارتباطی را افزایش خواهند داد. Mars Telecommunication Orbiter مدارگردی است که قرار است در سالهای 2009 به مریخ پرتاب شود و به جای استفاده از موج های الکترومغناطیسی از شعاع های لیزری برای تبادل اطلاعات استفاده کند که به این ترتیب سرعت انتقال اطلاعات بسیار بالاتر می رود.

جعبه متن

منبع: sr7.blogfa.com