[Zohreh Gholami]

آبزیان, Aquatic animal

آبزیان به جاندارانی گفته می‌شود که در آبهای سطح زمین زندگی می‌کنند.

آبزیان شناخته‌شده‌تر عبارت‌اند از:
اره‌ماهی
اسب دریایی
خارپوست دریایی
خوک آبی (سیل)
دلفین
ستاره دریایی
سفره ماهی
سمندر آبی
شاه‌ماهی
شقایق دریایی
شیر دریایی
شیرماهی
عروس دریایی
عنکبوت آبی
فک
فیل دریایی
قزل‌آلا
کوسه
گاودریایی
گراز دریایی
گربه دریایی
مارماهی
ماهی
ماهی آبنوس
ماهی آزاد
ماهی دهان پرورشی
ماهی سفید
ماهی کپور
مرجان دریایی
نهنگ
نهنگ آبی
نهنگ اسپرم
نهنگ پیلوت
نهنگ خاکستری
نهنگ رایت
نهنگ سفید
نهنگ عنبر
نهنگ قاتل
نهنگ گرینلند
نهنگ گوژپشت
نهنگ مینک
نهنگ کبود
هشت‌پا
وال
وال آبی
پلاتی پوس

[Zohreh Gholami]

اره‌ماهی

اره‌ماهیان
محدوده زمانی: Upper Cretaceous–Recent PreЄ

اره‌ماهی کوچک‌دندان
(Pristis pectinata)

طبقه‌بندی علمی
فرمانرو: جانوران
شاخه: طنابداران
رده: غضروف ماهیان
زیررده: نرم‌آبشش‌داران
بالاراسته: Batoidea
راسته: Pristiformes
تیره: Pristidae

اره‌ماهی یک خانواده از ماهی‌های غضروفی هستند و معمولا به خاطر دماغ بسیار بلندشان به این نام شناخته می‌شود. و گاهی تا ۷ متر (۲۳ فوت) رشد می‌کنند. این ماهی‌ها نباید با اره کوسه‌ها که ظاهری مشابه دارند اشتباه شوند. این ماهی‌ها در خلیج فارس و دریای عمان زندگی می‌کنند و کبد آنها دارای مقدار زیادی چربی است که باعث می‌شود شکار آن‌ها دارای ارزش اقتصادی باشد. تمام گونه‌های این ماهی به طور بحرانی در خطر انقرض قرار دارند و در سیاهه IUCN به عنوان CR طبقه‌بندی می‌شوند.


خصوصیات زیستی و شیلاتی خانواده اره ماهیان:
* عمده پراکنش در آبهای اقیانوسهای اطلس آرام و هند.
* فرم بدن کم و بیش شبیه کوسه است. بدن دراز و دوکی شکل می باشد.
* پوزه بلند و منتهی به یک تیغه پهن مجهز به دندانهای هم شکل و اندازه و بسیار برجسته است.در زمان جنینی پوزه پوشیده از یک غلاف پرده ای است که مانع زخمی شدن مادر هنگام زایمان می شود. این پرده بعد از تولد از بین می رود.کاربرد اصلی این دندانها جهت جستجوی غذا در بستر است.
* شکافهای آبششی در سطح تحتانی بدن قرار دارد. اسپیراکلها بزرگ، باله های پشتی بزرگ و باله دمی رشد خوبی دارد.
* دندانهای کوچک و تیزی دارند که به صورت موزائیک پهلوی هم قرار گرفته اند.
* دارای دو باله شتی با فاصله است.
* ماهیان بزرگ ساکن نواحی ساحلی هستند و وارد خورها و نیز رودخانه ها نیز می شوند. بستر های شنی یا گلی را ترجیح می دهند.
* در آب های عمیق تر از 10 متر زندگی می کنند.
* تخم گزار زنده زا هستند و جنین منحصرا از کیسه زرده تغذیه می کند. نوزادان به هنگام تولد 40 تا 70 سانتیمتر طول دارند.
* مصرف خوراکی دارند، اگرچه جزو صیدهای تجاری نیستند. به خاطر اندازه از ماهیان جذاب برای صید ورزشی هستند.
* اگرچه عموما برای انسان بی خطر هستند، اما شکل اره آنها در هنگام صید ورزشی و خارج کردن از آب خطرناک است.
* صید آنها توسط رشته قلاب طویل و نیز صید ضمنی ترال کفروب امکان پذیر است.
* به نظر می رسد که تنها وجود 4 گونه از آنها به طور قطعی به اثبات رسیده است، اگر چه بیش از 7 گونه ماهی در این خانواده ذکر می شود.در واقع گونه های این خانواده ، بسیار با همدیگر اشتباه گرفته میشوند و اسمهای علمی متنوع و مشترک دارند.


پراکنش در ایران:
دو گونه از خانواده اره ماهیان از آبهای خلیج فارس و دریای عمان گزارش شده است:
1. Pristis cuspidatus اره ماهی منقوط، اره ماهی پوزه چاقویی
2. Pristis zijsron اره ماهی سبز، اره ماهی پوزه دراز

[Zohreh Gholami]

اسب دریایی, Seahorse



اسب دریایی
محدوده زمانی: میوسن تا امروزه



طبقه‌بندی علمی
فرمانرو: جانوران
شاخه: طنابداران
رده: پرتوبالگان
راسته: سوزن‌ماهی‌ریختان
تیره: سوزن‌ماهیان
سرده: اسب دریایی

اسب دریایی یا اسب ماهی یک نوع ماهی از خانواده سوزن‌ماهیان (syngnathidae) است که در آبهای حاره‌ای و معتدل سرتاسر جهان یافت می‌شود. طول بدن اسب های دریایی از ۱۶ میلی متر تا ۳۵ سانتی متر متغیر است. مشخصه ویژه این نوع ماهی ها این است که آنها از جمله معدود ماهیانی هستند که در آنها جنس نر حامله می‌شود. طول مدت حاملگی در اسب دریایی بین ۲ تا ۳ هفته طول می‌کشد. تک همسر داری از جمله دیگر خصوصیات غیر عادی اسب های دریایی می‌باشد.

این ماهی غیر معمول بلند قد دارای سری به شکل اسب است و به سمت بالا شنامی کند. بیشتر اوقات اسب های آبی بدون حرکت باقی می‌مانند این حالت را به صورت گیر دادن دم چسبیده خود در لابه لای مرجان ها و جلبک های دریایی انجام می‌دهند و با همین حرکت در مقابل دشمنان ایجاد استتار می‌کنند. چشم ها مستقل از سر به طرفین حرکت می‌کنند و به این وسیله دائماً مراقبت دشمنان بوده و همچنین غذای خود را جستجو می‌کنند. نوع ماده این حیوان تخم های خود را در کیسه نوع نر می‌ریزد و در همانجا نوزادان از تخم بیرون می‌آیند که به شکل اسب های آبی کوچک می‌باشند.


گونه‌ها
تقریباً ۳۵ گونه شناخته شده اسبهای دریایی وجود دارد که شامل گونه‌های زیر می‌باشد:
H. abdominalis (اسب دریایی شکم دار) که در فاصله دور از سواحل نیوزلند و استرالیای جنوبی و شرقی یافت می‌شود.

H. algiricus (اسب دریایی آفریقای غربی)
H. angustus (اسب دریایی شکم باریک)
H. barbouri (اسب دریاییBarbour یا اسب دریایی پوزه راه راه)

H. bargibanti (اسب دریایی کوتوله) که در منطقه نیوکلدوینا دیده می‌شوند.

H. borboniensis

H. breviceps (اسب دریایی پوزه کوتاه) که در فاصله دور از ساحل استرالیای شرقی و جنوبی یافت می‌شود.
H. camelopardalis (اسب دریایی زرافه‌ای)
H. capensis (اسب دریایی Knysna)
H. comes (اسب دریایی دم ببری) که در خاور دور یافت می‌شود.
H. coronatus (اسب دریایی تاجدار)
H. erectus (اسب دریایی خط دار) که در فاصله دور از ساحل شرقی آمریکا بین نووسکوشیا و اروگوئه دیده می‌شود.
H. fisheri (اسب دریایی دله ماهی خوار)
H. fuscus (اسب کوچک دریایی) که در اقانوس هند یافت می‌شود.
H. guttulatus (اسب دریایی خالدار)
H. hippocampus (اسب دریایی اروپایی) که در دریای مدیترانه و دریای آتلانتیک یافت می‌شود.
H. histrix (اسب دریایی تیغ دار) که در اقیانوس هند، خلیج فارس، دریای سرخ و خاور شرق یافت می‌شود.
H. ingens (اسب دریایی آرام) که در فاصله دور از ساحل اقیانوس آرام و آمریکای شمالی، جنوبی و مرکزی یافت می‌شود.
H. jayakari (اسب دریایی جایاکار)
H. kelloggi (اسب دریایی بزرگ)
H. kuda (اسب دریایی خال خالی)
H. lichtensteinii (اسب دریایی لیختن‌اشتاین)
H. minotaur (اسب دریایی گردن کوتاه و کلفت)
H. mohnikei (اسب دریایی ژاپنی)
H. procerus (Hippocampus procerus)
H. ridi (اسب دریایی برزیلی) که در سواحل کارائیب در صخره‌های مرجانی زندگی می‌کند.
H. sindonis (اسب دریایی shiho)
H. spinosissimus (اسب دریایی خارپشتی)
H. subelongatus (اسب دریایی پوزه پلنگی یا اسب دریایی استرالیای غربی)
H. trimaculatus (اسب دریایی سه خالدار)
H. tubrculatus (اسب دریایی قلمبه)
H. whitei (اسب دریایی سفید) که در فاصله دور از ساحل استرالیای شرقی یافت می‌شود.
H. zebra (اسب دریایی راه راه)
H. zosterae (اسب دریایی کوتوله) که در خلیج مکزیک و دریای کارائیب دیده می‌شود.

صید بی رویه در سال های اخیر جمعیت اسب های دریایی را به خطر انداخته‌است. اسب های دریایی در گیاه‌شناسی دارویی سنتی چین مورد استفاده قرار می‌گیرند. در حدود ۲۰ میلیون اسب دریایی در طول یکسال صید و برای این هدف فروخته می‌شوند. خویشاوندان نزدیک اسبهای دریایی که همان اژده‌های دریایی هستند بدن بزرگ‌تر و اندام‌های ثانوی برگ مانندی دارند که آنها را قادر می‌سازد که خود را در میان علفهای دریایی یا بسترهای کتانخک پنهان سازند. اژدهای دریایی از ماهی های لیسه‌ای و amphipodها مانند سخت پوستان میگو مانند کوچک بنام mysids (شپش‌های دریایی) تغذیه می‌کنند. آنها شکار خود را به طرف دهان کوچک خود می‌مکند. اکثر amphipadها از جلبک‌های قرمز که در سایه جنگل‌های کتانخک رشد می‌کنند تغذیه می‌کنند و این درست همان محلی است که اژدهاهای دریایی زندگی می‌کنند.

[Zohreh Gholami]

ستاره دریایی, Starfish

ستاره دریایی جانوری آبزی است از شاخه خارپوستان و رده ستاره‌سانان (Asteroidea). این نام همچنین به خانوادهای از آبزیان خویشاوند با ستاره‌های دریایی که از رده Ophiuroidea هستند استفاده شده است.


اطلاعات اولیه
عمومی‌ترین صفات جانوران که طی مراحل رشد نیز قبل از همه ظاهر می‌شود، تراز ساختمانی آنهاست. همه جانوران زندگی را از یک یاخته آغاز می‌کنند و برخی از تراز بافت بالاتر نمی‌روند، اما بقیه آنها از این تراز می‌گذرند و بدن پیچیده‌تری می‌یابند. بدین ترتیب جانوران (متازوآ) را صاحب دو شعبه رده بندی در نظر می‌گیرند. در شعبه پارازوآ، بالاترین تراز ساختمانی را بافت تشکیل می‌دهد. این شعبه فقط شاخه اسفنجها را شامل می‌شود. همه جانوران دیگر که به شعبه یومتازوآ تعلق دارند، با داشتن اندام و دستگاه مشخص می‌شوند.

دومین صفت عمومی که بعد از تراز ساختمانی در حین رشد جانوران ظاهر می‌شود، نوع تقارن آنهاست. در ابتدا جنین همه جانوران دارای تقارن شعاعی یعنی به صورت کره‌ای توپر و یا توخالی و متشکل از تعدادی سلول است. بعضی از گروههای جانوری مانند عروس دریایی این تقارن شعاعی را تا مرحله بلوغ حفظ می‌کنند، اما در بقیه پس از مدتی جنین تقارن شعاعی ثانویه (مانند ستاره دریایی) و یا تقارن دو طرفی می‌یابد و کرمک و جانور بالغ حاصل از آنها نیز معمولاً همین نوع تقارن را نگه می‌دارند. بر همین اساس شعبه یومتازوآ را می‌توان به دو دسته دارای تقارن شعاعی (Radiata) و دارای تقارن دو طرفی (Bilateria) تقسیم بندی می‌کنند.


وضعیت حفره در ستاره دریایی
هر گونه فضا یا حفره عمومی که کاملاً توسط بافتهای میانپوستی و به ویژه توسط پرده‌های صفاقی احاطه شده باشد، سلوم (Coelom) نام دارد. بنابراین جانوران دارای سلوم را متعلق به گروه سلوماتها، می‌دانند. سلوم دارای اقسام مختلفی است که یکی از انواع آنها آنتروسلها هستند و در فوق شاخه‌ای که خارتنان و طنابداران را شامل می‌شود، دیده می‌شوند. در این حالت مزودرم به صورت یک کیسه جانبی در می‌آید که از آندودرم منشا می‌گیرد.

این کیسه‌ها بعداً از درون‌پوست (آندودرم) جدا و مستقل می‌شوند، اما بخش درونی آنها هنوز به دستگاه گوارش متصل است و بخش بیرونی آنها در امتداد دیواره بدن واقع می‌شود. از آنجا که میانپوست (مزودرم) و سلوم از لوله گوارش بعدی (آنترون) مشتق می‌شود، حفره عمومی را آنتروسل و جانور صاحب چنین حفره‌ای را آنتروسلومات می‌نامند.


نوع تقارن در ستاره دریایی
بیشتر با داشتن دستگاه و تقارن دو طرفی بعد از طی مراحل جنینی، مشخص می‌شوند. بیشتر جانوران دارای تقارن دو طرفی، این نوع تقارن را حفظ می‌کنند، اما در چند گروه مانند ستاره دریایی، در حین تغییر شکل و تبدیل شدن به به حالت بالغ، صاحب تقارن شعاعی ثانویه می‌شوند. پنج یا بیش از پنج بازو که از بخش مرکزی بدن این ماهی بیرون زده‌اند، تقارنی شعاعی را در بدن را این جانور بوجود آورده‌اند. در حقیقت گفته می‌شود که بدن نیاکان ستاره ماهیها تقارن دو طرفه‌ای داشته‌اند که ستاره‌های دریایی امروز هم بقایایی از همان ساختار بدنی را حفظ کرده‌اند. چنین جانوران بالغی همانند جانوران دارای تقارن شعاعی، کم تحرک، ساکن و بدون سر می‌شوند.


شاخه خارپوستان
این جانوران دریازی هستند. لارو تقارن دو جانبی دارد. در مراحل نخستین رشد، دارای پروتوسل، مزوسل و متاسل هستند. جانور بالغ تقارن ۵ شعاعی دارد. اسکلت داخلی آهکی و دستگاه گردش آب سلومی دارند. دارای ۶۰۰۰ گونه هستند. جز دوتروستومها طبقه بندی می‌شوند. دوتروستومها، جانورانی هستند که در آنها نخستین سوراخ حفره گوارشی جنینی، مخرج را تشکیل می‌دهد و سوراخ دومی و بعدی دهان را می‌سازد.

در طی تکامل، خارپوستان، شکل ستاره مانند به خود گرفتند و دارای بازوهایی شدند که در گرفتن غذا به آنها کمک می‌کرد. گذشته از آن تمام بدن توسط صفحات اسکلت داخلی می‌توانست پوشانده شود و بدین ترتیب، جانور چسبیده و آسیب‌پذیر مورد محافظت واقع می‌شد. این اسکلت داخلی، قاعدتا تحرک و توانایی کسب غذای بازوها را محدود می‌کرد که این مساله با پدید آمدن دستگاه گردش آب، حل شد.

بدن ستاره ماهی هیچگونه استخوان بندی ندارد ولی در عوض یک سیستم آوند آبی هیدرولیکی دارد. سیستم آوند آبی دارای تعداد زیادی برآمدگی در قسمت شکمی بازوهای ستاره دریایی است که به آنها پاهای لوله‌ای می‌گویند و وظیفه آنها حرکت و غذا رسانی است. دستگاه گردش آب، دارای بازوهای کوچک متحرک و کناری، یا پاهای لوله‌ای است که روی بازوهای اصلی پوشیده از صفحات اسکلت داخلی قرار دارند. همچنین شیارهایی که در فاصله ردیف پاهای لوله‌ای در طول بازوهای اصلی قرار دارند و به شیارهای آمبولاکرال معروفند، می‌توانستند در انتقال دادن غذا از پاهای لوله‌ای به دهانی کمک کنند که در مرکز بدن ستاره‌ای شکل قرار دارد.


رده بندی خارپوستان
رده لاله‌وشان مانند لاله‌های دریایی و ستارگان پری
رده خیارسانان مانند خیارهای دریایی
رده ستاره‌سانان مانند ستاره دریایی
رده مارسانان مانند ستاره‌های شکننده
رده خارداران مانند توتیای دریایی

رده ستاره‌سانان از این رده، ستاره دریایی را می‌توان به عنوان بهترین نمونه نام برد. بدن، ستاره مانند است. شیارهای آمبولاکرال باز هستند، پاهای لوله‌ای وسیله حرکت بوده و از میان صفحات اسکلت داخلی بیرون می‌آیند. همه این موجودات بی مهره هستند پس در حقیقت ماهی نیستند، اکثر زیست‌شناسان دریایی تلاش می‌کنند که واژه ستاره دریایی را کاملاً جایگزین ستاره ماهی کنند.


ساختار بدن ستاره دریایی
صفات اساسی خارپوستان در ستاره دریایی به خوبی پدیدار است. بدن چنین جانوری شامل یک صفحه مرکزی و ۵ بازو است، اما در این گروه تا ۲۰ بازو و بیشتر نیز ممکن است، مشاهده شود. در زیر بشره، یک اسکلت داخلی وجود دارد. صفحات آهکی دارای برآمدگیهای کوچک است. این صفحات توسط بافت پیوندی و عضله به هم متصل نگه داشته می‌شوند. دیواره بدن در نقاط مختلف به سمت بیرون تاخوردگی یافته و به صورت زایده‌های انگشت مانند یا آبششهای پوستی در آمده است. فضاهای میان اندامهای تنفسی، دنباله حفره عمومی بدن است که از فاصله صفحات اسکلتی مجاور می‌گذرد.


دستگاه گردش آب
دستگاه گردش آب، از طریق یک سری مجاری سلولی پر از آب دریا عمل می‌کند و در حرکت و تغذیه نقش دارد. این دستگاه توسط صفحه‌ای آبکش مانند که در سطح فوقانی بدن و نزدیک زاویه میان دو بازو واقع شده، با آب اطراف در ارتباط است. یک مجرای ویژه، آب را از صفحه آبکشی به یک مجرای حلقوی در داخل بدن منتقل می‌کند و از این مجرا هم ۵ مجرای شعاعی خارج می‌شوند که هر کدام به درون یک بازو می‌روند.

پاهای لوله‌ای با دریافت آب از طریق مجراها، می‌توانند به عنوان پاهای حرکتی بکار آیند. همین پاها هنگامی که بر سطحی جامد فشرده شوند، مانند بادکش عمل می‌کنند که می‌تواند فشاری یکنواخت و مداوم بر صدف دو کفه‌ایها وارد آورد و پس از خسته شدن جانور، دو کفه آن را از هم بگشاید. بدین سبب وجود ستاره دریایی در محلهای پرورش صدفهای خوراکی، مضر است. پاهای لوله‌ای موجود در طول هر بازو، طوری ردیف شده‌اند که حاشیه شیار آمبولاکرال را می‌گیرند. این شیارها به دهان که در مرکز سطح زیرین واقع است، منتهی می‌شوند.


دستگاه گوارش و دستگاه عصبی
دهان از طریق یک مری کوتاه، به معده‌ای وسیع مرتبط است که می‌تواند از دهان خارج شود و به بافتهای نرم صدف برسد. ذرات غذایی و غذاهای مایع از مسیر روده‌ای کوتاه می‌گذرند و سپس به ۵ جفت غدد بزرگ گوارشی می‌رسند که هر جفت آنها بیشتر فضای خالی درون یک بازو را اشغال می‌کند. گوارش ستاره ماهی در یک شکم کیسه مانند واقع در مرکز بدن این ماهی انجام می‌شود این شکم برگردارنده می‌شود و از بدن ارگانیسم بیرون می‌رود و غذا را در بر می‌گیرد بعضی گونه‌ها از تحمل بالای سیستم‌های آوندی آبی خود برای باز کردن صدف نرم‌تنان و تزریق شکم خود به داخل این صدفها استفاده می‌کنند. دستگاه گوارش به یک سوراخ دفعی کوچک در مرکز سطح فوقانی ختم می‌شود.

یک حلقه عصبی هم دور مری را فرامی‌گیرد و به مجرای حلقوی نزدیک است. از این حلقه ۵ عصب شعاعی منشعب می‌شوند و به درون بازوها می‌روند. این اعصاب در ته شیارهای آمبولاکرال قرار دارند و در نوک هر بازو، به یک کله چشمی منتهی می‌شوند.


دستگاه گردش خون و عمل دفع
دستگاه گردش خون شامل یک سری مجاری خونی سلومیک است که بعضی از آنها خاصیت انقباض دارند. گذشته از آن مایعی که حفره عمومی را پر می‌کند، به مقدار قابل توجهی کار ترابری مواد را در درون بدن نیز بر عهده دارد. قسمتی از عمل دفع، از طریق انتشار از سطح بدن و قسمتی توسط یاخته‌های آمیبی شکل صورت می‌گیرد که در مایع سلومیک قرار دارند. این یاخته‌ها مواد دفعی را جذب می‌کنند و آنها را از راه آبشش‌های پوستی به خارج از بدن می‌ریزند.


تولید مثل در ستاره دریایی
ستاره‌های دریایی دارای ۵ جفت اندام جنسی هستند که هر جفت درون یک بازو واقع است. در بیشتر موارد، عمل لقاح در درون آب دریا صورت می‌گیرد و حاصل رشد تخم، ایجاد کرمکی شناگر و آزاد به نام بی پیناریا است که تقارن دو طرفی دارد. این کرمک (لارو) سرانجام مراحل دگردیسی بسیار پیچیده‌ای را طی می‌کند و مبدل به موجود بالغ جوانی با تقارن شعاعی ثانویه می‌شود.

چنین الگوی رشدی را عموماً در سایر راسته‌های خارپوستان هم می‌توان دید، اما کرمک آنها در ظاهر اندکی با یکدیگر تفاوت دارند و نامهای مختلفی را به خود می‌گیرند.