[Zohreh Gholami]

آثار کانت "[wiki]Kant's works[/wiki]"


ایمانوئل کانت فیلسوف عالی قدر آلمان زمین، کتاب ها و رساله‌ها و مقاله‌ها و یادداشت ها بسیار نوشته است. کانت دشوار می‌اندیشید و دشوار می‌نویسد. در این باره گفته‌اند: "سبک اندیشیدن و نوشتن او مفهومیت و فخیم و جمله‌سازی ثقیل و با این همه قابل تشخیص را با وضوح هوشمندانه و متجسّم پیوند می‌دهد، و از عینیتی فساد ناپذیر برخوردار است."


آثار ایمانوئل کانت معمولاً و در سه دوره قرار می‌گیرند، بدین شمار:
1- دوره پیش سنجشی یا پیش سنجشگرانه، حاوی نوشته‌های پیش ـ سنجشی یا پیش – سنجشگرانه.
2- دوره سنجشی با سنجشگرانه، گنجاننده نوشته‌های سنجشی یا سنجشگرانه؛
3- دوره فرجامین

1- دوره اول پیش سنجشی یا پیش سنجشگرانه؛
دوره پیش سنجشگرانه سالهای 1770-1774را در بر می‌گیرد. این دوره بوسیله علاقه کانت به پرسشهای عمومی فلسفه، و نیز بویژه به فیزیک و پرسشهایی طبیعی و كيهاني مشخص می‌شود، علاقه‌ای که کانت در سراسر عمر از کف ننهاد. در شمار اثرهای پیش از سنجش می‌توان اثر زیر را یاد کرد که در آن، کانت فرضیه یا نظریه خود را درباره تکوین منظومه خورشیدی پیش می‌نهد:
"تاریخ طبیعی عمومی و نظریه آسمان، یا تحقیق درباره قانون و خاستگاه مکانیکی سراسر ساختمان جهان، بر پایه آغازهای نیوتونی 1755"

2- دوره دوم دوره سنجشی یا سنجشگرانه سالهای 1794-1770 را در بر می‌گیرد. این دوره شامل اثرهای زیر است:
- سنجش خرد ناب1781 -1787 (نقد عقل محض)
- سنجش خرد علمی 1787: این کتاب به پرسشهای گوهرین اخلاق شناسی یا اخلاق ـ آیینیک می‌پردازد.
- سنجش نیروی داوری 1790: در این کتاب کانت به داوری زیباجسیک [زیباشناسی] امر زيبا و امر والا، و به داوری غایت شناختی می‌پردازد.
- پیش درآمدی درباره هرگونه متاگیتیگ آینده که خواهد توانست چونان دانش به میان آید1783 این اثر پیش درآمدی بر کتاب سنجش خرد ناب می‌باشد.
- شالوده برای متاگیتیگ آیینهای اخلاقی 1785:   این اثر، بنیادی است برای سنجش خرد علمی
- اصل های آغازین متاگیتیانه دانش طبیعی. 1786:   کانت در اثر اخیر، بر مبنای سنجش خرد ناب، یک «متاتئوری» یا «متانظریه» پویای دانش‌های طبیعی را بوجود آورده است.
- دین در درون مرزهای خرد محض 1793:  این اثر سبب شد که کانت با دولت پروس درگیر شود. چنانکه از او خواستند که دیگر درباره دین چیزی ننویسد.

3-   دوره سوم دوره فرجامین، شامل ده سال پایان عمر کانت است، یعنی سالهای 1804-1794 :  کانت در این سالها پژوهش فلسفی خود را همچنان دنبال می‌کرد – بویژه باید اثرهای زیر را یاد کرد:
- در پیرامون صلح جاویدان 1795
- متاگیتیگ آیینهای اخلاقی 1797
- جدال دانشکده‌ها  1798 :  در این اثر کانت دوباره به جستار دین بازگشت
- انسان شناسی از دیدگاه ورزگروانه 1798:  کانت در این اثر که از آخرین آثار چاپ شده در دوران زندگی‌اش است، پیش از داروین تلویحا به این نتیجه رسید که انسان کنونی حاصل تکامل جانوران فروتر از خود است.

فزون بر همه اینها، کانت در این سالها به تدوین اثر دیگری پرداخت که عنوان موقت آن چنین بود: "گذر از اصلهای آغازین متاگیتیانه دانش طبیعی به فيزیک" این اثر در واقع می‌بایستی تکامل بعدی "اصلهای آغازین متاگیتیانه دانش طبیعی " می‌بود که به سال 1786 نوشته شده بود، اما کانت نتوانست این برنامه را به پایان برد، و فقط یک سلسله نوشته‌ها و یادداشتها در این زمینه از خود به جای گذاشت.

کانت در سال های فرجامین عمر خود به اندیشه‌های زرتشت پیامبر ایرانی علاقه‌مند شد. اما به سال 1802 به این فکر افتاد که نام زرتشت را در عنوان دو اثر خود یاد کند.



اثر سنجش خرد ناب (نقد عقل محض)
کانت به گفته خود به مدت 12سال درباره این اثر اندیشه می‌کرد ولی نوشتن قطعی آن را طی چهار یا پنج ماه انجام داده است. طبق تقسیم بندی جریان فلسفه، سنجش خرد ناب یک اثر فلسفی سرد است. بدنیسان، این کتاب یک اثر فلسفی سرد و خشک است و کار اصلی آن سنجش آرام و شمرده خرد: در این میان هيچ داوري یا گزاره‌ای که هیجانی بر سر آن پیش آید، موجود نیست؛ هیچ نفعی در کار نیست که فلان گزاره صحیح باشد یا بهمان گزاره. پس خواننده این کتاب را توجه به صبر و حوصله باید، تا از این رهگذر توشه‌ای یابد.

این کتاب بسیار غنی و سخت دشوار اگر نه براستی دشوار‌ترین کتاب فلسفی بشریت، بلکه همچنین یکی از دشوار فهمترین، و دشوار خوان ترین کتاب هاست. به هر سان، در اینکه کتاب بنيادين هرگونه فلسفه نوین است، کمتر کسی شک می‌کند. در دشواری کتاب نمی‌توان مبالغه کرد، چنان که گاه ممکن است مفهوم "امر نا مشروط" را به ذهن فرا خواند. این اثر تقریبا دویست سال پیش نیز به هنگام انتشار برای آلمانی زبان ها فرهیخته دشوار بوده است، و بویژه همگان زبان این اثر را سخت دشوار یافته و از نفس‌گیری يا دراز نفسي و ناروشنی یا دید ناپذیری جمله‌های هم بافته دراز آن شکایت کرده‌اند.

شاید نقل این خاطره هم جالب توجه باشد:
"هنگامی که کانت نسخه "نقد " [سنجش خرد ناب] را به دوست خود هرتس که خیلی به مطالب نظری و فکری سرگرم بود داد، هرتس پس از خواندن نیمی از آن، کتاب را پس داد و گفت که می‌‌‌ترسد اگر همه آن را بخواند دیوانه ‌شود."

منبع: سنجش خرد ناب