[Amir Shahbazzadeh]

اسب ترکمن





اسب ترکمن اسبي است با اندامي متناسب و قدرتمند که از سرعت و چالاکي بالايي برخوردار است.
- در نتيجه پرورش و نگاهداري اسب هاي وحشي توسط سکاها، به تدريج اسب هايي برآمدند که احتمالا" اجداد اوليه اسب هاي ترکمن بوده اند.
- از گورهاي سکايي يافت شده در پازيريک واقع در کوه هاي آلتاي، آثاري از اسب ترکمن مربوط به 400 سال قبل از ميلاد به دست آمده است. حالت قرار گرفتن گردن، شکل و استخوان بندي صورت و ساير اندام هاي اين اسب ها خود دليل بر صحت اين مطلب است.
                                         

سکاها، هخامنشيان و بيش از همه اشکانيان از اسب هاي ترکمن در سواره نظام خود سود بردند. شاهان سلجوقي و صفوي نيز سوار بر اسب هاي ترکمن مملکت تحت سيطره خود را گسترش دادند و امنيت بخشيدند و نادرشاه افشار با ترکيب ترکمن و ساير اسب هاي ايران تا هند پيش رفت.
- از گذشته هاي دور و سلسله هان در چين گرفته تا خلفاي عباسي و سلاطين عثماني از اسب ترکمن در بخش هاي مختلف سپاه خود استفاده مي کردند. بوسفالوس اسکندر و جهان پيماي ناپلئون، نمونه هايي از اسب هاي ترکمني هستند که پاي به فتوحات زيادي گذاشتند.

نقاشي هاي صفوي و قاجار هنوز هم نقش و نگار اسب هاي ترکمن را در جنگ و شکار شاهان و شاهزاده ها نشان مي دهد.
- گلچين نظرات جهانگردان راجع به اسب ترکمن را در اين سخن مارکوپولو مي توان يافت: اسبان ترکمن، نجيب، خوب و تندرست اند. در کشور ايران بهترين و زيباترين اسب هاي آسيا موجود است.
- نقش سيلمي ها و ماديان هاي ترکمن به عنوان يکي از نژادهاي پايه در به وجود آوردن سريعترين اسب جهان يعني تاروبرد انگليسي، امروزه بيش از پيش روشن شده است.
- با استفاده از روش تعيين نوع خون مشخص شده که نژاد ترکمن در کنار اسب خزر و سکايي (يابوي امروزي) پايه و منشاء اصلي اسب هاي مشرق زمين هستند.
- موارد استفاده تاريخي اسب ترکمن، نکات ذيل را در اصلاح نژاد آن مدنظر قرار داد: سرعت، استقامت و تحمل بالا جهت طي مسيرهاي طولاني در صحاري بي آب و علف، شجاعت، استفاده هر چه بيشتر از اندام هاي دفاعي و يکه شناس شدن او نسبت به صاحبش. هوش بالا از ديگر ويژگي هاي اين نژاد است.
- برنامه هاي اشتباه نيم قرن گذشته لطمه زيادي به ذخيره ژنتيکي اسب هاي ترکمن زده است و متاسفانه تعداد اسب هاي ترکمن خالص و خوب به شدت کاهش يافته است.
- امروزه خالص ترين اسب هاي ترکمن ايران را در منطقه راز و جرگلان از توابع استان خراسان شمالي مي توان يافت که بيشترين جمعيت اين اسب را دارا مي باشد. خوشبختانه در سال هاي اخير توجه بيشتري به توليد اسب هاي ترکمن شده است. تعدادي اندک و پراکنده از اين نژاد توسط علاقه مندان در اصفهان، تهران، شيراز و همدان نيز نگهداري مي شوند.
- نژاد ترکمن دو تيره اصلي به نام آخال تکه و يموت دارد. تيره ها و زير تيره ها که بر اساس طايفه خود نامگذاري شده اند، از لحاظ ژنتيکي تفاوت چنداني با هم ندارند و فقط برخي اختلافات فنوتيپي دارند. به طور کلي اسبان طايفه يموت که بيشتر در ناحيه ايران امروزي ساکن بوده اند، جمع تر، کوتاه تر، قويتر، پهن تر و سنگين تر از اسب هاي طايفه آخال تکه که بيشتر در جنوب ترکمنستان امروز ساکن بوده اند، مي باشند. اسب هاي آخال تکه که امروزه محبوبيت خاصي در جهان دارند و باعث افتخار کشور ترکمستان هستند، ظريف تر، کشيده تر و سرعتي تر مي باشند. در مجموع اسبان ترکمن ايران اعم از يموت، اکوتيپ جرگلان، گوکلان، آميخته چناران و ... اسبان موفقي در مسابقات بوده و در رشته هاي مختلف سوارکاري حرف هاي بسياري براي گفتن دارند.
- خصوصيات ظاهري:
قد: اغلب 158 - 148 سانتيمتر
سر: صورت کشيده، خشک، استخواني و ظريف، چشم ها براق و حدقه برجسته، گوش ها بلند و نازک و خوش فرم و کاکل کم پشت.
گردن: در آخال تکه بلند، باريک، اتصال به سر ظريف و با زاويه عمودي نسبت به بدن ولي در يموت کوتاه تر، عضلاني و قويتر، زاويه عمودي کمتر.
اندام هاي حرکتي: پاها بلند، خشک و نازک با تاندون ها و مفاصل قوي و متناسب. قلم ها بلند، گام ها نرم و سبک و حرکات باشکوه، سم در يموت قوي ولي در آخال تکه غير مستحکم، عدم وجود موهاي پشت بخلق.
بدن: اسکلت قوي، اندام ها بلند و کشيده و لاغر اما بسيار نيرومند، جدوگاه برجسته، شانه بلند، شيب کمر به طرف جلو و فاقد برجستگي، شکم تازي و در قسمت نزديک به کپل جمع شده، کپل در طول بدن کشيده.
پوست و مو: پوست فوق العاده نازک ولي سفت، موهاي سطح بدن کوتاه، نازک، ابريشمي با درخشندگي خاص، يال بسيار کم پشت و کوتاه، اتصال دم اندکي بالاتر از ساير نژادها، دم در حين حرکت آزاد و پايين.
رنگ: بيشتر رنگ ها در اين نژاد ديده مي شود که با درخشندگي خاصي همراه است.