[Zohreh Gholami]

آتشکده ها و چهار طاقی ها در دوره ساسانی "And four arched fire temple of the Sasanian period"


شاید پس از کاخ ها، آتشکده ها مهمترین آثار بر جای مانده از دوره ساسانیان باشد. این بنا ها مکانی برای گرامی داشت آتش مقدس و مراسم مذهبی بوده اند و لذا از نظر معماری مبتنی بر اصول خاص و ویژه هستند.
در دوره ساسانی سه آتش بزرگ به نام های آذر فرنبغ، آذرگشسب و آذر برزین مهر ( مهر برزین) وجود داشته که متعلق به سه طبقه از طبقات اجتماعی زمان ساسانی بوده اند. اگر آتشکده های ساسانی نسبت به اهمیت آتش های آنها درجات متفاوتی داشتند اما اساس ساختمانشان  تا حدودی یکسان و منطبق بر نقشه ای واحد بوده است. فرم معماری آتشکده عبارت بوده است از یک بنای  چهار ضلعی که در چهار ضلع آن چهار درگاه تاقدار داشته است و بر روی این فضای چهار ضلعی گنبدی قرار می گرفته است، به همین دلیل است که به چهار طاقی نیز مشهور شده اند. گاهی این چهار طاق ها به صورت منفرد هستند اما در بعضی از آنها دالان طواف دار و فضا های وابسته دیده می شود، مانند آتشکده قصر شیرین. اصولاً این بنا ها را بر روی بلندی ها می ساخته اند. از آتشکده های معروف این زمان می توان به آتشکده آذر گشسب در تخت سلیمان آذر بایجان اشاره کرد.

معماری ساسانی
طرح و ساخت آتشکده ساسانی به حدی ساده و و نیرومند بوده است که تأثیر بارزی بر معماری شرق و غرب داشته است. در سرزمین های تحت قلمرو آئین بودا شباهت کافی آتشکده با استوپا مورد قبول است. آتشکده به خاطر فضای بزرگ داخلی امتیازات بیشتری داشته است. لذا بر این اساس بوده که شکل این نوع بنا برای یک استوپای مقدس اقتباس شده است. بدین نحو که داخل آن را هم برای اجرای عبادت به کار می بردند و هم آن را با مجسمه های بودا پر می کردند. در باختر (غرب) این نفوذ حتی بیشتر و آشکار تر است.

به طور کلی در باره معماری ساسانی باید گفت که: معماری این عهد بر اساس معماری بومی و نواحی خشک مرکزی و شرقی ایران بنیان گذاری شده است. بدین معنی که در ابنیه بزرگ سلطنتی هخامنشی پوشش مسطح و احداث ایوان ها و تالار های ستون داریا به عبارت دیگر ابنیه سرزمین های شمال، سر مشق اصلی معماران و  سازندگان آن ها بوده است و در بنا های دوره سا سانی اعم از کاخهای سلطنتی و آتشکده ها، پوشش های گنبدی و ساختن ایوان هایی با طاق های ضربی (گاه واره ای) و چهار طاقیهای مخصوص آتشکده متداول بوده است  و اساس معماری عهد ساسانی را تشکیل می داده است.