[Hooman Ghayouri]

ام اس - Multiple Sclerosis

MS یا بیماری آهکی شدن منطقه‌ای از اعصاب در نخاع یا مغز، یک بیماری است که بدون سر و صدا ظاهر می‌شود و علت اصلی آن هنوز ناشناخته است و به طور دقیق نمی‌توان گفت عامل اصلی آن چیست. اما نقص سیستم ایمنی بدن در ایجاد آن مؤثر است و به نظر می‌رسد

مانند دیابت که پانکراس (لوزالمعده) مورد هجوم سلول‌های دفاعی بدن قرار می‌گیرد و قسمتی یا تمامی آن از بین می‌رود، در مورد MS هم حمله سلول‌های سیستم ایمنی برای دفاع بدن و از بین بردن آنتی‌ژن (آنچه باعث ضایعه در بدن می‌شود) به ناچار برای کشتن ویروس، بافت

سالم بدن را هم از بین می‌برند. در این بیماری غلاف یا پوشش میلین جدار اعصاب را که یک بافت چربی است و دور رشته‌های عصبی را پوشانده، منهدم می‌کنند. این ضایعه ممکن است در نخاع یا مغز اتفاق افتد و باعث آهکی شدن آن منطقه بشود که در چنین حالتی دیگر موج

عصبی از آن محل ضایعه عبور نمی‌کند و ارتباط در آن منطقه ضعیف یا به کلی قطع می‌شود.

بیماری MS در خانم‌ها شایع‌تر است و بیشتر در سن ۴۵- ۲۵ سالگی دیده می‌شود، اما در سنین پایین‌تر هم به ندرت اتفاق می‌افتد. متأسفانه یک بیماری پیش‌رونده است و دائم بر عوارض آن افزوده می‌شود و به آسانی قابل کنترل نیست و نمی‌توان آن را به طور کامل مهار کرد. از

طریق مهار کرد. از طریق درمان به موقع، تا حدی از پیشرفت آن جلوگیری می‌شود اما متوقف نخواهد شد و به مرور زمان بدتر خواهد شد. نحوه شروع آن به این ترتیب است که در ابتدا عفونت باعث از بین رفتن میلین می‌شود و سپس آن ناحیه به تدریج آهکی و سخت می‌شود. این

آثار آهکی شدن در مناطق مجاور هم دیده می‌شود که آن را اسکروزه شدن می‌گویند. این واقعه زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های دفاعی برای از بین بردن عفونت ویروسی به آن مکان حمله‌ور شده و باعث ایجاد ضایعه در میلین رشته عصبی می‌گردند و با شروع این تهاجم، عبور

موج عصبی دچار اختلال شده و به جای میلین، از مواد آهکی پر می‌شود و در ابتدا عبور موج عصب آهسته ولی کم‌کم متوقف خواهد شد. این ضایعه در هر منطقه‌ای از نخاع یا مغز به وجود می‌آید و محدود به مکان خاصی نیست به همین علت MS عوارض مختلفی را نشان می‌دهد

که گاهی در ابتدا گمراه‌کننده است، به خصوص این که تمام علائم آن در همه بیماران یکسان نیست، به دلیل این که محل ضایعه متغیر است. علت دیگر آن این که گاهی هم در مدتی کوتاه برای چند روز یا یکی دو هفته یا حتی حدود یک ماه هیچ نوع عئارضی از خود نشان نمی‌دهد

و تصور می‌کنند مصرف داروهای معمولی یا درمان‌های سرپایی نظیر فیزیوتراپی یا کاریوپراکتیک یا نظایر آن مؤثر بوده و این اشتباه تشخیص، باعث پیشرفت بیماری خواهد شد. علت این برگشت و بهبودی و عود مجدد آن معلوم نیست. فقط بعد از این بهبودی بیماری با علائم شدیدتری

همراه است. اگر در مرحله اولیه، بیمار با آزمایش خون از نظر سیستم ایمنی بررسی شود، افزایش تعداد سلول‌های ایمنی دیده می‌شود که مشخصه عکس‌العمل سیستم ایمنی بدن است. البته زمینه ارثی بودن آن هم مورد مطالعه است و تاکنون هم به اثبات نرسیده فقط دلیل آن

را ازدیاد بیماری در شمال آمریکا، جنوب استرالیا و زلاندنو می‌دانند و ریسک ابتلا آن در این سرزمین‌ها بیشتر است. به احتمال زیاد، هم ویروس و هم زمینه ارث در آن مؤثر خواهد بود و گرفتن شرح حال و سوابق فامیلی لازم است.

علائم:

۱- کاهش و ضعف بینایی به طور ناگهانی، همراه با عدم هماهنگی در حرکات چشم.

۲- لرزش اندام‌های بدن مثل دست و پا و سفتی عضلات و غیر کنترل شدن حرکات.

۳- لاغر شدن موضعی عضلات و کاهش حس لمس.

۴- احساس سوزش در بعضی از نواحی بدن.

۵- احساس درد ناحیه صورت یا دست و پا.

۶- اختلال ادرار و احساس ادرار در موقع خالی بودن مثانه.

۷- از دست دادن توانایی در تفکیک و تشخیص دو جسم هم‌وزن.

۸- کاهش سریع حافظه و تمرکز حواس.

۹- کند شدن تکلم و گاهی بریده صحبت کردن.

۱۰- افسردگی.

۱۱- احساس خستگی هنگام صبح و به خصوص شب.

علائمی که ممکن است به آن اضافه شود:

۱- کم شدن یا از دست دادن کامل حس شنوایی.

۲- اسهال.

۳- مثبت بودن آزمایش بابینسکی (در حالت سلامتی اگر کف پای کسی را لمس کنیم انگشت‌های پا به سمت کف پا خم می‌شوند، اما در حالت بیماری اعصاب، انگشت شست پا به سمت پشت پا خم می‌شوند). مشکلات بعدی بیمار، کم شدن حرکات بدن با فلج شدن و عفونت مجرای ادراری و عوارض جانبی داروها است.

همان‌طوری که اشاره شد در هر فردی این علائم متفاوت است و خیلی به ندرت اتفاق می‌افتد که همه این علائم در یک بیمار وجود داشته باشند. علت متغیر بودن و پیچیدگی آن این است که ارتباط عصبی با سایر اعضاء، دچار اختلال یا به کلی قطع می‌شود. مواردی گزارش شده که حتی در زمان خیلی پیشرفته هم بهبود موقت دیده شده است. اگر زمانی یک عکس‌العمل غیرطبیعی با پیدایش ناگهانی کاهش یا از بین رفتن حس در منطقه‌ای از بدن و یا عوارض ذکر شده به خصوص در مورد تکلم و بینایی دیده شد، بهتر است با معاینه، عدم وجود MS اثبات شود.

امتحان چشم خیلی مشکل نیست. اگر به مردمک چشم نگاه کنید، می‌بینید دائم در حال باز و بسته شدن است به خصوص اگر نور محیط را کم و زیاد کنید این تغییر در گشاد و تنگ شدن مردمک در شخص سالم در هر دو چشم یکسان عمل می‌کند، اما در بیمار مبتلا به MS این هماهنگی وجود ندارد. آزمایش دیگر، توجه به حرکات چشم است که باید هماهنگ باشد و حرکت اضافی یا حرکت سریع در چشم دیده نشود. یعنی حالت نیستاگموس وجود نداشته باشد. کاهش بینایی و معاینه داخل چشم هم توسط چشم‌پزشک انجام خواهد گرفت.

آزمایش‌های دیگری که تأیید کننده MS می‌باشد شامل:

۱- MRI از سر و گردن.

۲- MRI از نخاع.

۳- کشیدن مایع نخاع از ناحیه کمر.

۴- آزمایش مایع مغزی نخاع.

۵- آزمایش مایع مغزی نخاعی برای ایمنوگلوبولین جی.

درمان:

درمان قطعی تاکنون برای بیماری MS پیدا نشده و در هیچ سانتر درمان نمی‌توانند قول بدهند که قادر به درمان آن هستند، فقط می‌توانند تا حدی آن را کنترل کرده و از پیشرفت آن جلوگیری کنند.

۱٫ از طریق تقویت سیستم ایمنی با تزریق زیر جلدی یا عضلانی چندین دفعه در هفته با مواد اینترفرن (اینترفرن ماده‌ای است که داخل جسم سلول تولید می‌شود برای دفاع بدن و به صورت اینرفون گاما و آلفا و آلفاکن وجود دارد و در بیماری یرقان نوع C یا دیگر عوارض کبدی هم تجویز می‌شود)، مثل اونکس بتاسرون یا داروهای مشابه آن از قبیل گلایترمر که همه این‌ها در عمل مشابه هستند اما کدام‌یک از آن‌ها برای بیمار مناسب‌تر است باید امتحان شود به خصوص بعضی از این داروها روی بعضی افراد عوارض جانبی دارند. داروهای بتا اینترفرن کمک به حرکات فیزیکی می‌کنند.

۲٫ داروهای استروئید (کورتون) برای کاهش سریع حمله و پایین آوردن فعالیت سیستم ایمنی و جلوگیری از پیشرفت سریع آن.

۳٫ داروهای کلی نرژیک (داروهای فعال‌کننده ترشح استیل کلین) این ماده هورمونی، فعال‌کننده سیستم عصبی خودکاری بدن و برای کاهش مشکلات ادراری است.

۴٫ داروی ضد افسردگی.

۵٫ آمانتادین برای برطرف شدن حالت خستگی.

۶٫ داروی لیورزال مثل Baclofen و Benzodiazepin.

7. ماساژتراپی و ورزش و سرگرمی با ایجاد کردن محیطی شاد برای افزایش انرژی بیمار.

۸٫ تغذیه مناسب همراه با استراحت در محیطی آرام جهت کمک به قدرت دفاعی بدن.

۹٫ یک نوع میلین مصنوعی هم با پایه پروتئین به نام کوپلی‌مر یا Copaxone.

10. داروی دیگری که مورد تأیید FDA آمریکا است به نام میتوکسانترون که در بیماری مزمن مؤثر است. برای کم شدن اسپاسم عضلات از داروهای Tranquilizers مثل دیازپام استفاده می‌شود. از ورزش و فعالیت شدید باید خودداری شود.

جعبه متن

مجله بانوی سرزمین مهر