[Zohreh Gholami]

بررسی مغز ولخرج ها و خسیس ها

خرج کردن پول، برخي افراد را مضطرب مي‌‌کند، در حالي که مشکل گروهي ديگر اين است که چطور پول‌هايشان را نگه دارند و با ولخرجي آنها را هدر ندهند. نتايج يک بررسي نشان مي‌دهد ريشه ولخرجي و خساست در مغز آدم?هاست؛ يعني اضطراب رواني هنگام پول خرج کردن، ممکن است باعث شود خسيس‌ها يا ناخن‌خشک‌ها دودستي به پول‌هايشان بچسبند، اما ولخرج‌ها هنگام خرج کردن پول هيچ ناراحتي?اي حس نمي‌کنند، بنابراين بيش از حدي که بايد خرج مي‌کنند...

همه ما براي تهيه ضروريات زندگي‌مان (از خورد و خوراک تا پرداخت اجاره خانه) پول خرج مي‌کنيم. گاهي هم ممکن است براي عادت‌هاي ناسالم يا تفريحات ولخرجي کنيم، اما داستان «خسيس?ها» و «ولخرج?ها» داستان ديگري است.

جرج لوونستين، استاد اقتصاد و روان‌شناسي دانشگاه کارنگي ملون مي‌گويد: «آدم‌هاي خسيس کمتر از حدي که بايد، خرج مي‌کنند؛ در حالي كه مي‌دانند براي داشتن رفاه بايد بيشتر خرج کنند. ولخرج‌ها در قطب مخالف قرار دارند. آنها بيش از حدي که بر حسب تعريف خودشان لازم است، خرج مي‌کنند.»

نتايج بررسي‌ها نشان مي‌دهد منشأ احتمالي ولخرجي يا خساست افراد، در مغز است. درک اينکه چرا افرادي بيش از حد يا خيلي کم خرج مي‌کنند، ممکن است به شناخت راه‌هايي کمک کند که آنها را از اين رفتارهاي افراطي يا تفريطي خلاص کند.

نه خسيس، نه ولخرج
59 %
تعارضي ندارند

16 %
افراد در کنترل خرج کردن مشکل دارند

25%
افراد در خرج کردن پول مشکل دارند

همه ما براي تهيه ضروريات زندگي‌مان (از خورد و خوراک تا پرداخت اجاره خانه) پول خرج مي‌کنيم. گاهي هم ممکن است براي عادت‌هاي ناسالم يا تفريحات ولخرجي کنيم، اما داستان «خسيس ها» و «ولخرج ها» داستان ديگري است.

جرج لوونستين، استاد اقتصاد و روان‌شناسي دانشگاه کارنگي ملون مي‌گويد: «آدم‌هاي خسيس کمتر از حدي که بايد، خرج مي‌کنند؛ در حالي كه مي‌دانند براي داشتن رفاه بايد بيشتر خرج کنند. ولخرج‌ها در قطب مخالف قرار دارند. آنها بيش از حدي که بر حسب تعريف خودشان لازم است، خرج مي‌کنند.»

نتايج بررسي‌ها نشان مي‌دهد منشأ احتمالي ولخرجي يا خست افراد، در مغز است. درک اينکه چرا افرادي بيش از حد يا خيلي کم خرج مي‌کنند، ممکن است به شناخت راه‌هايي کمک کند که آنها را از اين رفتارهاي افراطي يا تفريطي خلاص کند.


اندازه‌گيري ولخرجي و خساست
لوونستين و همکارانش براي تعيين اينکه چند درصد از افراد را مي‌توان در رده ناخن‌خشک يا ولخرج قرار داد، از سال 2004 بررسي بيش از 13000 نفر را آغاز کردند. اين افراد عادت‌هايشان در مورد خرج کردن از جمله گرايش به خست يا ولخرجي را گزارش مي‌کردند. اين پژوهشگران 4 سال بعد در گزارششان 3 هزار و 248 نفر (25 درصد) از اين افراد را در رده ناخن‌خشک‌ها و 2 هزار و 46 نفر (16 درصد) را در رده ولخرج‌ها قرار دادند.

يافته‌هاي اين پژوهشگران نشان داد مردان با احتمال 3 برابر بيشتر از زنان ممکن است خسيس باشند و همانطوري که انتظار مي‌رفت، ولخرج‌هايي که از کارت اعتباري استفاده مي‌کردند، با احتمال 3 برابر بيشتر از خسيس‌هايي که اين کارت‌ها را به کار مي‌بردند، ممکن بود بدهي بالا بياورند.

يک يافته جالب ديگر اين بود که ميزان‌ درآمد، که در ميان دو گروه خسيس‌ها و ولخرج‌ها در اين بررسي تفاوت چنداني نداشت، عامل تعيين‌کننده در شيوه خرج کردن افراد نيست؛ بنابراين مي‌توان گفت ولخرجي به ميزان پول نقدي که فرد در اختيار دارد، مربوط نيست، بلکه به رفتار ذاتي فرد مربوط است.


پول و مغز
لوونستين براي اينکه متوجه شود هنگام تصميم‌گيري براي خرج کردن پول، در مغز چه رخ مي‌دهد، از MRI کارکردي (fMRI) استفاده کردید. اين تکنيک اسکن کردن مغز مي‌تواند جريان خون رسيده به بخش‌هاي فعال‌شده مغز را اندازه‌گيري کند.

هنگامي كه افراد مورد آزمايش به يک کالاي مطلوب، مثلا يک تکه شکلات نگاه مي‌کردند، مغزهايشان نسبت به زماني که برچسب قيمت اين کالا را مي‌ديدند، واکنش کاملا متفاوتي نشان مي‌داد.

لوونستين مي‌گويد: «ما اول کالا را به فرد نشان مي‌داديم، اگر اين کالا را دوست داشت، مراکز پاداش (احساس لذت) در مغزش فعال مي‌شد، اما وقتي قيمت کالا را مي‌ديد، نواحي مربوط به درد و بيزاري در مغز شروع به فعاليت مي‌كرد.»

مرکز اصلي پاداش که در مغز اين افراد فعال مي‌شد، «هسته آکومبنس» بود که نقشي کليدي در اعمال لذتبخش از فعاليت جنسي تا شنيدن موسيقي دارد. منطقه اختصاصي مربوط به درد و بيزاري در «اينسولا»ي مغز قرار دارد که مثلا هنگام استشمام بوهاي بد يا تجربه طردشدن از جمع فعال مي‌شود.

به نظر پژوهشگران، در برخي از افراد اين ناراحتي ذهني به حدي قوي است که بر تصميم‌گيري عقلاني غلبه مي‌کند مثلا افراد خسيس نمي‌توانند براي خريدن چيزي که مي‌دانند آن را لازم دارند، پول خرج کنند. در مقابل در مغز يک فرد ولخرج، بر خلاف افراد ديگر، خرج کردن غيرضروري مراکز مربوط به درد و ناراحتي را چندان فعال نمي‌کند.


پول نقد در مقابل کارت اعتباري
اسکات ريک، استاد بازاريابي در دانشکده تجارت راس در دانشگاه ميشيگان و يکي از همکاران لوونستين در اين پژوهش مي‌گويد: «عادت به خرج کردن با پول نقد يا کارت اعتباري نيز شواهدي براي شناخت سازوکار رواني ناخن‌خشکي و ولخرجي به دست مي‌دهد؛ افراد ولخرج هنگام استفاده از پول نقد بسيار بيشتر از همرديفان خسيس شان به خصوص هنگام خريد کالاهاي غيرضروري و به اصطلاح «زيادي»، خرج مي‌کنند، اما هنگامي که خريد با کارت اعتباري انجام مي‌شود، اين تفاوت کاهش پيدا مي‌کند.»

ريک ادامه مي‌دهد: «نتايج بسياري از تحقيقات از جمله بررسي ما، بيانگر آن است که استفاده از کارت اعتباري براي خريد، کمتر باعث ناراحتي فرد مي‌شود. بنابراين در خسيس‌ها خريدنکردن با پول نقد ممکن است عادت‌هاي آنها را تعديل كند، اما در مورد ولخرج‌ها ميانگين خرج کردن تغييري نمي‌کند، زيرا آنها احساس يکساني نسبت به پول نقد يا کارت اعتباري دارند.»

لوونستين و ريک با توجه به يافته‌هايشان مي‌گويند «مقتصد بودن» با «خسيس بودن» تفاوت دارد. افراد مقتصد از اينکه پول‌هايشان جمع مي‌شود، احساس لذت مي‌کنند. لوونستين مي‌گويد: «يک فرد خسيس هنگام خرج کردن احساس ناراحتي مي‌کند، در حالي که براي يک فرد مقتصد افزايش ثروت لذتبخش است.»

اين پژوهشگران به افراد خسيسي که مي‌خواهند اين عادت را کنار بگذارند، توصيه‌هايي کرده‌اند. براي مثال فرد خسيس مي‌تواند چند حساب بانکي داشته باشد و يکي را به جمع کردن پول و ديگري را به خرج کردن اختصاص دهد.

ولخرج‌ها هم مي‌توانند زيان‌هاي ناشي از ولخرجي‌هايشان را با پرهيز از استفاده از کارت اعتباري و تعيين بودجه هفتگي کاهش دهند. کتاب‌ها و سايت‌هاي اينترنتي‌اي هم وجود دارند که شيوه‌هايي را براي ترك عادت خرج‌کردن اجباري به افراد ولخرج آموزش مي‌دهند.

جعبه متن

منبع: Livescience