محمدهادي حجتي *
شورای عالی جامعه حسابداران رسمی ایران در جلسه مورخ 04/05/1391 خود، در ارتباط با شرایط شراکت در موسسات حسابرسی (ماده 3 آيین‌نامه اجرای موضوع ماده 28اساسنامه جامعه) اقدام به اصلاحاتی به شرح زیر كرده است.
براساس بند 3 این مصوبه مقرر شده: «موسسه حسابرسی حداقل توسط سه نفر حسابدار رسمی شاغل به عنوان «شریک» تشکیل می‌شود. هر یک از شرکای موسسه بايد ضمن احراز شرایط مدیر حسابرسی طبق مفاد بندهای زیر (حسب مورد)، دارای حداقل سه سال سابقه کار حسابرسی تمام وقت در سطح مدیر حسابرسی در موسسات حسابرسی عضو جامعه و یا سازمان حسابرسی بوده و طی این مدت مسوولیت مدیر مسوول کار یا سرپرست ارشد، حداقل تعداد 20فقره حسابرسی صورت‌های مالی شرکت‌هایی با اندازه متوسط (حداقل 2000ساعت) معادل آن را بر عهده داشته باشد.
الف)حسابداران رسمی شاغل در استخدام موسسات حسابرسی عضو جامعه یا سازمان حسابرسی که واجد شرایط احراز عنوان مدیر حسابرسی طبق دستورالعمل اجرایی مواد 2 و 6 آیین‌نامه سقف مجاز ارائه خدمات تخصصی و حرفه‌ای توسط اعضای جامعه حسابداران رسمی ایران بوده و به موجب احکام صادره توسط موسسات حسابرسی عضو جامعه یا سازمان حسابرسی به عنوان «مدیر حسابرسی» شناخته شده‌اند.
ب)حسابداران رسمی شاغل در استخدام موسسات حسابرسی عضو جامعه یا سازمان حسابرسی که طبق دستورالعمل اجرایی مواد 2 و 6 آیین‌نامه سقف مجاز به ارائه خدمات دارای عنوان سرپرست ارشد حسابرسی بوده و پس از حداقل سه سال سابقه کار حسابرسی تمام وقت در این رده حرفه‌ای باشند در سطح مدیر حسابرسی شناخته خواهند شد.
تبصره: حسابداران رسمی که قبل از احراز عنوان حسابدار رسمی ،آزمون مدیری را نگذرانده باشند باید حداقل امتیاز آموزشی را در جامعه گذرانده باشند.
پ)حسابداران رسمی غیر شاغل و شاغلان انفرادی برای تبدیل وضعیت به عنوان شریک علاوه بر احراز شرایط تعیین شده در این ماده و بندهای «الف» و «ب» (حسب مورد) بايد حداقل امتیاز آموزشی طبق ضوابط مصوب شورای عالی را نیز داشته باشند.
تبصره یک: شرکای فعلی و قبلی موسسات حسابرسی عضو جامعه ،از تاریخ تشکیل جامعه تا تاریخ تصویب این آيین‌نامه به عنوان شریک شناخته شده و مشمول الزامات این ماده نخواهند بود.»
1- براساس بند 3ماده 25اساسنامه جدید جامعه، «شرکای یک موسسه حسابرسی باید به طور تمام وقت منحصرا» در همان موسسه به کار حرفه‌ای اشتغال داشته باشند.شرکای یاد شده باید حداقل 3سال سابقه کارتمام وقت در سطح مدیر حسابرسی در موسسات حسابرسی عضو جامعه یا سازمان حسابرسی داشته باشند. حسابداران رسمی که سوابق آنها در سطح مدیر حسابرسی کمتر از میزان مقرر در این ماده باشد، می‌توانند به صورت استخدام تمام وقت در موسسات حسابرسی، کسری سوابق يادشده را تکمیل كنند. ضوابط مربوط به احرازشرایط مدیر حسابرسی و استخدام آنها، توسط شورای عالی تعیین مي‌شود.»
در صورت تمکین به اساسنامه جدید و به استناد بند 3 آن به شرح يادشده، تنها کافی بوده است، فهرست مشمولین «کسری سوابق مدیریت» کلیه حسابداران رسمی استخراج و نسبت به جلوگیری از ادامه کار آنان تا تکمیل سوابق و تطبیق شرایط با اساسنامه جدید اقدام شود. بدون شک تصویب‌کنندگان مصوبه بالا بیشتر از همه به اهمیت تغییر صورت پذیرفته آگاهند و چنانچه این اصلاحیه در «آیین‌نامه تعیین صلاحیت حسابداران رسمی و چگونگی انتخاب آنان» هم انجام شود به طور قطع موجب تقویت جامعه خواهد شد. بنابراين درج تبصره یک
(به شرح بالا) و معافیت شرکای فعلی و قبلی از تطبیق با قوانین قبلی و فعلی، صحیح به نظر نمی‌رسد و باعث ادامه ناهمگونی موجود خواهد شد. در این رابطه چنانچه شورایی با همین مختصات مسوول صدور پروانه کار براي پزشكان باشند و پس از بررسی متوجه شوند، رعایت کامل شرایط در برخی موارد احرازنشده و مجوزی در گذشته و در شرایط غیرعادی صادر شده است و مثلا دانشجویی در ترم سوم موفق به دریافت مدرک و به طبابت مشغول شده! آیا اين شورا بايد ضمن چشم‌پوشی از خطای رخداده، با صدور معافیت برای این قبیل افراد، اجرای صحیح قوانین قبلی و فعلی را نادیده بگیرد؟ آیا همه 1820نفر حسابداران رسمی که تا پایان سال 90تعیین صلاحیت شده‌اند دارای مختصات مدیر حسابرسی و «درسطح مدیر حسابرسی» هستند؟ آیا تاکنون براساس «آیین‌نامه تعیین صلاحیت حسابداران رسمی و چگونگی انتخاب آنان» مدیران حسابرسی شناسایی و به عنوان حسابداران رسمی معرفی شده‌اند؟ آیا هر کسی توانست از عهده آزمون طراحی شده برآید باید به راحتی عنوان حسابدار رسمی به او اعطا شود؟ آیا باید به کسانی که در حال بازنشستگی هستند و از حرفه حسابرسی هم کوچک‌ترین اطلاعی ندارند، به عنوان کمک! عنوان حسابدار رسمی بخشید؟ با کدامین منطق (از نوع حرفه‌ای) باید پذیرفت که در حال حاضر شرکای برخی موسسات و اشخاص، که بر اساس ضوابط قبلی، با آخرین رده شغلی، پایین‌تر از مدیریت حسابرسی و حتی بدون سابقه سرپرستی و مدیریت حسابرسی، به عنوان شریک موسسات، مشغول به کار باشند؟ مسوولیت اعمال غیر‌حرفه‌ای این دسته اشخاص با کدامین مرجع قانونی است؟
2- آیا جامعه حسابداران رسمی، قبل از صدور پروانه کار حرفه‌ای نمی‌توانست از احراز شرایط قانونی حسابدار رسمی توسط اشخاص ،بر اساس قوانین قبلی و فعلی اطمینان حاصل كند؟ آیا بررسی سوابق مدیریت و در سطح مدیر حسابرسی، قبل از احراز عنوان حسابدار رسمی جزئی از وظایف جامعه نبوده است؟ بدون شک در صورت بررسی و اعلام اسامی این دسته از اشخاص به هیات تشخیص صلاحیت در سنوات گذشته و حال، امكان داشت منجر به اصلاح آیین‌نامه مربوطه شود.
3- همانگونه که در یادداشت منتشر‌شده در روزنامه دنیای اقتصاد مورخ 19/05/1391 تحت عنوان حسابداران رسمی، دیروز، امروز، فردا اشاره شده بود، شورای عالی جامعه در جلسه 15/04/90 خود، آیین‌نامه اجرایی موسسات موضوع ماده 27 اساسنامه جامعه (قدیم) را مورد بازنگری قرارداده و در تاریخ 16/05/90 در سایت جامعه اعلام كرده بود، براساس تصمیم يادشده (بند1) مقرر شده که برای شراکت در موسسات حسابرسی داشتن حداقل 3سال سابقه مدیریت حسابرسی و صدور حداقل 20گزارش و نیز کسب حداقل امتیاز آموزشی مصوب شورای عالی ضروری است، بنابراين با حذف صورت‌جلسه يادشده اخير از سایت جامعه و به‌روز كردن مصوبه به شرح صورت‌جلسه 04/05/1391 به شرح بالا، در آینده‌ای نه چندان دور، شاهد کاهش قابل ملاحظه شاغلین انفرادی و افزایش موسسات خواهیم بود.!
بنابراين با توجه به موارد يادشده به نظر می‌رسد اقدامات اساسی‌تری از سوی قوای مقننه و مجریه و نیز جامعه حسابداران رسمی ایران ضروری باشد. بازنگری، نظارت برصحت اجرای قوانین گذشته وبه روز رسانی آنان و در صورت لزوم اصلاح آنان، توسط قوای مقننه و مجریه، تاثیر بالقوه‌ای در تقویت حسابرسی و افزایش ضمانت اجرایی آن دارد. «قانون استفاده از خدمات تخصصی و حرفه‌ای حسابداران ذی صلاح به عنوان حسابدار رسمی»، در سال 1372 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده همچنین براساس تبصره یک اين قانون «آیین‌نامه تعیین صلاحیت حسابداران رسمی و چگونگی انتخاب آنان» در سال 1374 تهیه و به تصویب هیات وزیران (وقت) رسیده است.
تا پایان سال 1390تعداد1820نفر حسابداررسمی در راستای اجرای اين قانون و براساس «آیین‌نامه تعیین صلاحیت حسابداران رسمی و چگونگی انتخاب آنان» تعیین صلاحیت شده‌اند. اولین گروه حسابداران رسمی در سال‌های 80 و 81 به تعداد 1039 نفر شامل 759نفر از مدیران سازمان حسابرسی شامل مدیران ارشد، مدیران فنی وسرپرستان حسابرسی... و 280نفر از مدیران دستگاه‌های اجرایی و ممیزان کل مالیاتی شاغل در امور شرکت‌ها، با استفاده ازمعافیت آزمون مندرج در تبصره‌های 2 و 3 (بندز) ماده 3 «آیین‌نامه تعیین صلاحیت حسابداران رسمی و چگونگی انتخاب آن»، توسط «هیات تشخیص صلاحیت حسابداران رسمی» انتخاب و اعلام شده اند.
بررسی چگونگی اجرای قانون فوق برطبق «آیین‌نامه تعیین صلاحیت حسابداران رسمی و چگونگی انتخاب آنان» در سنوات گذشته و حال می‌تواند تاییدی بر لزوم بازنگری و اصلاح «آیین‌نامه تعیین صلاحیت حسابداران رسمی و چگونگی انتخاب آنان» باشد.
* حسابدار رسمي