عدم تنوع ابزارهاي موجود در بازار اوراق بهادار (بازارهاي اوليه و ثانويه) از اصلي ترين كاستي هاي اين بازار است. به عنوان نمونه، در حال حاضر فقط سهام عادي، حق تقدم و اوراق مشاركت (معدود) در بورس اوراق بهادار تهران معامله مي شوند. فقدان تنوع ابزارهاي مالي در بورس تهران از هر نظر مشهود است و از جمله موانع رشد آن محسوب مي شود. وجود ابزارهاي مالي گوناگون در بازار اوراق بهادار، انگيزش و مشاركت بيشتر مردم را در تأمين منابع مالي فعاليت هاي درازمدت به همراه مي آورد. تنوع ابزارهاي مالي از نظر تركيب ريسك و بازده، ماهيت سود و شيوه مشاركت در ريسك، گروه هاي مختلف را به سوي بازار اوراق بهادار جذب مي كند. براي ابزارهاي مالي مي توان سه نقش متمايز در نظر گرفت. اول، ابزارهاي مالي وسايلي براي نقل و انتقال وجوه از سهامداراني كه مازاد سرمايه دارند و مايلند سرمايه گذاري كنند به كساني كه به اين وجوه براي سرمايه گذاري در دارايي هاي حقيقي نياز دارند، هستند. دوم، ابزارهاي مالي انتقال وجوه را به شكلي انجام مي دهند كه ريسك سيستماتيك مربوط به جريان نقدي ناشي از سرمايه گذاري در دارايي هاي حقيقي، بين متقاضيان و عرضه كنندگان وجوه، توزيع مجدد شود. سوم، ابزارهاي مالي وسيله اي براي تجميع به شمار مي روند. افزودن و انباشت پس اندازهاي خانوار براي تأمين مالي طرح هاي بزرگ سرمايه گذاري، بدون تجميع كه بخش تفكيك ناپذير نظام مالي است، امكان پذير نيست.اگر امكان تجميع از طريق صدور دارايي هاي مالي وجود نداشت و اين امكان براي خانوارها پديد نمي آمد كه سرمايه هاي خود را تجهيز كنند و در سبد متنوعي از دارايي هاي حقيقي سرمايه گذاري نمايند، تصور شكل گيري جامعه فراصنعتي امروز ميسّر نمي گرديد. امروزه، انواع بسيار متنوعي از ابزارهاي مالي در چهار قالب: ابزارهاي سرمايه اي (مالكيتي)، ابزارهاي استقراضي (بدهي)، ابزارهاي مشتقه و ابزارهاي تركيبي، در بازارهاي پول و سرمايه دنيا مورد استفاده قرار مي گيرند و براي پوشش نيازهايي كه به طور روزافزون پيچيده تر و متنوع تر مي شوند، به طور دايم ابزارهاي مالي جديد به خصوص در قالب ابزارهاي مشتقه و تركيبي، خلق شده و مورد استفاده قرار مي گيرند. در بازارهاي پول و سرمايه ايران به طور كلي از ابزارهاي بدهي، مشتقه و تركيبي استفاده نمي شود. استفاده بهينه و وسيع از ابزارهاي سرمايه اي نيز فقط به سهام عادي و حق تقدم محدود شده است. بخش عمده اي از مشكل عدم امكان استفاده از مجموعه ابزارهاي مالي به خصوص ابزارهاي بدهي در بازار سرمايه ايران، به تعريف سنتي از مفهوم ربا باز مي گردد.
●انواع اوراق قرضه
اوراق قرضه (بدهي) براساس مباني گوناگون دسته بندي مي شوند. مهم ترين مباني عبارتند از: نرخ بهره، سررسيد، ماهيت وام گيرنده، ميزان انتشار، نوع وثيقه، شدت قابليت تبديل و تسعير، نوع وابستگي وام گيرنده يا بدهي، هدف انتشار و نوع پولي كه اوراق به آن پول انتشار مي يابد. اوراق بدهي براساس نرخ بهره به دو دسته نرخ بهره ثابت و نرخ بهره شناور تقسيم مي شوند. اوراق بدهي با نرخ بهره ثابت به شرح زيرند. اوراق قرضه رهني: اوراق قرضه اي است كه به وسيله يك دارايي حقيقي تضمين مي شود. در اوراق قرضه رهني، ناشر دارايي اش را در رهن دارندگان اوراق قرضه مي گذارد. دارندگان اوراق قرضه رهني به هنگام ورشكستگي شركت، نسبت به دارايي رهني ادعاي يكساني دارند. همه اوراق قرضه رهني سررسيد يكسان ندارند.اوراق قرضه تضمين شده: بعضي از اوراق قرضه به وسيله نهاد ديگري تضمين مي شود.اوراق قرضه قابل تبديل: به منظور افزايش فروش اوراق قرضه بدون تضمين و اوراق قرضه تراز دوم، ناشران در بيشتر موارد اين ابزارها را قابل تبديل به ديگر دارايي ها - عمدتاً سهام عادي - مي كنند.اوراق قرضه درآمدي: اوراق قرضه درآمدي مي توانند تحت شرايط خاصي، فراتر از پرداخت بهره از درآمد عملياتي ناشر نيز برخوردار شوند.اوراق قرضه مسلسل: اوراق قرضه اي است كه براساس سري زماني تقسيم شده و هر كدام زمان سررسيد خاص و بهره ويژه اي دارند.اوراق قرضه با بهره صفر: يك ابزار بدهي است كه با تنزيل ارزش اسمي فروخته مي شود. چنانچه از نام آن پيداست، به اين ابزارها هيچ نرخ بهره ثابتي تعلق نمي گيرد. در عوض، به مرور كه به سررسيد نزديك مي شوند، ارزش بازار آن تدريجاً افزايش مي يابد. در نهايت، در سررسيد، ارزش اسمي اين اوراق بازپرداخت مي شود.
●اوراق قرضه با نرخ شناور
گرچه هر ابزار كوتاه مدت نرخ معيني را پرداخت مي كند؛ اما در هر دوره (عمدتاً سه ماهه)، اين نرخ مورد تجديدنظر قرار گرفته و به اين ترتيب، اين نوع استراتژي تأمين مالي ويژگي نرخ شناور را دارد. به طور كلي، اين ابزارها اوراق با نرخ شناور خوانده شده و به نام اختصاري شناورها معروفند. اوراق با نرخ شناور از جمله ابزارهاي بدهي از نوع اوراق قرضه اند كه نرخ آنها به جاي اينكه ثابت باشد، شناور است و بيشتر ابزارهاي بدهي بلندمدت سنتي را تشكيل مي دهند. بانك ها نيز اوراق بهادار با نرخ شناور منتشر كرده كه به آن گواهي هاي سپرده با نرخ شناور مي گويند.
با سلام
اگرمیشه راجع به اوراق مشتقه و صکوک و ابزارهای جدید مالی و قابلیت اجرا ان در ایران بحث کنید؟متشکرم