روش اقل بهای تمام شده و خالص ارزش فروش
بر طبق این استاندارد موجودی کالای پایان دوره باید در تاریخ ترازنامه بر اساس اقل بهای تمام شده و خالص ارزش فروش در صورتهای مالی انعکاس یابد
البته بهای تمام شده موجودی ها باید بر اساس یکی از روشهای مجاز "" شناسائی ویژه ، میانگین موزون ، و FIFO "" محاسبه شود
و بعد مبلغ بهای تمام شده با خالص ارزش فروش مقایسه گردد.
البته باید دانست که خالص ارزش فروش معادل بهای فروش پس از کسر مخارج برآوردی تکمیل و مخارج برآوردی بازرایابی ، فروش و توزیع خواهد بود.
حال اگر بهای تمام شده موجودی از خالص ارزش فروش بیشتر باشد ، تفاوت آن باید به عنوان کاهش ارزش موجودی شناسائی شود.
و باید دانست که موجودی کالا نباید به مبلغی بیش از خالص ارزش فروش در ترازنامه گزارش گردد.
زیرا در این صورت مبلغ واهی به عنوان دارائی در ترازنامه ثبت میشود.
لذا کاهش ارزش موجودی باید در همان دوره ای که اتفاق میافتد به عنوان کاهش ارزش در صورت سود و زیان گزارش گردد .
به همبن دلیل اگر مبلغ کاهش ارزش در دوره بعد شناسائی شود ، عملکرد مالی دوره جاری و دوره بعد به نحو درست نشان داده نخواهد شد .
در این روش یک اشکال به چشم میخورد که سود در دوره ایجاد شناسائی نشده اما زیان در دوره کاهش ارزش شناسائی میگردد .
حال با مثالی به شناخت بهتر این روش میپردازیم
موجودی بهای تمام شده خالص ارزش فروش
کاپوت جلو خودرو 1.700.000 2.000.000
لاستیک خودرو 1.750.000 1.500.000
صندلی خودرو 3.000.000 1.800.000
موتور خودرو 25.000.000 30.000.000
در جدول زیر اعمال روش اقل بهای تمام شده و خالص ارزش فروش اعمال شده است.
موجودی بهای تمام شده خالص ارزش فروش هر قلم موجودی گروههای مشابه
کاپوت جلو خودرو 1.700.000 2.000.000 1.700.000
لاستیک خودرو 1.750.000 1.500.000 1.500.000
صندلی خودرو 3.000.000 1.800.000 1.800.000
موتور خودرو 25.000.000 30.000.000 25.000.000
جمع 31.450.000 35.300.000 30.000.000 31.450.000
با توجه به رعایت این روش مبلغ موجودی در پایان دوره 30.000.000 ریال خواهد بود
و مبلغ 1.450.000 ریال کاهش ارزش شناسائی میگردد "" 30.000.000- 31.450.000 "
رعایت این قائده برای سایرگروههای مشابه به دلیل اینکه کاهش ارزش برخی موجودیها با افزابش ارزش
موجودیهای دیگر تهاتر میگردد ممکن است بیشتر گزارش گردد.
به همین دلیل تاکید استاندارد در هنگام استفاده از این روش برای هریک از اقلام موجودی است .
در روش ثبت سند کاهش هزینه باید از یک حساب کاهنده موجودی بهره برد
زیان کاهش ارزش موجودی 1.450.000
ذخیره کاهش ارزش موجودی 1.450.000
حال اگر در دوره مالی بعد ارزش موجودی انتقالی از دوره قبل افزایش یابد ، مبلغ موجودی تا مبلغ خالص ارزش فروش جدید
البته فقط تا میزان کاهش قبلی افزایش داده میشود.
مثال :
اگر خالص ارزش فروش موجودی موتور خودرو در دوره بعد به مبلغ 35.000.000 افزایش یابد
چون بهای تمام شده این موجودی در دوره قبل 25.000.000 ریال و خالص ارزش فروش آن 30.0000.000 ریال میباشد
مبلغ موجودی باید به 30.000.000 ریال افزایش یابد و زیان کاهش ارزش آن "" 30.000.000-25.000.000 "" برگشت داده میشود.
البته برگشت این ذخیره در دوره جاری به عنوان درآمد شناسائی خواهد گردید.
نحوه ثبت به این حالت خواهد بود:
ذخیره کاهش ارزش موجودی 5.000.000
بازیافت کاهش ارزش 5.000.000
در صورتی که زیان کاهش ارزش وجود داشته باشد ، بهای تمام شده و خالص ارزش فروش هریک از اقلام موجودیها جداگانه محاسبه خواهد گردید.
دلیل تاکید بر اینکه هر قلم موجودی بطور جداگانه محاسبه گردد آن است که "" مقایسه مجموع خالص ارزش فروش با مجموع بهای تمام شده ""
باعث میگردد ، سودهای تحقق نیافته بعضی از موجودها در زمانی که "" خالص ارزش فروش بیش از بهای تمام شده است "" با زیانهای موجودهای
دیگر تهاتر گردد. این روش باعث میگردد سود تحقق نیافته بعضی از موجودیها شناسائی شود.
اگر که این مقایسه برای هر قلم غیر ممکن باشد
بايد گروههاي كالا و يا كالاي مشابه را جمعاً درنظر گرفت. به طور مثال، اقلامي از موجودي كه مربوط به خط توليد يكساني بوده و اهداف يا كاربردي مشابه داشته باشد، در ناحيه جغرافيايي واحدي توليد و فروخته شود و نتوان آن را عملاً جدا از ساير اقلام خط توليد ارزيابي كرد، نمونهاي از اقلامي است كه به طور گروهي مورد ارزيابي قرار ميگيرد. بنابرايـن، ارزيابي گروهي مبتنيبر طبقـهبندي موجوديهـا مثـلاً ارزيابي موجودي كالاي ساخته شده يا كل موجوديهاي يك صنعت يا كل موجوديهاي يك ناحيه جغرافيايي، مناسب نخواهد بود.
هنگامي كه تعيين خالص ارزش فروش موجوديها به دلايل مختلف از قبيل نوسان در قيمتهاي فروش، بهگونهاي قابل اتكا امكان پذير نباشد و احتمال رود كه بهاي جايگزيني در حد متعارفي كمتر از خالص ارزش فروش باشد، بهاي جايگزيني ميتواند تقريبي قابل قبول براي خالص ارزش فروش تلقي شود.
در مواردي كه خالص ارزش فروش موجودي مواد اوليه كمتر از بهاي تمام شده آن است، به شرطي كه كالاهايي كه از مواد مزبور ساخته ميشود (بعد از منظور كردن قيمت خريد مواد در بهاي تمام شده كالا) هنوز بتواند با سود به فروش رسد، مبلغ دفتري مواد اوليه كاهش نمييابد.
موارد كاربرد خالص ارزش فروش
موارد اصلي كه احتمال ميرود خالص ارزش فروش كمتر از بهاي تمام شده باشد، مواردي است كه شرايط زير در آن حكمفرماست:
الف . افزايش هزينهها يا كاهش قيمت فروش،
ب. خراب شدن موجودي،
پ. ناباب شدن محصولات،
ت. تصميم شركت مبني بر ساخت و فروش محصولات به زيان (به عنوان بخشي از استراتژي بازاريابي شركت )، و
ث. وقوع اشتباهاتي در توليد يا خريد.
به علاوه، در صورت نگهداري موجوديهايي كه فروش آن ظرف دوره معمول گردش كالاي شركت غير محتمل است (يعني موجودي اضافي)، تأخير در فروش موجوديها، خطر وقوع موارد " الف" تا " پ" را افزايش ميدهد و لذا بايد در ارزيابي خالص ارزش فروش در نظر گرفته شود.
مورد خاصی که در خصوص استفاده از روش خالص ارزش فروش وجود دارد
اگر خالص ارزش فروش موجودی مواد اولیه کمتر از بهای تمام شده آن باشد ، ولی کالاهایی که با مصرف این مواد ساخته میشود با سود به فروش برسد.
مبلغ دفتری مواد اولیه کاهش نخواهد یافت .