روش های طبقه بندی مفاهیم بهای تمام شده
طبقه بندی مفاهیم بهای تمام شده به منظور جمع آوری صحیح و استفاده اثر بخش از اطلاعات در بخش حسابداری مالی و حسابداری مدیریت بر اساس مبانی شش گانه زیر انجام می شود :
1- طبقه بندی بر اساس عناصر تشکیل دهنده بهای تمام شده محصول :
در این طبقه بندی ، عناصر تشکیل دهنده بهای تمام شده محصول بر اساس نقش مستقیم و یا غیر مستقیم آنها طبقه بندی و به دو دسته کلی زیر تقسیم می شود :
الف – هزینه های مستقیم تولید شامل مواد مستقیم و دستمزد مستقیم
ب – هزینه های غیرمستقیم تولید شامل مواد غیر مستقیم ، دستمزد غیر مستقیم و سایر هزینه های غیر مستقیم تولید
2- طبقه بندی بر اساس ارتباط با فرآیند تولید :
در این طبقه بندی ، عناصر تشکیل دهنده بهای تمام شده به دو دسته تقسیم می شوند :
الف – بهای تمام شده اولیه شامل مواد مستقیم و دستمزد مستقیم
ب – بهای تمام شده تبدیل شامل اقلامی از بهای تمام شده است که مواد خام را تبدیل به کالای ساخته شده می نماید یعنی دستمزد مستقیم و سربار ساخت .
نمودار 1-2 بطور خلاصه این ارتباط را نشان می دهد :
مواد مستقیم
هزینه های اولیه
بهای تمام شده دستمزد مستقیم
هزینه های تبدیل
هزینه های سربار
3- طبقه بندی مفاهیم بهای تمام شده بر اساس رابطه با حجم تولید :
در این طبقه بندی ، عناصر تشکیل دهنده بهای تمام شده محصول به سه دسته تقسیم می شوند :
الف – اقلام متغیر بهای تمام شده :
شامل اقلامی است که با افزایش حجم تولید ، در کل افزایش می یابد یعنی در کل متغیر بوده ولی برای واحد کالا ثابت است مثل مواد مستقیم و دستمزد مستقیم .
برای مثال اگر فرض کنیم برای تولید یک واحد محصول 100 ریال مواد مستقیم مصرف می شود این مبلغ برای اولین واحد تولید و آخرین واحد تولید یکی است اما برای کل تولید متغیر است به ترتیب زیر :
میزان تولید مواد مستقیم مصرفی هر واحد محصول – ریال کل مواد مستقیم مصرفی – ریال
1 100 100
2 100 200
3 100 300
0 0 0
0 0 0
1000 100 100.000
رابطه y=bx را می توان برای رفتار این هزینه ارائه نمود که در آن
y بیانگر کل مواد مستقیم مصرفی
B بیانگر مواد مستقیم مصرفی هر واحد
X بیانگر میزان تولید
است .
ب _ اقلام ثابت بهای تمام شده :
شامل اقلامی است که با افزایش حجم تولید ، در کل افزایش نمی یابد اما برای واحد کالا متغیر است .
مثل هزینه اجاره محل کارخانه
به عنوان مثال اگر فرض کنیم که کل هزینه اجاره محل کارخانه ای در ماه 10000 ریال ، این مبلغ با تغییر در حجم فعالیت تغییر نمی کند . به ترتیب زیر :
حجم تولید کل هزینه محل اجاره کارخانه– ریالهزینه اجاره سهم هر واحد تولید – ریال
1 10.000 10.000
2 10.000 5.000
3 10.000 3.333
0 0 0
0 0 0
1000 10.000 10
رابطه y=a بیانگر رفتار این هزینه در قبال تغییرات حجم تولید است که در آن
y بیانگر کل هزینه اجاره محل کارخانه در یک ماه
a بیانگر مقدار ثابت 10000 ریال
است .
ج – اقلام مختلط بهای تمام شده :
شامل اقلامی است که با افزایش در حجم تولید ، تا حدی ثابت و پس از آن افزایش می یابد .
مانـنـد هزینه برق مصرفی که بـخـشی از آن ثـابـت (حق اشتراک) است .
برای هدف های برنامه ریزی و کنترل ، اقلام مختلط به دو جزء ثابت و متغیر تجزیه می شوند .
به عنوان مثال اگر اطلاعات زیر را در خصوص هزینه برق مصرفی یک واحد تولیدی داشته باشیم ، تغییرات هزینه در قبال حجم تولید مانند هزینه متغیر تناسبی نیست .
میزان تولید کل هزینه برق مصرفی هزینه برق مصرفی سهم هر واحد تولید
1 510 510
2 520 260
3 530 176/6
0 0 0
0 0 0
1000 10.500 10/5
رابطه y=a+bx بیانگر رفتار این هزینه در قبال تغییرات حجم تولیدات که در آن
y بیانگر کل هزینه برق مصرفی
a بیانگر مقدار ثابت 500 ریال است
b بیانگر هزینه متغیر برق مصرفی هر واحد تولید که 10 ریال است
X بیانگر حجم تولید
است .
مبحث گرایش (رفتار) اقلام بهای تمام شده بر پایه دو فرض مهم زیر استوار است :
1- فرض دامنه مربوط :
حاکی از این است که گرایش (رفتار) مشخص شده برای اقلام بهای تمام شده ، تنها در دامنه معینی از فعالیت (تولید) صحیح است . به عبارت دیگر ، اقلام بهای تمام شده در سطوح فعالیت پائین تر یا بالاتر از این دامنه ، ممکن است گرایش متفاوتی داشته باشد .
2- فرض زمان :
حاکی از این است که گرایش (رفتار) مشخص شده برای اقلام بهای تمام شده ، فقط در یک دوره زمانی معین صحیح است و ممکن است که بسیاری از گرایشها با گذشت زمان عوض شود .
4- طبقه بندی مفاهیم بهای تمام شده بر اساس فعالیتهای مختلف (طبقه بندی طبیعی) :
در این طبقه بندی ، مفاهیم بهای تمام شده به دو دسته کلی تقسیم می شود :
الف – هزینه های ساخت : شامل مواد مستقیم ، دستمزد مستقیم و سربار ساخت است .
ب –هزینه های تجاری : شامل هزینه های اداری ، هزینه های بازاریابی و هزینه های تامین مالی است .
5- طبقه بندی مفاهیم بهای تمام براساس ملاحظات اقتصادی و تصمیم گیری :
الف – هزینه های فرصت از دست رفته :
عبارت است از منافع از دست رفته ، راه کارهای جایگزین ، راه کار انتخاب شده توسط مدیریت .
ب – هزینه های ریخته :
هزینه هایی است که درگذشته به عمل آمده و در وضع موجود قابل جبران و برگشت نیست . بنابراین هر تضمینی که نسبت به طرح های جاری گرفته شود ، در وضع آن هزینه ها تاثیری ندارد .
ج – هزینه های واقعی پرداخت شده :
هزینه هایی است که در دوره جاری بطور نقد پرداخت شده است بنابراین هزینه استهلاک دارایی های ثابت هزینه واقعی پرداخت شده در دوره جاری نیست .
ادامه دارد