هزینه یابی استاندارد

هدف های فراگیری آشنایی با :

مفاهیم کلی هزینه یابی استاندارد
انحرافات مواد ، دستمزد و سربار از استانداردها
انحرافات  نرخ ، ترکیب و بازده مواد
انحرافات نرخ ، ترکیب و بازده دستمزد

مفهوم هزینه استاندارد :
هزینه استاندارد عبارت است از هزینه تولید یک واحد محصول بر اساس مشخصات استاندارد مواد ، دستمزد و سربار ساخت . بطور کلی استاندارد ها به دو دسته تقسیم می شود :
الف – استانداردهای اساسی . که ثابت و دائمی هستند و تا زمانیکه روش ساخت کالا تغییر نکند ، تغییر نمی یابند . مثل ، مواد مورد نیاز برای تولید یک واحد محصول و یا زمان استاندارد برای تولید یک واحد محصول .
ب – استانداردهای جاری که برای دوره کوتاه مدت هستند مانند هزینه نرخ مواد ، نرخ دستمزد و سربار . در هزینه یابی استاندارد از هزینه های مواد ، دستمزد و سربار استاندارد برای قیمت تمام شده محصول استفاده می شود و از طریق مقایسه هزینه های واقعی با هزینه های استاندارد ، انحرافات تعیین و تجزیه و تحلیل می شود .
در صورتیکه هزینه های واقعی کمتر از هزینه های استاندارد باشد انحراف مساعد ، و در غیر این صورت انحراف نامساعد نامیده می شود .


انحرافات مواد اولیه :
انحراف کل مواد اولیه ، اختلاف بین هزینه  واقعی و استاندارد مواد مصرف شده است که به منظور تجزیه و تحلیل بیشتر و کمک  به هدف های سیستم کنترل مدیریت به دو جزء تقسیم می شود . به ترتیب زیر :

هزینه استاندارد مواد اولیه برای تولید واقعی                                      هزینه واقعی مواد اولیه

انحراف کل مواد اولیه
انحراف نرخ مواد مصرف شده                                            انحراف مصرف مواد اولیه

(نرخ واقعی مواد – نرخ استاندارد مواد) مواد اولیه مصرف شده = انحراف نرخ مواد مصرف شده
(مواد استاندارد مورد – مواد اولیه مصرف شده ) نرخ استاندارد مواد = انحراف مصرف مواد


نیاز برای تولید واقعی

انحرافات دستمزد مستقیم :
انحراف کل دستمزد مستقیم ، اختلاف بین هزینه واقعی و استاندارد دستمزد مستقیم است که به دو جزء به ترتیب زیر تقسیم می شود :
هزینه استاندارد دستمزد مستقیم برای تولید واقعی                                هزینه واقعی دستمزد مستقیم

انحراف کل دستمزد مستقیم
انحراف نرخ دستمزد                                                                         انحراف کارایی دستمزد

( نرخ واقعی دستمزد – نرخ استاندارد دستمزد ) ساعات کارکرد واقعی = انحراف نرخ دستمزد
(ساعات استاندارد  برای تولید واقعی  – ساعات کارکرد واقعی ) نرخ استاندارد دستمزد = انحراف کارایی دستمزد


انحرافات هزینه سربار :
تجزیه و تحلیل انحرافات هزینه سربار به دو صورت انجام می شود :
الف – با فرض اینکه هزینه های سربار متغیر و ثابت در دو حساب جداگانه تفکیک گردند :
در اینصورت انحراف کلی سربار متغیر اختلاف بین سربار متغیر واقعی و جذب شده خواهد بود که به ترتیب زیر قابل تجزیه است :
سربار متغیر جذب شده به تولید بر اساس ساعات کارکرد استاندارد                       سربار متغیر واقعی

انحراف کل سربار متغیر

انحراف کارایی سربار متغیر                                                                  انحراف هزینه سربار متغیر

(نرخ استاندارد سربار متغیر × ساعات کارکرد واقعی) – سربار متغیر واقعی = انحراف هزینه سربار متغیر
(ساعات استاندارد – ساعات کارکرد واقعی ) نرخ استاندارد سربار متغیر = انحراف کارایی سربار متغیر
برای تولید واقعی


انحراف کل سربار ثابت نیر اختلاف بین سربار ثابت واقعی و جذب شده است که به ترتیب زیر تجزیه می شود :

        سربار ثابت جذب شده به تولید                                                 سربار ثابت واقعی
انحراف کل سربار ثابت
                        انحراف حجم                                                          انحراف هزینه سربار ثابت

سربار ثابت بودجه شده – سربار ثابت واقعی = انحراف هزینه سربار ثابت
سربار ثابت جذب شده به تولید – سربار ثابت بودجه شده = انحراف حجم
بر اساس زمان استاندارد برای تولید واقعی
ب- با فرض آنکه سربار متغیر و ثابت ساخت در یک حساب ترکیب شوند .


انحراف کل سربار از اختلاف بین سربار واقعی ساخت و سربار جذب شده به تولید بر اساس ساعات استاندارد برای تولید واقعی محاسبه به شرح زیر تجزیه می شود .

                     سربار جذب شده به تولید بر اساس
                      ساعات استاندارد برای تولید واقعی                               سربار واقعی ساخت
روش یک انحرافی ←                                    انحراف کل سربار
روش دو انحرافی ←                انحراف حجم                                     انحراف قابل کنترل

روش سه انحرافی ←                انحراف حجم           انحراف کارایی                             انحراف هزینه

روش چهار انحرافی ←          انحراف حجم            انحراف کارایی      انحراف هزینه         انحراف هزینه
                                                                                                             سربار ثابت              سربار متغیر



روش دو انحرافی : در این روش انحراف کل سربار به دو انحراف جزئی تقسیم می شود :
بودجه مجاز بر اساس ساعات استاندارد برای تولید واقعی – هزینه سربار واقعی = انحراف قابل کنترل
[ ( نرخ استاندارد × ساعات استاندارد )  سربار ثابت بودجه شده ] = بودجه مجاز بر اساس ساعات استاندارد
             سربار متغیر     برای تولید واقعی                                                                    برای تولید واقعی
سربار جذب شده به تولید بر اساس – بودجه مجاز بر اساس ساعات استاندارد = انحراف حجم
                          ساعات استاندارد برای تولید واقعی          برای تولید واقعی
انحراف حجم به صورت زیر نیز قابل محاسبه است :
( ساعات استاندارد برای تولید واقعی – ظرفیت عادی ) نرخ استاندارد سربار ثابت= انحراف حجم

روش سه انحرافی : در این روش ، انحراف قابل کنترل به دو انحراف جزئی تر تقسیم می شود و انحراف حجم مانند روش دو انحرافی محاسبه می گردد .
بودجه مجاز بر اساس ساعات کارکرد واقعی – هزینه سربار واقعی = انحراف هزینه
بودجه مجاز بر اساس ساعات استاندارد – بودجه مجاز بر اساس ساعات کارکرد واقعی = انحراف کارایی برای تولید واقعی
انحراف کارایی در این روش به صورت زیر نیز قابل محاسبه است :
(ساعات استاندارد برای تولید واقعی – ساعات کارکرد واقعی ) نرخ استاندارد سربار متغیر = انحراف کارایی


روش چهار انحرافی : در این روش انحرافات حجم و کارایی مانند روش سه انحرافی محاسبه می شود و انحراف هزینه به دو انحراف هزینه سربار متغیر و انحراف هزینه سربار ثابت تجزیه می شود .
انحرافات نرخ ، ترکیب و بازده مواد :
در صورتیکه شرکت تولیدی بیش از یک نوع مواد اولیه در تولید محصولات خود استفاده نماید و ترکیب استاندارد مصرف مواد را به منظور تولید محصولاتی بهتر تغییر دهد ، انحراف ترکیب و بازده مواد ایجاد می شود . در این شرایط انحراف نرخ مواد حاصل جمع انحراف نرخ تک تک مواد مصرف شده است . اما انحراف مصرف مواد به دو انحراف جزئی تر به ترتیب زیر تجزیه می شود .
مصرف واقعی مواد به نرخ استاندارد – مصرف واقعی مواد به نرخ استاندارد = انحراف ترکیب مواد
ترکیب استاندارد                                با ترکیب واقعی
(بازده استاندارد یا مورد انتظار از نظر مواد – بازده واقعی ) نرخ میانگین استاندارد مواد = انحراف بازده مواد
                                                                                              یک واحد محصول


انحرافات ترکیب و بازده دستمزد :
در صورتیکه شرکت تولیدی بیش از یک دسته نیروی انسانی (مثلا : ماهر ، نیمه ماهر و ساده ) برای تولید محصول استفاده نماید و ترکیب استاندارد نیروی انسانی را به منظور تولید محصولی بهتر تغییردهد . انحرافات ترکیب و بازده دستمزد ایجاد می شود .
در این شرایط انحراف نرخ دستمزد حاصل جمع انحراف نرخ دستمزد تک تک دسته های نیروی انسانی است و اما انحراف کارایی دستمزد به دو جزء انحراف ترکیب دستمزد و انحراف بازده دستمزد به ترتیب زیر تقسیم می شود :
ساعات کارکرد واقعی با نرخ استاندارد – ساعات کارکرد واقع با نرخ = انحراف ترکیب دستمزد
        و ترکیب استاندارد                                    استاندارد و ترکیب واقعی
(بازده مورد انتظار – بازده واقعی) نرخ میانگین استاندارد دستمزد = انحراف بازده دستمزد
      از نظر دستمزد                              برای یک واحد محصول