[Amir Shahbazzadeh]

حسابداری دوبل (یا حسابداری دوطرفه یا دفترداری دوطرفه) نوعی از حسابداری است که در آن کلیه فعالیت‌های مالی شرکت به صورت حساب‌های بدهکار و یا بستانکار ثبت می‌گردد.

حساب‌های بدهکار و بستانکار

در حسابداری دوبل حساب‌های مختلفی وجود دارند که این حساب‌ها یا از نوع بدهکار یا از نوع بستانکار می‌باشند. شناخت و درک حساب‌ها اصل حسابداری را تشکیل می‌دهد. بهتر است حساب بدهکار و حساب بستانکار را خارج از مفهوم بدهکار و بستانکار در محاوره در نظر بگیرد.
حساب صندوق، حساب ملزومات اداری، هزینه‌ها، حساب بدهکاران، حساب خرید از نوع بدهکار است. حسابهای بستانکاران، فروش، در آمد از نوع بستانکار است.
افزایش در حساب‌های بدهکاری، حساب را بدهکار و کاهش آن حساب را بستانکار می‌کند. افزایش در حساب‌های بستانکاری، حساب را بستانکار و کاهش آن حساب را بدهکار می‌کند.
مثلاً وقتی پولی از صندوق برداشته می‌شود چون حساب صندوق از نوع بدهکاری است و چون موجودی صندوق کاهش پیدا می‌کند، گفته می‌شود که حساب صندوق، یا به اختصار صندوق، بستانکار شده‌است. یا مثلاً وقتی ملزوماتی برای شرکت خریده می‌شود، چون ملزومات اضافه می‌شود، حساب ملزومات بدهکار می‌شود. در آخرین مثال فرض کنید جنسی خریداری شده‌است، چون موجودی خرید افزایش یافته و چون حساب خرید از نوع بدهکاری است، خرید بدهکار می‌شود.

[Amir Shahbazzadeh]

حسابداری صنعتی شاخه‌ای از علم و فن حسابداری است که وظیفه جمع آوری اطلاعات مربوط به عوامل هزینه و محاسبه بهای تمام شده محصولات و خدمات را بر عهده داشته با و تجزیه و تحلیل گزارش‌ها و بررسی راههای تولید روشهای تقلیل بهای تمام شده تولیدات را بیان می‌کند

.

[Amir Shahbazzadeh]

حِسابرِسی به مجموعهٔ کارهای انجام شده برای بررسی صورت‌های مالی یک شرکت توسط شخصی حقیقی یا شخص حقوقی مستقل از آن شرکت، که حسابرس نامیده می‌شود، برای پی بردن به انحراف‌های احتمالی از قانون یا اساسنامه شرکت است. هدف از حسابرسی صورت‌های مالی اظهارنظر نسبت به این موضوع است که آیا صورتهای مالی براساس استانداردهای پذیرفته شده حسابداری تهیه شده‌است یا خیر.

استانداردهای حسابرسی که معمولاً توسط سازمان حسابرسی هر کشور تعیین می‌شود، ایجاب می‌کند که حسابرسی چنان برنامه‌ریزی و اجرا شود که از نبود تحریفی با اهمیت در صورت‌های مالی، اطمینانی معقول به‌دست آید. حسابرسی از جمله شامل رسیدگی نمونه‌ای به شواهد پشتوانه مبالغ و اطلاعات مندرج در صورت‌های مالی است. حسابرسی همچنین، شامل ارزیابی اصول و رویه‌های حسابداری استفاده‌شده و برآوردهای عمده به‌عمل‌آمده توسط هیئت مدیره و ارزیابی کلیت ارائه صورت‌های مالی است. درنهایت حسابرسی انجام‌شده می‌بایست مبنایی معقول برای اظهارنظر پیرامون صداقت در صورت‌های مالی ارایه‌شده توسط شرکت‌ها فراهم آورد.
حسابرس به فرد یا موسسه‌ای گفته می‌شود که مسئولیت نهایی حسابرسی صورت‌های مالی یاارائه خدمات مرتبط را به عهده دارد.
حسابرس بایستی یک فرد مستقل از سازمانی باشد که در حال رسیدگی است.

[Amir Shahbazzadeh]

حسابرسی معاملاتی به بررسی برنامه ها، کارکرد ها، اعمال، یا سامانه مدیریتی و طرز کار نهاد غیرانتفاعی یا دولتی اطلاق می‌شود که برای این به کار می‌رود که دریابیم آیا آن نهاد با بکارگیری منابع قابل دسترس، در اقتصاد و ضریب انتفاع و کارآیی بهبودی حاصل می‌کند یا خیر.

[Amir Shahbazzadeh]

دارایی در علم حسابداری، عبارتست از کلیه اموال و حقوقی که دارای ارزش پولی باشند. دارایی‌های یک واحد ممکن است پدیده‌های عینی و مشهود باشند. مثل زمین، ساختمان، موجودی نقدی و موجودی کالا، یا به صورت حقوق مالی و امتیازات غیر قابل رویت، مثل سرقفلی و مطالبات از اشخاص. دارایی‌ها عرفا از نقطه‌نظر اراده در ترازنامه به گروه‌های متمایزی تقسیم می‌شوند. دو گروه که مورد استفاده بیشتری دارند عبارتند از دارایی‌های جاری و دارایی‌های ثابت.

طبق تعریف جدیدتری که در کتاب مبانی نظری حسابداری از دارایی شده، دارایی مفهومی مالی است یعنی اموال و حقوقی که منافع آتی قابل تقویم به پول دارند و بر اثر معاملات، عملیات یا رویدادهای مشخص به مالکیت یا تسلط مالکانه یک واحد تجاری درآمده‌اند دارایی آن واحد محسوب می‌شوند. دارایی یکی از عناصر حسابداری نشان‌دهندهٔ وضعیت مالی واحد انتفاعی است.

[Amir Shahbazzadeh]

دارایی ثابت به دارایی مشهودی که در واحد تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرد و دارای ماهیتی دائمی یا نسبتا ثابت است، گفته می‌شود. دارایی‌های مذکور، به استثنای زمین به مرور فرسوده و یا در اثر گذشت زمان غیر قابل استفاده می‌شوند. در این صورت اصطلاحا گفته می‌شود که دارایی‌ها مستهلک شده‌اند.

[Amir Shahbazzadeh]

دارایی جاری به وجوه نقد و سایر دارایی‌هایی که انتظار می‌رود در جریان عملیات جاری واحد، ظرف یک سال تبدیل به وجه نقد گردند، فروخته شوند یا به مصرف رسند، گفته می‌شود. در یک واحد خدماتی کوچک دارایی‌های مذکور علاوه بر وجوه نقد، شامل حساب‌ها و اسناد دریافتنی، موجودی مواد و هزینه‌های پیش‌پرداخت شده است.

[Amir Shahbazzadeh]

  *  دفاتر تجارتی
  *  دفتر کل
  *  دفتر روزنامه
  *  دفتر معین
  *  دفتر تفضیلی
  *  دفتر دارائی

دفاتر حسابداری علاوه بر موارد ذکر شده شامل دفاتر دیگری نیز می‌باشد اما بطور کل و عامیانه از این دفاتر نام برده می‌شود.

دفاتر اصلی حسابداری که مورد قبول اداره دارایی می‌باشد شامل دفتر روزنامه و دفتر کل می‌باشد. اطلاعات مالی بصورت روزانه از تراز و اسناد حسابداری به دفتر روزنامه و معمولاً به صورت هفتگی از دفتر روزنامه به دفتر کل منتقل می‌شود.

[Amir Shahbazzadeh]

تاجر باید در انتهای هر سال بداند که دارائی او تا چه اندازه‌است و در جریان سال گذشته چه مقدار سود یا زیان داشته از این جهت ناچار است بیلان حساب تجارتی خود را داشته باشد. بنابراین قانون تجارت تنظیم دفتر دارائی را تا ۱۵ فروردین هر سال نسبت به سال قبل الزامی دانسته‌است.

دفتر دارائی استخراج از دفتر کل است و در آن کلیه دارائی تاجر اعم از منقول و غیر منقول و مطالبات و دیون و وجه نقد اعم از این که در صندوق موجد باشد یا در بانک‌ها، ثبت می‌شود. فرقی که این دفتر با سایر دفاتر دارد این است که تاجر باید ذیل آن را امضاء نماید و در حقیقت صحت مفاد آن را تصدیق کند و علت آن هم این است که چون از دفاتر مختلف استخراج می‌شود صحت انتقال و مطابقت آن باید با استحضار تاجر باشد.

الزام به نگاه داری دفتری به نام دارائی بی فایده و در نظر اول ممکن است موجب اتلاف وقت باشد، زیرا عملاً تجار از دفتر کل استفاده می‌نمایند و همه ساله به نام ترازنامه از دفتر کل استخراج می‌نمایند که دارائی و سود و زیان تجارتخانه در آن قید شده‌است. ولی با در نظر گرفتن این که مقصود قانون گذار این است که بیلان عملیات و حتی ترازنامه همه ساله تاجر در دسترس بوده و با نظر اجمالی در مواقع لازم بتوان وضعیت تجارتی او را تشخیص داد، لزوم آن معلوم می‌شود.

البته قابل ذکر است که دفتر دارائی در قانون تجارت ذکر شده و عملاً از آن استفده نمی‌شود چرا که الزامی قانونی برای آن وجود ندارد مثل دفتر کل و دفتر روزنامه که عملاً منسوخ شده ولی به سبب این که وزارت امور اقتصاد و دارایی مجری آن است و این دفاتر را از موءدیان خود خواستار است آن را نگهداری می‌کنند اما قانون تجارت مجری خاصی در کشور ندارد بنابراین این دفتر عملاً استفاده نمی‌شود.

[Amir Shahbazzadeh]

دفتر روزنامه یا دفتر روزنامه عمومی دفتری است که کلیه معاملات و رویدادهای مالی یک واحد اقتصادی روزانه به ترتیب تاریخ وقوع در آن ثبت می‌شوند.

در گروه دفاتر حساب‌داری، دفتر روزنامه عمومی و دفتر کل با هم دفاتر رسمی یا قانونی را تشکیل می‌دهند. دفاتر تأمین و سایر دفاتر مورد نیاز حسابداران نیز دستهٔ دیگری است که به آن دفاتر غیر رسمی یا کمکی می‌گویند.
دفتر روزنامه، دفتری است که تاجر عملیات روزانه (با بار مالی) خود را در آن ثبت می‌کند. برخی تاجران گروهی از عملیات‌ها را در دفاتر دیگری نیز ثبت می‌کنند، مثلا عملیات مربوط به فروش کالای خاص یا عملیات مربوط بین تاجر و تاجر بخصوصی که برای تاجر حائز اهمیت ویژه‌ای است.
بر اساس ماده ۷ قانون تجارت ایران، «دفتر روزنامه دفتری است که تاجر باید همه روزه مطالبات، دیون و دادوستد تجارتی و معاملات راجع به اوراق تجارتی و به طور کلی جمیع واردات و صادرات تجارتی خود را به هر اسم و رسمی که باشد و وجوهی را که برای مخارج شخصی خود برداشت می‌کند در آن ثبت نماید.»
«دفتر روزنامه باید دارای ستونهای مناسب برای انتقال اطلاعات سند حسابداری به آن باشد. بنا براین دفتر روزنامه باید حداقل دارای ستون‌هایی برای درج شماره سند حسابداری، تاریخ، شرح، مبلغ بدهکار و مبلغ بستانکار هر رویداد باشد.»