[Zohreh Gholami]

نگاهی به شعر جوان

شعر جوان حاصل اقبال نسل جوان به هنر شاعري است و از خصايص جواني نشان دارد. ازجمله جسارت و نوجويي،تنوع و گوناگوني در صورت‌ها، صداقت و صراحت و نظاير اينها.

شعر جوان نيز چون شاعران جوان پرشمار است و در برآيندکلي شعر کشور نقشي مؤثر دارد. بنابراين شناخت دقيق‌تر اين شاخه از شعر امروز براي ترسيم چشم‌انداز کلي شعر کشور ضروري است.

شعر جوان کشور درسال گذشته با برخي ويژگي‌ها و نمودهاي بيروني همچنان بيش از ديگر شاخه‌هاي شعر امروز در دسترس مخاطبان شعر بود.


در اين نوشته برخي از مهم ترين ويژگي‌هاي شعر جوان را برمي شماريم:‏
‏1- گرايش به مضمون يابي و مضمون سازي، که با اقبال مخاطبان نيز مواجه شده است.
مضمون‌هاي تازه، راهي است براي گريز از تکرار و تقليد و ارتباط سهل با خوانندگان شعر.

2- در مضمون سازي‌ها، قالب رباعي به دليل ويژگي‌هايش، از جمله فشردگي کلام و تمرکز بر مصراع پاياني و سرعت انتقال، بيش از ساير قالب‌ها مورد توجه بوده است.
اما همين مؤلفه‌ها موجب شده است که انبوهي از رباعي‌هاي مضمون گرا بدون توجه به ساير عناصر شعري از جمله تخيل و انديشه عاطفه، ساخته شود.

3- در غزل نيز با اين شيوه، يعني گرايش به مضمون‌سازي، نوع خاصي از مضامين که با دگرگوني در روايت اساطير و داستان‌ها و رخدادهاي تاريخي ساخته مي‌شود؛ بيش از گونه‌هاي ديگر ديده مي‌شود.

4- گونه‌اي از غزل که به غزل پست مدرن موسوم شده است، براي ديده شدن و ارتباط با مخاطبان پرشمار، از ناهنجاري‌هاي کلامي و محتوايي استفاده مي‌کند. يعني استفاده از برخي تعابير و مضامين که در ادب معمول سخن گفتن، منع اخلاقي و اعتقادي و عرفي دارد. همچنين اين شيوه از غزل با درآميختن گونه‌هاي مختلف زباني، از زبان فاخر قصيده تا زبان عاميانه و حتي زبان طبقات مطرود اجتماع(زبان آرگو) مي‌کوشد تا به راهي تازه در بيان شعري دست يابد. ناهنجاري و نبود تناسب عناصر شعري، مهمترين ويژگي اين نوع غزل است.

5- در قالب‌هاي آزاد، شعر بدون وزن (شعر سپيد) بيش از گونه‌هاي ديگر ديده مي‌شود.
در شعر سپيد چند گرايش وجود دارد؛ نخست گرايش به پيچيده گويي از راه به هم ريختن نحو زبان و جمله سازي‌هاي نارسا که راهي است براي پوشاندن فقرانديشه و تخيل درشعر و تظاهر به عميق بودن.

دو ديگر، تقليد از آثار ترجمه شده و برجسته سازي انديشه و مضمون در برابر خيال و عاطفه، براي سهولت ارتباط با مخاطبان عام و قابليت ترجمه شعر به زبان‌هاي ديگر.

سوم، گرايش به نزديک کردن زبان شعر و نثر امروز براي گريز از فخامت زباني که مانعي است در ارتباط مؤثر با مخاطبان عام. اين شيوه در گونه‌هاي مختلف شعر سپيد با توفيق همراه بوده است.

چهارم، تمايل به طنز و نگاه رندانه به زندگي و انسان امروز و بهره گيري از ظرفيت‌هاي زبان و بيان شاعرانه براي ايجاد متني چند لايه و تأويل پذير که نمونه‌هاي شاخص آن در شعر فرانو ديده مي‌شود.

6- شعر جوان در حوزه مضامين و درونمايه‌هاي مذهبي و آييني، با گسترش و تنوع بيان و توجه به قالب‌هاي گوناگون شعري، در عرصه شعر کشور حضوري مؤثر دارد.

از جمله ابتکارات و نوآوري‌ها در اين بخش، احياي قالب‌هاي مأنوس براي مردم نظير بحر طويل و مستزاد است که به لحاظ موسيقي قوي و قدرت زمزمه‌پذيري براي برقراري ارتباط با مخاطبان عام بسيار مناسب است.

همچنين توجه شاعران جوان به نوآوري در بيان و استفاده از تعابير و کلمات معهود ذهن عموم براي ايجاد صميميت و ارتباط سهل با مخاطبان، تمهيد هوشمندانه‌اي است.

در اين ميان، هنوز برخي کاستي‌ها در اين شاخه از شعر جوان ديده مي‌شود؛ ازجمله فقر انديشه، بي‌توجهي به مقاتل و تاريخ‌ها و سيره‌هاي معتبر، سهل‌گيري در بيان و تعابير و نوع تخاطب با ائمه دين، ترجيح تأثير عاطفي بر استحکام سخن و انديشه، تبعيت از پسند ذاکران و خوانندگان اشعار آييني که موجب ساده انگاري در عناصر شعري و سست شدن ساختار شعر مي‌شود.

جعبه متن

اسماعيل اميني