آموزه‌هاي حقوقي (وصول وجه چك بلامحل)

نویسنده Zohreh Gholami, قبل از ظهر 08:28:24 - 01/13/12

« اصول فقه | بررسی ساختار و صلاحيت دادگاه‌هاي كيفري در لايحه آيين دادرسي كيفري »

0 اعضا و 1 مهمان درحال دیدن موضوع.

Zohreh Gholami

آموزه‌هاي حقوقي (وصول وجه چك بلامحل)
بخش اول


چك نقش مهمي در مبادلات اقتصادي دارد و قانونگذار نيز براي تضمين اعتبار آن علاوه بر مسئوليت مدني، مسئوليت كيفري سنگيني را براي صادركننده چك بلامحل تعيين كرده است.

بر اساس قانون تجارت، چك به منظور سهولت و سرعت عمل بيشتر در معاملات تجاري ايجاد شده تا در تبادل كالا جايگزين پول نقد باشد.

چك سندي است كه به موجب آن صادركننده به بانك محال عليه دستور مي‌دهد تا وجوه موجود وي در آن بانك را كلا يا بعضاً مسترد کند و يا به محال عليه بپردازد. (دكتر حسين مير محمد صادقي كتاب جرايم عليه اموال و مالكيت)

چك براي نخستين بار در غرب در سال 1374 ميلادي در برخي از شهرهاي ايتاليا مورد استفاده قرار گرفت و از آنجا به انگلستان، كانادا، آمريكا و فرانسه راه پيدا كرد.

در ايــران براي نخستين بـــار در ســال 1311 به موجب قانون تجارت ايران، موضوع چك مورد توجه قانونگذار قرار گرفت، اما نخستين مقررات جزايي در باره چك بلامحل تحت عنوان ماده 238 مكرر قانون مجازات عمومي به تصويب رسيد. در اين ماده مجازات حبس به علاوه جزاي نقدي براي صادركننده چك بلامحل پيش‌بيني شده بود.

صدور چك بلامحل در لايحه قانوني چك كه در آبان 1331 مشتمل بر 12 ماده و پنج تبصره به تصويب رسيد، به صورتي مستقل عنوان مجرمانه پيدا كرد و از جرايم عمومي به شمار آمد، به نحوي كه اگر كسي چك بلامحل صادر مي‌كرد، حتي در صورت گذشت و شكايت نکردن شاكي، جنبه عمومي چك همچنان باقي مي‌ماند.

از آن زمان تاكنون قانون چك چندين بار اصلاح شده است و قانون فعلي چك، قانوني است كه در سال 1382 به تصويب مجلس شوراي اسلامي رسيد.

بر طبق ماده 310 قانون تجارت: «چك نوشته‌اي است كه به موجب آن صادركننده وجوهي را كه نزد محال عليه دارد، كلاً يا بعضاً مسترد يا به ديگري واگذار مي‌نمايد». بر اين اساس چك سند انتقال و وسيله مبادله پول است كه در اين انتقال سه نفر نقش دارند: صادركننده‌، دارنده چك و پرداخت‌كننده كه هر يك وظايف خاص خود را دارند.

صادركننده چك: شخصي كه چك را صادر و امضا و دريافت‌كننده را مشخص مي‌كند.

دارنده چك: شخصي است كه براي نخستين بار چك را به بانك ارائه مي‌دهد. براي مشخص شدن شخصي كه براي نخستين بار چك را به بانك ارائه مي‌كند، بانك‌ها وظيفه دارند به محض مراجعه دارنده، هويت كامل و دقيق او را با ذكر تاريخ در پشت چك درج کنند. دارنده چك اعم از كسي است كه چك در وجه او صادر شده است، يا به نام او پشت نويسي شده، يا حامل چك، يا قائم مقام آنان. بانك محال عليه: بانكي كه چك در وجه آن صادر شده است، يعني بانك پرداخت‌كننده وجه.


انواع چك
چك عادي: چكي است كه اشخاص عهده بانكها به حساب جاري خود صادر و دارنده آن تضميني جز اعتبار صادركننده آن ندارد.

چك تأئيد شده: چكي است كه اشخاص عهده بانك‌ها به حساب جاري خود صادر و توسط بانك محال عليه پرداخت وجه آن تأييد ‏مي شود.

چك تضمين شده: چكي است كه توسط بانك به عهده همان بانك به درخواست مشتري صادر و پرداخت وجه آن توسط بانك تضمين مي‌شود.

چك مسافرتي: چكي است كه توسط بانك صادر و در وجه آن در هر يك از شعب آن بانك توسط نمايندگان و كارگزاران آن پرداخت مي‌شود.‏


چك براي اين كه از طرف بانك قابل وصول باشد، بايد داراي شرايط زير باشد:
- محل صدور(شامل نام بانك و ‌شعبه و‌ كد شعبه ‌كه توسط بانك نوشته مي‌شود)
- تاريخ صدور(كه توسط صادركننده نوشته مي‌شود)
- امضا صادركننده چك(با امضاي وي در بانك بايد مطابقت داشته باشد.)
- مبلغ چك و نام شخصي كه چك در وجه او صادر شده است.


مزاياي چك
چك در مقايسه با ساير اسناد تجاري مانند سفته و برات از امتياز و اعتبار بيشتري برخوردار است و حتي قانونگذار براي صادركننده چك بلامحل مجازات كيفري حبس تعيين كرده است.

صدور قرار تامين خواسته- يكي از مزاياي چك امكان صدور قرار تامين خواسته بدون پرداخت خسارت احتمالي است. تأمين در لغت به معناي ايمن كردن، حفظ كردن، امن كردن و غيره آمده است. تأمين خواسته يكي از تدابير احتياطي است كه به وسيله آن، خواهان، عين خواسته يا معادل آن را از اموال خوانده تا پايان دادرسي به حيطه توقيف درآورده از نقل و انتقال آن جلوگيري مي‌كند تا طلب خود را وصول کند.

قرار تامين خواسته، با رعايت شرايطي به چك تعلق خواهد گرفت. تامين خواسته، يعني اين‌ كه شخص خواهان بتواند در ابتداي دادرسي و قبل از گرفتن حكم قطعي عليه خوانده اموال او را در حدود طلب، توقيف کند، تا هم خيالش از بابت اجراي حكم در پايان دعوا آسوده باشد و هم جلوي سوء‌استفاده احتمالي خوانده و انتقال اموال به قصد فرار از دين را بگيرد. شرايط صدور قرار تامين خواسته در خصوص چك عبارت است از: چك بايد در مهلت قانوني از تاريخ سررسيد برگشت شود. اين مهلت قانوني مطابق ماده 315 قانون تجارت، 15 روز از تاريخ سررسيد براي چك‌هايي است كه در همان مكاني كه صادر شده است بايد پرداخت شود و 45 روز از تاريخ سررسيد براي چك‌هايي است كه از يك نقطه ايران به نقطه ديگر صادر شده باشد. اگر دارنده چك در ظرف مواعد مذكوره در اين ماده پرداخت وجه آن را مطالبه نكند، ديگر دعوي او بر عليه ظهرنويس مسموع نخواهد بود و اگر وجه چك به سببي كه مربوط به محال عليه است از بين برود، دعوي دارنده چك بر عليه صادركننده نيز در محكمه مسموع نيست. همچنين تامين خواسته بايد حداكثر تا يك سال از تاريخ برگشت چك انجام پذيرد. هر چند اين موضوع تصريح قانوني ندارد، اما رويه قضايي به آن تمايل دارد. بر اين اساس صدور قرار تامين خواسته، بدون توديع خسارت احتمالي الزامي است. اما اگر يكي از شرايط رعايت نشده باشد، صدور قرار تامين خواسته، منوط به توديع مبلغي تحت عنوان خسارت احتمالي (معمولا بين 10 تا 15 درصد مبلغ چك) خواهد بود.

Zohreh Gholami

بخش دوم

مراجعه به ظهرنويس
يكي از امتيازات چك حق مراجعه به ظهرنويس است. دارنده چك بايد طبق مهلت‌هاي ماده 315 قانون تجارت (15 روز و يا 45 روز) چك را برگشت کند و همچنين به موجب مواد 286 و 249 قانون تجارت، ظرف مدت يك ‌سال از تاريخ برگشت چك عليه ظهرنويس اقدام به تقديم دادخواست حقوقي کند. در اين صورت ظهرنويس با صادركننده چك متضامنا مسئول پرداخت كل وجه چك هستند.

خسارت تاخير تاديه- يكي ديگر از امتيازات چك، تعلق خسارت تاخير تاديه در صورت ديركرد در پرداخت آن است. خسارت تأخير تأديه زياني است كه بر اثر خودداري مديون از اداي دين مالي خود به طلبكار در زمان مقرر، به اين شخص وارد مي‌‌‌شود. اين خسارت در صورتي به چك تعلق مي‌گيرد كه اولا چك برگشت شده باشد و ثانيا پرداخت خسارت تاخير تاديه، در دادخواست خواسته شده باشد. ‏مطابق مصوبه مجمع تشخيص مصلحت نظام، تاريخ آغاز تعلق خسارت تاخير تاديه تاريخ خود چك است نه تاريخ برگشت آن. حال آن كه در اسناد تجاري ديگر، مثل سفته يا رسيد عادي طلب، زمان آغاز تعلق اين خسارت تاريخ واخواست، مطالبه يا دادخواست است. اين امر سبب مي‌شود كه خسارت تاخير تاديه بيشتري به چك تعلق بگيرد.


صدور چك‌هاي بلامحل
بر اساس قانون، وجه چك بلامحل را به سه طريق طرح شكايت كيفري، طرح اجراي ثبت و از طريق طرح دعوي حقوقي، مي‌توان از طريق مراجع قضايي و قانوني مطالبه كرد.

همچنين قانونگذار مسئوليت كيفري براي صادركننده چك بلامحل تعيين كرده است که در ذيل مي‌آيد.

چك بلامحل يا چك پرداخت نشدني، چكي است كه بانك به يكي از علل قانوني از جمله اين كه صادركننده آن پول يا اعتبار نزد محال عليه چك نداشته باشد، آن را پرداخت نمي‌كند. اگر پس از تاريخ صدور چك وجه آن را بردارد يا كمتر از مبلغ چك محل داشته باشد باز هم آن چك بي محل به شمار مي‌رود.

مطابق ماده 4 قانون چك، هرگاه وجه چك به علتي از علل مندرج در ماده 3 پرداخت نشود، بانك مكلف است در برگ مخصوصي كه مشخصات چك و هويت و نشاني كامل صادركننده در آن ذكر شده است، علت يا علل پرداخت نشدن را صريحا قيد کند و آن را امضا و مهر و به دارنده چك تسليم کند. در برگ مذکور بايد مطابقت امضا صادركننده با نمونه امضا موجود در بانك و يا عدم مطابقت آن از طرف بانك تصديق شود. همچنين بانك مكلف است به منظور اطلاع صادركننده چك فورا نسخه دوم اين برگ را به آخرين نشاني صاحب حساب كه در بانك موجود است ارسال کند. در برگ مذکور بايد نام و نام خانوادگي و نشاني كامل دارنده چك نيز قيد شود. به موجب ماده (11) قانون صدور چك، مهلت شكايت كيفري عليه صادركننده چك دو دوره شش ماهه است. منظور از اين دو دوره، ابتدا حداكثر تا شش ماه پس از تاريخ صدور چك است كه دارنده چك مي‌تواند آن را برگشت زند و گواهي عدم پرداخت دريافت كند.

پس اگر در اين مدت، دارنده چك آن را به بانك ارائه ندهد و مقدمات شكايت را فراهم نكند، اين مهلت از بين مي‌رود و ديگر قابل تعقيب كيفري نيست. شش ماه دوم از تاريخ صدور گواهي عدم پرداخت است، بدين منظور كه اگر دارنده چك در مهلت شش ماه پس از تاريخ صدور، چك را به بانك ببرد و در صورت نبود وجه نقد در حساب، آن را برگشت زند و گواهي عدم پرداخت از طرف بانك صادر شود، از اين تاريخ وي نيز شش ماه فرصت دارد تا شكايت كيفري خود را عليه صادركننده چك در محاكم دادگستري طرح کند.

چنانچه دارنده چك در مهلت‌هاي ياد شده، اقدامي نكند، ديگر امكان شكايت كيفري و محكوم كردن صادركننده چك به مجازات‌هاي قانوني، وجود ندارد و مي‌توان از طريق طرح دعواي حقوقي و تقديم دادخواست به دادگاه صالح، وجه چك و خسارت‌هاي وارده را مطالبه کند. به موجب ماده 13 اصلاح قانون صدور چك سال 1382(قانون حاكم فعلي)، در موارد زير صادركننده چك قابل تعقيب كيفري نيست:

الف- در صورتي كه ثابت شود چك سفيد امضا داده شده باشد.

ب- هر گاه در متن چك وصول وجه آن منوط به تحقق شرطي شده باشد.

ج- چنانچه در متن چك قيد شده باشد كه چك بابت تضمين انجام معامله و يا تعهدي است.

د- هر گاه بدون قيد در متن چك ثابت شود كه وصول وجه آن منوط به تحقق شرطي است يا چك بابت تضمين انجام معامله يا تعهدي است.

ه‍- در صورتي كه ثابت شود چك بدون تاريخ صادر شده است و يا تاريخ واقعي صدور چك مقدم بر تاريخ مندرج در متن چك باشد. بار اثبات اين كه چك صادره وعده دار است و به روز نيست در دادسراها به عهده كسي است كه چك را صادر کرده است. به علت اين كه در فرض قانوني اين است كه چك به روز صادر و تحويل مشتري يا خريدار شده است. طرف مقابل بايد ثابت كند چك را در تاريخ صدور آن به طرف ديگر تحويل نداده و قبل از آن بوده است تا بتواند از جنبه كيفري آن رهايي پيدا كند كه اثبات اين مسأله به وسيله رسيدگي متن در مورخ تحويل چك و يا رسيد فاكتور جنس و يا به وسيله شهود امكان پذير است كه قبول آن بسته به نظر مرجع رسيدگي‌كننده دارد.

بر اساس ماده 18 قانون چك مصوب 1382؛ مرجع رسيدگي‌كننده جرائم مربوط به چك بلامحل، از متهمان در صورت توجه اتهام طبق ضوابط مقرر در ماده (134) قانون آيين دادرسي دادگاه‌هاي عمومي و انقلاب(در امور كيفري) مصوب 28 شهريور 1378 كميسيون امور قضايي و حقوقي مجلس شوراي اسلامي، حسب مورد يكي از قرارهاي تامين كفالت يا وثيقه(اعم از وجه نقد يا ضمانت نامه بانكي يا مال منقول و غير منقول) اخذ مي‌کند.

در ماده 132 قانون آيين‌ دادرسي كيفري آمده است: به منظور دسترسي به متهم و حضور به موقع وي در موارد لزوم و جلوگيري از فرار يا پنهان شدن يا تباني با ديگري، قاضي مكلف است پس از تفهيم اتهام به وي يكي از قرارهاي تامين كيفري زير را صادر کند:

1ـ التزام به حضور با قول شرف
2ـ التزام به حضور با تعيين وجه التزام و در صورت استنكاف تبديل به وجه الكفاله
3ـ اخذ كفيل با وجه الكفاله
4ـ اخذ وثيقه
‏5ـ بازداشت موقت با رعايت شرايط مقرر در اين قانون.

ماده 134 قانون آيين دادرسي كيفري: اخذ تامين بايد با اهميت جرم، شدت مجازات، دلايل و اسباب اتهام، احتمال فرار متهم، از بين رفتن آثار جرم و سابقه متهم و وضع مزاج و سن او متناسب باشد.

در مجموع تشخيص اين كه چه نوع قراري بايد براي متهم صادر شود از اختيارات قاضي است و در قانون براي آن ضابطه‌اي تعيين نشده و به اختيار قاضي گذاشته شده است.


Share via facebook Share via linkedin Share via telegram Share via twitter Share via whatsapp

https://www.meta4u.com/forum/Themes/Comet/images/post/xx.png
مسئوليت مالك خودرو در تصادف، آموزه‌هاي حقوقي

نویسنده Zohreh Gholami در مقالات حقوق و علوم سیاسی

0 ارسال
2028 مشاهده
آخرین ارسال: بعد از ظهر 13:36:03 - 12/15/11
توسط
Zohreh Gholami
https://www.meta4u.com/forum/Themes/Comet/images/post/xx.png
معنی اقامتگاه شخص حقوقي!

نویسنده guld118 در مقالات حقوق و علوم سیاسی

0 ارسال
637 مشاهده
آخرین ارسال: بعد از ظهر 18:40:59 - 07/25/17
توسط
guld118
https://www.meta4u.com/forum/Themes/Comet/images/post/xx.png
35 فضای سفید رنگ هوشمندانه که به هیچ وجه کسل کننده نیستند

نویسنده آرل در دکوراسیون

0 ارسال
677 مشاهده
آخرین ارسال: قبل از ظهر 10:56:14 - 02/26/18
توسط
آرل
https://www.meta4u.com/forum/Themes/Comet/images/post/xx.png
بررسی بيماري‌هاي دوران پيري و روش‌هاي درمان

نویسنده Zohreh Gholami در مقالات پزشکی

4 ارسال
13786 مشاهده
آخرین ارسال: قبل از ظهر 09:00:01 - 01/18/12
توسط
Zohreh Gholami
https://www.meta4u.com/forum/Themes/Comet/images/post/xx.png
پاسخ‌هاي متخصصان تغذيه به 5 سوال متداول درباره روغن‌هاي خوراکي

نویسنده Zohreh Gholami در متفرقه

0 ارسال
1678 مشاهده
آخرین ارسال: بعد از ظهر 18:27:12 - 11/25/11
توسط
Zohreh Gholami
https://www.meta4u.com/forum/Themes/Comet/images/post/clip.png
رنگ‌هاي خودتعمير‌کننده و پوشش‌هاي هوشمند

نویسنده Zohreh Gholami در مقالات نساجی, Textile Articles

0 ارسال
1739 مشاهده
آخرین ارسال: بعد از ظهر 19:51:01 - 07/06/11
توسط
Zohreh Gholami
https://www.meta4u.com/forum/Themes/Comet/images/post/xx.png
بررسي روش هاي شناسائي خاك هاي واگرا

نویسنده Zohreh Gholami در مقالات زمین شناسی, Geology Articles

0 ارسال
1701 مشاهده
آخرین ارسال: بعد از ظهر 16:41:22 - 06/29/11
توسط
Zohreh Gholami