چگونه از لوس شدن کودک پیشگیری کنیم؟
تمام پدر و مادرها زماني ممکن است از زبان آشنا و فاميل بشنوند که «داري بچه را لوس ميکني» اين قدر بغلش نکن بغلي ميشود. تا گريه ميکند تسليمش نشو، لوس ميشود» اما واقعا منظور از بچه لوس چيست؟ از کجا بدانيم که فرزندمان لوس است يا نه؟ براي اينکه بچه را لوس بار نياوريم چه بايد بکنيم؟ احتمالا شما هم دوست داريد جواب اين سوالات را بدانيد. پس این مطلب را بخوانيد:
اغلب متخصصان معتقدند اصطلاح بچه لوس مال دوره ديگري بوده است. همه والدين کودکان را دوست دارند و دلشان ميخواهد بهترينها را براي کودکشان تهيه کنند. امروزه اغلب والدين با اين قصد و نيت خوب که همه چيز را براي کودک فراهم کنند بدون اينکه براي به دست آوردن آن زحمتي بکشد، بدون اينکه خودشان بخواهند باعث لوس شدن کودکشان ميشوند. علتش هم اين است که در دنياي واقعي هيچ چيز بدون زحمت و تلاش به دست نميآيد. البته لازم است بدانيد که شما هيچ وقت نميتوانيد يک نوزاد را لوس کنيد. نوزاد وقتي گريه ميکند که نيازي داشته باشد، اين موجود کوچک شما را به بازي نميگيرد و سعي نميکند از شما اخاذي کند. او به سادگي بر طبق غريزه خدادادي براي به دست آوردن نيازش گريه ميکند تا به شما بفهماند که گرسنه است يا درد دارد. در دوران نوزادي لازم است که به نيازهاي کودک فوري پاسخ دهيد تا در او اين احساس را به وجود آوريد که دنيا جاي بيخطري براي اوست. پس در اين دوران نگران لوس شدن فرزندتان نباشيد و تا ميتوانيد به نيازهاي او سريع پاسخ دهيد.
تحقيقات نشان داده کودکاني که والدينشان سريعتر به نيازشان پاسخ ميدهند و به محض شنيدن صداي گريه آنها واکنش نشان ميدهند، نه تنها لوس نيستند بلکه درآينده- حتي در يک سالگيشان ـ شادتر و مستقلتر ميشوند. چنين کودکاني ياد ميگيرند که به والدين خود اعتماد کنند و ميدانند که وقتي نياز داشته باشند والدين به کمکشان ميآيند.
کمي که بچه بزرگتر ميشود اگر هيچ محدوديتي براي او قائل نشويد و هر چه ميخواهد به او بدهيد و از او هيچ کاري ـ حتي کارهاي شخصي و مربوط به سلامتي خودش را - نخواهيد، احتمال لوس شدن کودک وجود دارد. البته نه زماني که 6 ماهه است.
بعضي والدين فکر ميکنند کودک نوپاي آنها لوس است و وقتي علتش را بپرسي ميگويند براي اينکه در خيابان قشقرق به پا ميکند و موقع خريد آبروي ما را ميبرد تا برايش خوراکي و يا وسيله بازي مورد علاقهاش را بخريم. جالب است بدانيد قشقرق به پا کردن در اين سن بخشي از تکامل طبيعي کودک است. کودک نوپا هنوز براي بيان خواستههايش راهي ديگر غير از گريه کردن و لگدپراني بلد نيست. اغلب کودکان در اين سن هنوز نميتوانند خوب حرف بزنند و خواستههايشان را بيان کنند. آنها براي شناخت خويش و ابراز وجود مجبورند قشقرق راه بيندازند و به شما نه بگويند. در اين سن نه گفتنهاي کودک هم طبيعي است و بخشي از دوره تکامل اوست. البته اين بدين معني نيست که شما براي او محدوديت و قوانيني نگذاريد. بلکه لازم است شما چند قانون ساده و کوچک براي او وضع کنيد و به او نشان دهيد که انضباطي قاطعانه داريد. البته يادتان باشد که فرزند شما هنوز 2 سال دارد و نبايد انتظاري بيش از سن او داشته باشيد. بلکه توقعات شما بايد واقعبينانه باشد. پس اگر کودک 2 ساله شما هنگام خوردن غذا و لباس پوشيدن به شما نه نه ميگويد فکر نکنيد کودک شما لوس شده است. اين يعني او 2 ساله است، همين!
لوس کيست؟
لابد ميپرسيد اگر نوزاد بغلي و نوپاي جيغ جيغو، بچههاي لوسي نيستند پس کودک لوس کيست؟
با کودک4 ساله خود به رستوران رفته ايد. اما کودک نميخواهد آنچه برايش سفارش دادهايد بخورد. شما در کبابي هستيد و او از شما پيتزا ميخواهد. هرچه براي او توضيح ميدهيد که اين رستوران پيتزا ندارد، متوجه نميشود و بر خواستهاش پافشاري ميکند. شما هم مجبور ميشويد بدون خوردن غذاي خود از سر ميز بلند شويد و براي تهيه پيتزا بيرون برويد. البته اين سفارش عجيب کودک اگر يک بار اتفاق بيفتد، مسالهاي نيست اما اگر کودک هربار که شما برايش غذايي درست ميکنيد آن را نخواهد و چيز ديگري ميل داشته باشد، ديگر دارد خودش را لوس ميکند!
اگرچه قشقرق به پا کردن در کودک نوپا امري طبيعي است و مرحلهاي از تکامل اوست اما اگر کودک 5-6 ساله شما لگدمي پراند و جيغ و داد ميزند و خودش را روي زمين مياندازد تا به خواستهاش برسد، بدانيد که او لوس شده است. در سنين نوپا کودک تنها با قشقرق به پا کردن ميتواند خواسته و احساسش را براي شما بيان کند اما در اين سن تناسبي ندارد و او براي به بازي گرفتن شما قشقرق به راه مياندازد.
وابستگي شديد به والدين
اگر کودک شما بدون حضور شما نميتواند بخوابد، اجازه نميدهد شما برويد حتي اگر مادربزرگ و يا پرستارش در کنارش باشند و هنگام رفتن به مهدکودک و مدرسه لگدپراني ميکند و خودش را به شما ميچسباند، اين يعني او لوس شده است و اين يک مشکل است. اگرچه کودک به شما وابسته است اما با بزرگ شدنش بايد ياد بگيرد که با افراد ديگر هم راحت باشد و بتواند گليم خودش را به تنهايي از آب بيرون بکشد. در واقع اگر شما بيش از اندازه از کودک مراقبت کنيد و در بر آوردن خواستههايش زياده روي کنيد او لوس ميشود. اين کودکان لوس خانه را به خواست خود ميگردانند البته علتش هم اين است که والدين مانند کودکي بسيار کوچکتر از سنشان با آنها رفتار ميکنند.
پس اگر ميخواهيد بدانيد کودکتان لوس شده است يا نه ببينيد که رفتارش مناسب سن و سال او هست يا نه! اگر کودک بعد از سنين 2-3 سالگي به رفتار قديمي خود ادامه دهد و براي رسيدن به خواستهاش جيغ بزند و لگدپراني کند، بقيه بچهها را گاز بگيرد و روشهاي ارتباطي مناسب سن و سالش را بکار نبرد؛ يعني به خودش اعتماد ندارد، احساس امنيت نميکند و لوس شده است.
چه بايد کرد؟
براي اينکه از لوس شدن کودتان پيشگيري کنيد، تنها لازم است محدوديت ها و قوانين مناسب سن و سالش براي او بگذاريد و اجازه دهيد در اين محدوده آزادانه پيش برود و حدود را امتحان کند.
1- قوانين ثابت را براي حفظ امنيت کودک قرار دهيد و خط قرمزها را نشان دهيد: مثلاً به او بگوييد هيچ وقت به بخاري داغ، يا گاز روشن دست نزن يا هرگز به سمت وسط خيابان ندو. در هنگام بيان قوانين يادتان باشد که پيام شما درباره امنيت تغيير نکند و به آنچه بايد انجام دهد تاکيد کنيد.
2- رفتار مثبت اجتماعي را تقويت کنيد. اگر هنگام صحبت از لطفا استفاده کرد و از شما و ديگران براي کاري تشکر کرد او را تشويق کنيد. يادتان باشد تشويق شما براي رفتار خوب بايد بيشتر از تنبيه براي رفتار نادرست باشد تا رفتار مثبت تقويت شود. (تنبيه به نوعي توجه منفي به کودک است و اگر توجه مثبت به کودک کمتر از حد نياز کودک باشد کودک به جلب توجه منفي هم تن ميدهد) ميتوانيد براي تقويت رفتار اجتماعي خوب با دوستانش بازي کنيد و نمايش اجرا کنيد.
3- به کودک حق انتخاب بدهيد. اگر درباره همه چيز شما برايش تصميم بگيريد او ياد نخواهد گرفت چگونه تصميم درستي بگيرد. از سنين پايين به او ياد بدهيد با توجه به شرايط بتواند از بين دو چيز يا دو کار انتخاب کند. اگر ميخواهيد او کلاهش را هنگام بيرون رفتن بر سر بگذارد، 2 کلاه را به او بدهيد و بگوييد يکي از آنهارا انتخاب کند. اين طوري او هم حرف شما را گوش داده و هم استقلالش را حفظ کرده است.
4- با کودک درباره رفتارش آزادانه صحبت کنيد: به تدريج که کودک بزرگتر ميشود درباره رفتار او با هم صحبت کنيد و فکر نکنيد که او متوجه نميشود. کودک از 6 سالگي ميتواند بينش کافي براي درک مشکلات و حل آنها داشته باشد. ممکن است کودک نتواند اين سوال شما را که «چرا اين کار را کردي؟» پاسخ دهد. اما اگر بگوييد: من نميدانم چرا اين کار باعث خوشحالي ام نميشود؟ در جواب اين سوال بيپايان چيزهايي ميگويد که متعجب خواهيد شد.
5- آرامش خود را حفظ کنيد: اگروقتي کودک کار اشتباهي ميکند، عصباني شويد و آرامشتان را از دست بدهيد تنها اتفاقي که ميافتد اين است که شما کنترل خودتان را از دست ميدهيد و حالتان بد ميشود و درست ميشويد مانند يک بچه لوس و همان رفتار را از خود نشان ميدهيد. داد زدن،کتک زدن و زور گفتن نه تنها به فرزندتان ادب ياد نميدهد بلکه او هم ياد ميگيرد که براي رسيدن به خواستهاش همان رفتار شما را تکرار کند.
6- کردار و گفتارتان يکي باشد. هميشه همان کاري را بکنيد که ميگوييد خواهيد کرد. مثلا اگر کودکتان کار اشتباه يا رفتار ناپسندي انجام داده و شما به او گفته بوديد که اگر اين رفتار ناپسند را انجام بدهد از تماشاي تلويزيون و کارتون مورد علاقهاش محروم خواهدشد. حتما اين پيامد را اجرا کنيد. اگر اين بار دلتان بسوزد و از تنبيه منصرف شويد. دفعه بعد ديگر او براي شما تره هم خرد نميکند. حتي اگر بگوييد «اين بار ديگر واقعا اسباب بازي را از تو ميگيرم اگر آن را پرت کني» اين جمله را ده بار ديگر هم گفته بوديد اما به آن عمل نکرديد! گاهي والدين وعدههايي ميدهند که از ياد ميبرند و يا قول جايزههايي را ميدهند که برايشان تهيه آن مقدور نيست. اين کار کودک راازانجام کار خوب نااميد ميکند. پس قولي که دادهايد را هرگز از ياد نبريد.
7- به کودک مسئوليت بدهيد: از همان دوران نوپايي کودک به او ياد بدهيد مسئوليت بعضي کارها را بپذيرد. مثلا کودک 2 ساله شما ميتواند قاشقها را روي ميز يا سر سفره بياورد و حتي زماني که براي خريد ميرويد کيسههاي سبکتر را به تنهايي يا به کمک شما به منزل بياورد. اين مسئوليت دادن به کودک به او ياد ميدهد که لازم است براي رسيدن به آنچه دوست دارد تلاش کند و زحمت بکشد.
8- اگر کودک شما لوس شده و ديگر از کنترل شما خارج شده است، بهتر است از مشاور و روانشناس کمک بگيريد. شکستن اين عادت او سخت اما ممکن است. احتمالا خيلي طول خواهد کشيد و بسيار سخت خواهد بود تربيت کودکي که بيزحمت به همه خواستههايش رسيده و استقلال و اعتماد به نفس ندارد، اما غير ممکن نيست. با درک نيازهاي متناسب سن کودک، قرار دادن قوانين و انضباط قاطعانه، تعادل بين آزادي و محدوديت ميتوان کودک را طوري بار آورد که لوس نباشد. هرچه زودتر شروع کنيد بهتر است!
9 گام براي پيشگيري از لوس شدن کودک
1- قوانين ثابتي را براي حفظ امنيت کودک قرار دهيد.
2- انضباط قاطعانه داشته باشيد.
3- با تشويق کودک رفتار مثبت اجتماعي را تقويت کنيد.
4- به کودک حق انتخاب بدهيد.
5- با کودک درباره رفتارش آزادانه صحبت کنيد.
6- الگو باشيد. آرامش خود را حفظ کنيد و عصباني نشويد.
7- کردار و گفتارتان يکي باشد.
8- به کودک مسئوليت بدهيد.
9- اگر کودک شما ديگر از کنترل شما خارج شده است، بهتر است از مشاور و روانشناس کمک بگيريد.
بچه لوس, تربیت کودک, روانشناس, پیشگیری از لوس شدن کودک, از کجا بدانيم که فرزندمان لوس است يا نه؟, براي اينکه بچه را لوس بار نياوريم چه بايد بکنيم؟, مقاله های سنی کودکان, پیشگامان متا, meta4u.com