مدل سازی و تحلیل دینامیک های سیستم خروج نخبگان از کشور

نویسنده Zohreh Gholami, بعد از ظهر 12:51:15 - 10/16/11

« تجزيه و تحليل نقاط ضعف و قوت، تهديدها و فرصت هاي فازي, Fuzzy SWOT | سیستم پشتیبانی تصمیم گیری هوشمند برای طراحی چیدمان »

0 اعضا و 2 کاربران مهمان درحال دیدن موضوع.

Zohreh Gholami

مدل سازی و تحلیل دینامیک های سیستم خروج نخبگان از کشور


فهرست

Zohreh Gholami

مقدمه:
در این چند سال اخیر با فضایی که در کشور ایجاد شده و مسائلی که در این مدت رخ داده خیلی از بسترها را برای گسترش علم و فراهم کردن زمینه مناسب برای جوانان اهل علم فراهم کرده که با تمام مشکلات و سدهایی که برای رسیدن به خواسته هایشان هست تمام آنان را با جان و دل بپذیرند و هنوز هم در این کشور مشغول به خدمت باشند. اما با تمام این صحبتها درصد بزرگی از جوانان و نخبگان علمی هنوز مایلند به کشورهای پیشرفته مهاجرت کنند .

در این میان عوامل و مسائل زیادی چه از نظر سیاسی ؛ اقتصادی ؛ اجتماعی و .... وجود دارند که باعث دلسرد شدن و مهاجرت نخبگان شده است. یکی از مهمترین و تاریخی ترین حوادثی که باعث نا امیدی و عدم رضایت جوانان تحصیل کرده از اقامت و تحصیل در ایران است؛ عواملی است که امنیت را برای جامعه نخبه و فرهیخته کشور صلب کرده و آزادی تفکر و بیان را از آنان می گیرد.

امنیت شغلی، امنیت جانی و تامین اجتماعی شاید بنیادهای اولیه رضایت برای نخبگان و دانشمندان باشد که متاسفانه در ایران همیشه مورد تعرض است. کارهای اجتماعی نه خلق الساعه است ونه انفرادی که بتوان آن را به صورت منفک و مجزا در نظر گرفته و مورد بررسی قرار داد. برخورد تحلیلی با رفتار اجتماعی بیانگر این نکته است که عمل اجتماعی عمل ساخت یافته ای است که در یک نظام روابط متقابل شکل میگیرد.

تلاش برای فهم جامعه به صورت دقیق یادگار عصر رنسانس است که اروپایی ها سعی در فهم قواعد حاکم بر جامعه میکردند. در افق دیدی به مدت 50 سال ما به برسی این سیستم پرداختیم و به نتایج مهمی رسیدیم، که در ادامه به بررسی آن میپردازیم. ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲاﻳﺮان ﻧﻴﺰازﺟﻤﻠﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖﻛﻪ با معضل مهاجرت مغزها روﺑﺮو ﺑﻮده و هست.

جمهوري اسلامي ايران نيز از جمله كشورهايي است كه با معضل مهاجرت مغزها روبرو بوده و هست. به نظر ميرسد با وقوع انقلاب اسلامي و سپس جنگ تحميلي بديهي بود كه به سبب تغيير نظام سیاسي و همچنين بي ثباتي هاي سياسي، اقتصادي و اجتماعي ناشي از جنگ، موج مهاجر تو فرار مغزها از ايران به وجود آيد. از اين رو
بر اساس برخي ديدگاه ها ميتوان گفت نابساماني هاي سياسي علت اصلي مهاجر تنخبگان است. اما ادامه روند مهاجرت نخبگان پساز پايان جنگ (و برقراري سامان سياسي
نسبي در ايران) اين سؤال را به ذهن ميرساند كه چرا با وجود سامان سياسي، مهاجرت نخبگان از كشور تداوم يافته است؟ در اين مقاله دلايل مهاجرت نخبگان از ايران با ديدگاه تفکر سيستمی مورد بررسي قرارمي گيرد. در پی آنيم که روابط حاکم بر مهاجرت نخبگان کشور را بررسی کنيم و به تحليل سياست های موجود کشور بپردازيم.


اهمیت تحقیق
ايران در بين 98 کشوری که مهاجرت نخبگان يا فرار مغزها را در کارنامه‌ی خود ثبت کرده‌اند، جايگاه اول را به خود اختصاص داده است.
• براساس آخرين آمارهای اداره‌ی گذرنامه، روزانه پانزده مهندس و هفت نفر با داشتن مدرک دکترا از کشور خارج می‌شوند و روند فرار مغزها از کشور همچنان سير صعودی دارد.
• براساس اطلاعات منتشره از وزارت علوم، تحقيقات و فناوری، سالانه 145 هزار نفر از کشور مهاجرت می‌کنند که 105 هزار نفر آنها دارای تحصيلات دانشگاهی هستند.
• به گزارش يک مسوول وزارت نفت، فرار مغزها موجب خروج سالانه 50 ميليارد دلار از ثروت ملی کشور می‌شود. (در حالی که تربيت يک کارشناس و متخصص حدود 500 هزار دلار برای کشور هزينه دارد، خروج تعداد فوق‌الذکر موجب از دست رفتن سالانه 50 مليارد دلار از ثروت کشور می شود.)
• يک گزارش ديگر حاکی است، در حالی که ايران سالانه 12 ميليارد دلار نفت صادر می‌کند، باصدور سالانه 38 ميليارد دلار در صدور نخبگان، گوی سبقت را از همگان ربوده است (كديور،1384).


تعريف نخبه:
نخبه: به فرد برجسته و كارآمدي اطلاق مي‌شود كه اثر گذاري وي در توليد علم، هنر و فناوري كشور محسوس باشد و هوش، خلاقيت، كارآفريني و نبوغ فكري وي در راستاي توليد دانش و نوآوري موجب سرعت بخشيدن به رشد و توسعه علمي و متوازن كشور گردد. احراز نخبگي افراد براساس آيين نامه پيشنهادي هيئت امناء و تصويب شوراي عالي انقلاب فرهنگي خواهد بود.


پديده مهاجرت مغزها: بحران كشورهاي در حال توسعه مهاجرت در جهان كنوني تبديل به پديده اي فراگير شده است. مهاجرت نخبگان، تنها دامن كشورهاي در حال توسعه را نگرفته، بلكه در كشورهاي توسعه يافته نيز مساله اي به نام مهاجرت متخصصان وجود دارد كه نمونه آن مهاجرت نخبگان از كانادا به كشور امريكاست.

به طور كلي مهاجرت امري مذموم و ناپسند نيست، اما پديده فرار مغزها كه به خروج وسيع متخصصان و انديشمندان يك كشور اشاره دارد، براي كشور مبداء بار ارزشي اش منفي است و مذموم تلقي مي شود و اين مساله زماني به عنوان يك معضل اجتماعي مطرح مي شود كه كشور مهاجر فرست از فقدان چنين افرادي در رنج و كمبود باشد.

در عصر جهاني شدن، اقتصاد صنعتي موج دومي به اقتصاد موج سومي يا اقتصاد دانش محور تغيير ماهيت داده است. در اين نوع اقتصاد، اطلاعات همچون يك كالاي اقتصادي در فرآيند توليد، توزيع و مصرف، جايگاه ممتازي به دست آورده است؛ در همين زمينه متخصصان و انديشه گران، به مثابه نيروي مولد اين كالاي گرانبها، بيش از پيش صاحب قدرت و منزلت گشته اند و از آنها به عنوان سرمايه انساني ياد مي شود.

كمبود نيروي انساني متخصص باعث كندي در پيشرفت اقتصادي يك كشور مي شود. يك كشور به هر اندازه هم كه داراي منابع طبيعي فراوان و سرمايه كافي باشد، اگر فاقد نيروي انساني لازم و در حد احتياج باشد نمي تواند به برنامه هاي اساسي كه براي روند توسعه لازم است، روي آورد. از اين رو مي توان مهاجرت مغزها را فاجعه اي بر ضد جريان توسعه تلقي كرد؛ به قول تئودور شولتز كليد توسعه اقتصادي، خود انسان است نه منابع آن.

در اين رابطه مساله قابل تامل اينجاست كه چرا مهاجرت مغزها در كشورهاي توسعه يافته از اهميت خاصي برخوردار نبوده ولي براي كشورهاي در حال توسعه به يك بحران تبديل شده است؟

واقعيت اين است كه كشورهاي در حال توسعه، توان حفظ نخبگان خود را ندارند. مجموعه اي از عوامل اقتصادي، سياسي، اجتماعي و فرهنگي در اين كشورها موجب گريز نخبگان از موطنشان مي شود. اين در حالي است كه آمار و ارقام قابل ملاحظه و فزاينده مهاجرت نيروي انساني از اين جوامع از طريق فرآيند مبادله مغزها جبران نمي شود. مبادله مغزها به جريان دو طرفه مهاجرت  بين كشور گيرنده و فرستنده اشاره دارد. در مواردي كه جريان نهايي در يك جهت شدت دارد از اصطلاح فرار مغزها يا جذب مغزها استفاده مي شود. در واقع هنگامي كه جريان خروجي نيروهاي متخصص و تحصيلكرده ثابت باشد و با جريان ورودي مشابهي از ديگر كشورها جايگزين نشود، در نتيجه پديده فرار مغزها رخ مي دهد و كشور مبداء به عنوان بازنده در نظر گرفته مي شود.

طي سال هاي 1960 تا 1972 بالغ بر سيصد هزار نفر مهندس، جراح، تكنسين و كارگر ماهر كشورهاي در حال توسعه به اقامت كشورهاي امريكا، كانادا و انگليس درآمدند. بر پايه گزارش صندوق بين المللي پول روند مهاجرت نيروي انساني از جوامع در حال توسعه به كشورهاي توسعه يافته صنعتي از اوايل دهه 1990 بار ديگر تشديد شده است.

در سرشماري سال 1990 ايالات متحده امريكا مشخص شد كه از جمع هفت ميليون نفر مهاجر به ايالات متحده حدود 5/1 ميليون نفر، داراي تحصيلات عالي هستند كه از كشورهاي آسيايي و حوزه اقيانوس آرام بودند.

براساس بررسي هاي مركز پژوهش هاي علم و تكنولوژي در دهه گذشته، متخصصان حوزه تحقيق و پژوهش علمي كه از كشورهاي در حال توسعه مهاجرت كرده اند و در حال حاضر در كشورهاي صنعتي مشغول به كارند، رقمي معادل يك سوم متخصصان و پژوهشگران علمي و صنعتي كشورهاي در حال توسعه هستند. به همين دليل بهره وري بخش تحقيق و توسعه در امريكا، اتحاديه اروپا و ژاپن در زمينه نشر، 5/4 برابر و در تعداد اختراعات ثبت شده ده برابر كشورهاي در حال توسعه است. آن چه مسلم است گسترش سيل مهاجرت نخبگان و متخصصان از كشورهاي در حال توسعه سبب خواهد شد كه اين كشورها توان بهره گيري از علم و فناوري روز را از دست بدهند و همين امر به طور مستقيم بر روند توليد، صادرات و توان رقابت بنگاه هاي اقتصادي كشورهاي مذكور اثرگذار شود.

از سويي ديگر در فرآيند مهاجرت نخبگان و متخصصان نه تنها نخبگان كه ثروت ملي يك كشور به حساب مي آيند، از دست مي روند، بلكه پس از گذشت قرنها از نظر ژنتيكي، كشورهاي نخبه پذير به جوامع نخبه تبديل مي شوند. نبوغ و نخبگي بر اثر دو عامل مهم يعني وراثت كه همان ويژگي هاي ژنتيكي افراد است و محيط كه شرايط و بستر لازم براي رشد علمي و عقلي است حاصل مي شود؛ براين اساس مي توان نتيجه گرفت كه هر نخبه اي كه از كشور خارج مي شود يك ژنوم هوشمند از كشور خارج شده و با زندگي در كشور ديگر و ازدواج و توليد نسل در آن جا به تكثير ژن هاي هوشمند آن كشور كمك مي كند، پس به تدريج درصد ژن هاي هوشمند جوامع نخبه پذير افزايش يافته و در طولاني مدت اختلاف فاحش ژنتيكي ميان كشور مبدا و مقصد ايجاد خواهد شد؛ به گونه اي كه جوامع نخبه پذير به جوامع نخبه بدل مي شوند و بر اين اساس در زمينه توليد علم و فناوري، همچنان پيشتاز خواهند بود. با اين استدلال كشورهاي در حال توسعه با از دست دادن نسل آينده ژنهاي هوشمند (نخبگان) در درازمدت بيش از آنچه آمار و ارقام مهاجرت مغزها نشان مي دهد، زيان ديده و فرصتهاي بسياري را براي توليد علم، فناوري و صنايع جديد از دست خواهند داد.

مجموعه اين بررسي ها، ما را به بحران آفريني پديده مهاجرت مغزها در كشورهاي در حال توسعه رهنمون مي سازد. جذب پيشگيرانه به عنوان يك راهبرد كارآمد ديگر بايد كانون توجه قرار گيرد. هدف از اين راهبرد درگير كردن نخبگان در مقوله توسعه و خارج كردن آنها از وضعيتي است كه آنها خود را قربانيان توسعه نيافتگي تلقي نكنند، بلكه توسعه نيافتگي را مشكل خود فرض كرده و در شرايط سخت بمانند و كار كنند.



Zohreh Gholami

رهيافت هاي حل بحران
اگر چه تبيين مساله مهاجرت نخبگان براي هر كشوري نياز به مطالعه موردي دارد و مقوله اي است كه نمي توان براي آن نسخه اي جهاني پيچيد، اما با توجه به اشتراك برخي علل و عوامل مهاجرت مغزها از كشورهاي در حال توسعه مي توان رهيافت هايي براي حل اين بحران ارائه كرد.

تاكنون كشورهاي در حال توسعه تدابير بسياري براي جلوگيري از مهاجرت مغزها اتخاذ كرده اند، اما چون بيشتر آنها متوجه علت اصلي نبوده اند، به نتايج مطلوب نرسيده اند. يكي از راه هاي جلوگيري از مهاجرت مغزها، موضوع برنامه ريزي بلند مدت و دقيق براي استفاده از نيروي انساني است كه متاسفانه تاكنون در كشورهاي در حال توسعه كمتر مورد توجه قرار گرفته است. البته تا زماني كه شرايط محيط كار در كشورهاي در حال توسعه تغيير نيابد و برخي عوامل ضروري، از قبيل تامين دستمزد و برابري شرايط كار، فراهم كردن امكان پيشرفت، احترام به استعداد و خلاقيت، تحرك در كار و ايجاد فرصت براي امكان تماس و تبادل نظر (حتي با افرادي كه در خارج از كشور تخصص هاي مشابه دارند) تامين نشود، مهاجرت مغزها ادامه خواهد يافت، زيرا افراد متخصص در سراسر جهان خواسته هاي مشابهي دارند؛ زماني كه امكانات سنتي كشورشان خواسته هايشان را تامين نكند، مهاجرت خواهند كرد. بنابراين كشورهاي در حال توسعه براي اينكه بتوانند متخصصان را به خود جلب كنند، ضمن توجه به رفاه مادي آنها بايد محور اصلي را براساس تامين آزادي فرد، تامين نيازها و خواسته هاي حرفه اي افراد، قرار داده و توجه بيشتري به نيروي جوان خواهان تحول بكنند.

در واقع كشورهاي در حال توسعه بايد عوامل دافعه نيروي انساني متخصص و نخبگان خود را شناسايي كرده و درصد رفع و كاهش اين عوامل برآيند. از سوي ديگر جذب پيشگيرانه به عنوان يك راهبرد كارآمد ديگر بايد كانون توجه قرار گيرد. هدف از اين راهبرد درگير كردن نخبگان در مقوله توسعه و خارج كردن آنها از وضعيتي است كه آنها خود را قربانيان توسعه نيافتگي تلقي نكنند، بلكه توسعه نيافتگي را مشكل خود فرض كرده و در شرايط سخت بمانند و كار كنند.

راهكار موثر ديگر در جلوگيري از مهاجرت مغزها، تقويت روند چرخش مغزها از طريق توسعه ارتباطات علمي بين المللي است؛ مفهوم چرخش مغزها كه به سيكل حركت به خارج از كشور براي آموزش و سپس كسب شغل در آنجا و در نهايت بازگشت به خانه براي دستيابي به مزاياي يك فرصت خوب اشاره مي كند، انتقال دانش به كشور اصلي را افزايش مي دهد. به نظر مي رسد با توجه به توسعه شبكه اطلاع رساني علمي و پيوندهاي عميقي كه اكثر مهاجران با جامعه علمي كشورهاي توسعه يافته برقرار كرده اند، مركز اقدامات كشورهاي در حال توسعه بايد به سوي ايجاد شبكه هاي علمي فعال براي تعامل متخصصين داخلي با مهاجران متخصص و بهره گيري از توان علمي و تخصصي مهاجران متخصص در قالب مراوده علمي، نشر، كنفرانس ها، فرصت هاي مطالعاتي، سيستم هاي مشاوره علمي، و فعاليت هاي دانشگاهي ديگر سوق پيدا كند. اين سياست راهبردي (چرخش مغزها) در نهايت مي تواند اشتياق و زمينه هاي لازم را براي بازگشت تقويت كند؛ به اين معني كه گردش مغزها به عنوان مقدمه اي براي جذب نخبگان پي گيري شود.

در اين راهكار حتي اگر امكان بازگشت دائم بسياري از مهاجران متخصص به دليل تثبيت زندگيشان در خارج از اين كشورها فراهم نيايد، برقراري پيوند و ارتباط با اين مهاجران متخصص كه ممكن است به دليل پيوندهاي فرهنگي و خانوادگي هنوز دغدغه كشور خود را داشته باشند، سبب خواهد شد تا فرصت هاي لازم براي مشاركت آنها در فرآيند توسعه كشورشان به نحوي مفيد و ثمربخش فراهم آيد؛ بدين ترتيب كشورهاي در حال توسعه مي توانند از نيروي انساني ماهر و متخصص خود كه با سرمايه ديگران شكل گرفته اند، بهره بگيرند.


طرح مسئله
جمهوري اسلامي ايران از جمله كشورهايي است كه با معضل مهاجرت نخبگان و فرار مغزها مواجه بوده است. براي تسهيل مطالعه اين معضل ميتوان دوران حيات جمهوري اسلامي را به دو بخش انقلاب اسلامی 1357 تا 1368 و دوران پس ازجنگ تقسيم بندي كرد. از آنجايي كه در دوره انقلاب اسلامي تا پايان جنگ، كشور با مسائلي مانند انقلاب اسلامي و جنگ و بي ثباتي در عرصه هاي گوناگون اجتماعي، اقتصادي و سياسي روبرو بود، مهاجرت از ايران تا حد زيادي طبيعي مينمود معمولاً تحولات شديد اجتماعي و سياسي مانند انقلاب، مهاجرت نخبگان و فرار مغزها را تشديد ميكند.

در بحبوحه انقلاب، يعني ماه هاي پيش از بهمن 1357 و پس از آن قشر وسيعي، از ايران فرار كردند. اكثر اين مهاجرين كه نميتوان عنوان نخبه را بر آنها نهاد، كساني بودند كه به علت وابستگي به رژيم پهلوي و به دليل تحت تعقيب بودن يا ترس از تحت تعقيب واقع شدن، مهاجرت كردند.

وقوع جنگ از يك سو و انقلاب فرهنگي در دانشگاه ها از سوي ديگر، موج ديگري از مهاجرت پس از انقلاب را موجب شد. يك دسته از مهاجران كساني بودند كه به علت جنگ تحميلي و به سبب طولاني شدن آن، شرايط را براي زندگي مناسب نميدانستند. اين ها اغلب كساني بودند كه براي فرار از خدمت سربازي در سنين پايين اقدام به مهاجرت ميكردند و ميتوانستند در كشورهاي غربي به كسب و كار دست يابند و يا كساني بودند كه شرايط اقتصادي و اجتماعي ناشي از جنگ را قابل تحمل نميدانستند. كساني كه در سنين پايين اقدام به مهاجرت مينمودند، در كشورهاي اروپايي به تحصيل پرداخته و موفق به كسب تخصص مي شدند.


بسته شدن دانشگاه ها موجب مهاجرت يا فرار دو دسته از نخبگان شد
يك گروه، متخصصان جواني بودند كه در اوايل انقلاب با اشتياق فراوان به ايران بازگشته و هر كدام در دانشگاه يا مؤسسه اي مشغول به كار شده بودند، اما به دليل اين كه هنوز به طور پيماني يا ساعتي به تدريس اشتغال داشتند و به استخدام رسمي در نيامده بودند، با بسته شدن دانشگاه ها به كشور محل تحصيلاتشان بازگشتند.

گروه دوم كساني بودند كه مشمول پاكسازي هاي دوران انقلاب از دانشگاه ها و مؤسسات و ادارات دولتي شدند. بر اساس مطالعه های انجام شده، نخبگان ايراني مهاجر به كانادا بيشترين تعداد در ميان كشورهاي مهاجر فرست به اين كشور را داشته و در فاصله ی سال هاي 1970 تا 2000 ميلادي دائماً افزايش داشته است. در سال هاي اخير، مهاجرت سه دسته از متخصصان ايراني، مورد توجه مسئولين و مطبوعات قرار گرفته است:

دانشجويان بورسيه، اعضاي هيئت علمي و برگزيدگان المپيادها و كنكورها. براساس آمارهاي غير رسمي وزارت علوم، تحقيقات و فناوری، از مجموع 4300 نفر دانشجوي بورسيه كه به طور عمده از سال 1364 تاسال 1372 (هـ ش) براي ادامه تحصيل به خارج اعزام شده اند حدود 12 درصد پس از پايان دوره تحصيلي خود يعني تا سال 1377  (هـ ش) هنوز باز نگشته بودند.

البته احتمال بازگشت درصد كمي از اين افراد همچنان وجود دارد، زيرا ممكن است به دلايلي نظير طولاني تر شدن دوره تحصيلي، ادامه تحصيل يكي از اعضاي خانواده و مانند اين ها، مدت بيشتري در كشور مقصد بمانند.

همين آمارها در مورد اعضاي هيئت علمي كه به صورت هاي مختلف به خارج رفته و مراجعت نكرده اند، نشان مي دهد از 28 دانشگاه و مؤسسه آموزش عالي، از سال 1369 تا 1377 (هـ ش، ) 151 عضو هيئت علمي تحت عناوين مأموريت تحصيلي ( 63 درصد)، فرصت مطالعاتي (8 درصد) و مرخصي بدون حقوق ( 29 درصد)، خارج شده و برنگشته اند متوسط تأخير اين افراد بين 20 تا 43 ماه بوده است. از 96 مورد كه رشته تحصيلي شان مشخص است، 34 درصد در گروه فني و مهندسي، 24 درصد در گروه كشاورزي و دامپزشكي، 23 درصد در گروه علوم پايه، 17 درصد در گروه علوم انساني و 2 درصد در گروه هنر بوده اند.

Zohreh Gholami

بيان مساله
"موضوع مهاجرت نخبگان اکنون به يکی از مباحث مهم و شناخته شده در نظام برنامه ريزی کشور تبديل شده است. بارها شن يده شده است که ا يران ازجمله کشورهايی است که ب يشترين تعداد (به نسبت جمعيت) و بالاترين بره مهاجرت استعدادهای برجسته و نخبگان علمی را دارد. اگر اين اخبار صحيح باشد، که مطمئنا حداقل تعديل يافته آن درست است، بايد با تامل و نخبه» حساسيت بيشتری موضوع مهاجرت استعدادها، و در فضای بدبينی را مورد بررسی قرار داد. شايد بتوان گفت که ايران از جمله « گريزی کشورهايی است که سر شار از نيروهای جوان و مستعد است و نيز با يد اذعان نمود که توانايی های بالفعل جذب و استفاده از تمام اين سرمايه انسانی در کشور وجود ندارد و بر اين اساس تحليل نمود که مهاجرت تعدادی از آنها طبيعی است اما همين فرضيات هنوز مورد مطالعه دقيق قرار نگرفته و لذا اثبات نشده است. از طرفی نه تنها مهاجرت شامل نيروهای جوان و مستعد می گردد بلکه شامل افرادی است که در سطح مقاطع عال يه تحصيلات دانشگاهی عمدتاً از برگزيدگان و نخبگان شناخته شده و محسوب می گردد.(خبرچين، 1383) "ريشه هاي علمي، اقتصادي، اجتماعي اين پديده از ابعاد مختلفي قابل تحليل و بررسي است. اينكه آنچه رخ مي دهد، فرار مغزهاست و يا مهاجرت نخبگان، تابع نظر مرجع سنجش و داوري است. سنجش اين پديده با مرجع ملي آن در صورتيكه با نگرش منفي نسبت به هويت ملي توأم باشد، تعبير شود ولي در صورتيكه سنجش « فرار مغزها » مي تواند با مفهوم براساس ملاك آرمانهاي شخص نخبه و يا كاركرد ملي انتقال سرمايه علمي مناسب تر است. براين « مهاجرت نخبگان » از مرجع ملي صورت پذيرد، واژه اساس، با توجه به تداوم تعامل مهاجرين نخبه ايراني با مرجع خود، به بررسي « مهاجرت نخبگان » نگارنده ترجيح مي دهد با تكيه بر مفهوم اين پديده بپردازد."(جويباري، 138)


چارچوب نظري
نظريه هاي موجود
"دو مدل اساسي در مورد فرايند مهاجرت وجود دارد. در مدل اول، مهاجرت جستجويي عقلايي و هدفدار به منظور يافتن مكاني مميز براي كار و زندگي تصور مي شود. در مدل دوم، مهاجرت، پاسخي غير ارادي به شرايطي است كه مهاجر را به نقل مكان سوق مي دهد و احتمالاً حركت او بدون در نظر گرفتن راه هاي ديگر است. بنابراين درنظريه دو مدل مهاجرت پويا و ناپويا وجود دارد."(فيندلي، 1373،30) با توجه به اينكه مهاجرت مغزها در شمار مدل اول قرار مي گيرد به بررسي چند نظريه مرتبط با اين مدل مي پردازيم.


نظريه راونشتاين
" قوانين مهاجرت" راونشتاين از اولين تعاريفي است كه مهاجرين را اشخاصي به شمار مي آورد كه به طور عقلايي براي دستيابي به زندگي اقتصادي بهتر برانگيخته مي شوند. به عقيده او، مهاجرين از مناطق فقير به مناطقي كه فرصتهاي بيشتري به آنها دهد نقل مكان مي كنند. انتخاب مقصد با توجه به مسافت و مهاجرت از شهرها و روستاهاي كوچكتر با تناسب فاصله نسبت به شهرهاي بزگتر، پي در پي صورت مي گيرد. در هر مرحله، مهاجريني كه به شهرستانهاي بزگتر نقل مكان مي كنند، به وسيله مهاجرين از شهرستانهاي كوچكتر جايگزين ميگردند. تنها استثنايي كه راونشتاين از آن سخن مي گويد،مهاجرت با مسافت زياد است كه به طرف مراكز بزرگ صنعتي و تجاري انجام مي گيرد.


نظريه اورت لي
يك نظريه كلي در مورد تاثيرات عوامل اجتماعي بر مهاجرت ارائه داده است. او مساله را چنين عنوان مي كند كه در هر مبدا و مقصد مهاجرت، عوامل مثبت و منفي وجود دارد كه مهاجرين را به خود جذب نموده يا او را دفع مي نمايد. اختلاف زيادتر بين اين عوامل، احتمال مهاجرت را زيادتر مي كند. افزايش اختلاف و تخصص در بين افراد اين مناطق، همچنين حجم مهاجرت را افزايش مي دهد. از طرف ديگر مواضع مداخله گر، مهاجرت را نسبت به افرادي كه مستعد غلبه بر اين مشكلات هستند محدود مي كند.با تلفيق همه عوامل ، لي نتيجه مي گيرد كه مهاجرين با در نظر گرفتن عوامل مثبت در مقصد (براي مثال، تحرك بيشتر به واسطه سن، تحصيلات يا تجربه) و با در نظر گرفتن عوامل منفي در مبدا، منطقه اي را انتخاب مي كنند. بنابراين مهاجرت يك انتخاب دو جانبه است. نظريه جامع لي بر اساس يك سري مطالعات كلي، مخصوصا آنهايي كه انتخابي بودن مهاجرين و عوامل جاذبه و دافعه را در نظر مي گيرند، ارائه شده است.


نظريه تودارو
تودارو پيشگام كساني بود كه معتقدند مهاجرت، انگيزه هاي اقتصادي دارد . او انگيزه هاي اقتصادي را بر حسب تفاوتهاي مشاهده شده درآمد روستائي – شهري ، با فرض اينكه مهاجرين در جستجوي ماكزيمم درآمد درآينده هستند، تعريف مي كند . فرمول تودارو به توضيح نرخ بالاي درون كوچي به مناطقي با بيكاري زياد كمك مي كند. مهاجريني كه دوره زماني طولاني رادر نظر دارند، بين دوره مورد انتظار بيكاري و در مقابل در آمدهاي بالاتري كه پس از يافتن شغل در بخش مدرن بدست مي آوردند و تعادل برقرار مي كنند. اگر اختلاف درآمد زياد باشد، مهاجريني ممكن است به آساني دوران طولاني بيكاري را توجيه مي كنند. در اصل، اين يك مدل هزينه – منفعت مهاجرت است.


نظريه سجاستاد
مهاجرت و دوره بيكاري و كم كاري همراه آن، ممكن است به عنوان يك سرمايه گذاري تلقي شود كه سرانجام درآمد بالاتر و سطح بالاتر زندگي را براي مهاجرين در بر دارد. اين تئوري سرمايه گذاري انساني مهاجرت به بهترين شكلي در كار سجاستاد مشخص است. به عقيده او، مهاجرين بالقوه، هزينه ها را در مقابل مهاجرت تحمل مي كنند. براي مثال، درآمد از بين مي رود و هزينه هاي اجتماعي يا اقتصادي مهاجرت در مقابل موقعيت و درآمد بالاتر، بهبود سطح زندگي و تحصيلات بهتر براي فرزندان قرار مي گيرد. اگر منافع مورد انتظار از هزينه ها بيشتر باشد، فرد يا خانواده مهاجرت مي كنند و مقصدي انتخاب مي شود كه منافع سرمايه گذاري بر مهاجرت را ماكزيمم كند. اين روش سرمايه گذاري انساني دليل مهاجرت بيشتر جوانان را توضيح مي دهد. زيرا آنان اغلب هيچ تجربه اي ندارند و فاقد درآمد هستند يا درآمد كمي دارند، به همين خاطرهزينه فرصت آنان پايين است. به علاوه جوانان پس ازيك دوره طولاني تر،منافع راجمع مي كنند  (فيندلي، 31، 1373)


نظريه دوگانگي منطقه اي
" طبق نظريه دوگانگي منطقه اي، جوامع در حال توسعه از دو بخش كاملاً مجزا از يكديگر تشكيل شده اند ؛ اول، بخش صنعتي كه دگرگوني را مي پذيرد و به سوي بازار سمت گيري شده و به دنبال حداكثر سود است، دوم بخش سنتي يا كشاورزي كه ايستا بوده و علاقه كمتري به كار در بازار داشته و بيشتر رفتار مبتني بر وقت تلف كردن و تفريح دارد. در چنين جامعه اي بيكاري پنهان در سراسر بخش كشاورزي وجود دارد رابطه ميان دو بخش سنتي و صنعتي از طريق انتقال نيروي كار پنهان از بخش كشاورزي به صنعت برقرارمي شود و اين رابطه آنقدر ادامه پيدا مي كند تا زماني كه همه نيروي كار پنهان به بخش صنعت منتقل شده و نيروي كاردر بخش روستايي كمياب شود." (ازكيا،47، 1379)


مدل تعادل نئوكلاسيك
اين مدل به رويكرد دفع و جذب مربوط است. در اين مدل، افراد تصميم گيرندگان عقلاني هستند كه اطلاعات قابل دسترس را براي جستجوي بهترين كشور ارزيابي كرده و براي به حداكثر رساندن بازده اقتصادي خود مهاجرت مي كنند. جريان مهاجران بايد در يك تعادل اقتصادي مشاركت كند، چرا كه وضعيتها در كشورهاي توسعه يافته و در حال توسعه بيشتر برابر خواهند شد.(لوكاس، 1381،176)

Tags:

Share via facebook Share via linkedin Share via telegram Share via twitter Share via whatsapp

https://www.meta4u.com/forum/Themes/Comet/images/post/clip.png
یکپارچه سازی و بهینه سازی سیستم با Auslogics Disk Defrag

نویسنده Amir Shahbazzadeh در نرم افزار کاربردی, Utility Softwares

1 ارسال
1457 مشاهده
آخرین ارسال: بعد از ظهر 21:10:27 - 05/03/18
توسط
متا
https://www.meta4u.com/forum/Themes/Comet/images/post/clip.png
تحلیل سیستم ها (نگرش انسان پیشرفته)

نویسنده Zohreh Gholami در مقالات صنایع

0 ارسال
2503 مشاهده
آخرین ارسال: قبل از ظهر 09:48:29 - 12/04/11
توسط
Zohreh Gholami
https://www.meta4u.com/forum/Themes/Comet/images/post/clip.png
بهینه سازی سیستم با نرم افزار Norton Utilities 15.0.0.122

نویسنده Hooman Ghayouri در نرم افزار بهینه سازی, Optimisation

0 ارسال
2251 مشاهده
آخرین ارسال: بعد از ظهر 13:05:32 - 08/18/11
توسط
Hooman Ghayouri
https://www.meta4u.com/forum/Themes/Comet/images/post/clip.png
بهینه سازی و افزایش کارایی سیستم با TuneUp Utilities 2011 10.0.4320.15

نویسنده Hooman Ghayouri در نرم افزار بهینه سازی, Optimisation

0 ارسال
1922 مشاهده
آخرین ارسال: بعد از ظهر 19:38:18 - 08/19/11
توسط
Hooman Ghayouri
https://www.meta4u.com/forum/Themes/Comet/images/post/clip.png
بهینه سازی کامل و حرفه ای سیستم با دانلود Advanced SystemCare Pro 4.1.0.235

نویسنده Hooman Ghayouri در نرم افزار بهینه سازی, Optimisation

0 ارسال
1781 مشاهده
آخرین ارسال: قبل از ظهر 03:16:02 - 09/17/11
توسط
Hooman Ghayouri
https://www.meta4u.com/forum/Themes/Comet/images/post/xx.png
نمایش مدل ساخت, تراشه و اطلاعات سیستم با CPU-Z

نویسنده Amir Shahbazzadeh در نرم افزار کاربردی, Utility Softwares

2 ارسال
1542 مشاهده
آخرین ارسال: بعد از ظهر 17:57:56 - 05/06/18
توسط
متا
https://www.meta4u.com/forum/Themes/Comet/images/post/xx.png
کد های رایگان همراه اول(فعال سازی وغیرفعال سازی سرویسها)

نویسنده Marjan در فناوری اطلاعات و ارتباطات (IT)

1 ارسال
3913 مشاهده
آخرین ارسال: بعد از ظهر 20:00:45 - 07/16/11
توسط
Amir Shahbazzadeh