کشاورزي ارگانیک یا کشاورزی زیستی, Organic farming or agricultural bio

نویسنده Zohreh Gholami, بعد از ظهر 14:22:23 - 10/27/11

« افزايش دوام محصولات كشاورزي با جاذب نانويي | گل رز (Rose) »

0 اعضا و 1 مهمان درحال دیدن موضوع.

Zohreh Gholami

کشاورزي ارگانیک چیست؟
کشاورزي ارگانیک یا کشاورزي زیستی ، نوعی کشاورزي است که در تولید و فرآوري محصولات آن از کودهاي شیمیایی، سموم، هورمون ها و دگرگونی ها و دستکاري هاي ژنیتیکی استفاده نشود و همه مراحل تقویت زمین، کاشت و برداشت با استفاده از نهاده هاي طبیعی (همچون کود زیستی، کمپوست ها، حشرات سودمند، ریزاندامگان کارآ یا EM) باشد. کشاورزي ارگانیک سیستمی تولیدي است که سلامت خاك، اکوسیستم ها و انسان را پایدار می سازد و فرایند بوم شناسانه، تنوع زیستی و چرخه هاي سازگار با شرایط محلی تکیه دارد.


فرآورده هاي کشاورزي زیستی
در کشور ما با نام محصولات سالم و در کشورهاي اروپایی وامریکایی با نام کشاورزي زیستی (به انگلیسی: Organic farming) و یا کشاورزي بیولوژیک (Bio) شناخته میشود. کشاورزي زیستی، یک سیستم مدیریتی جامعی است که کمیت و کیفیت محصولات از تولید تا فرآوري و انتقال به مصرف کننده، سلامت خاك، گیاه، حیوان، انسان، میکروارگانیسمها، محیط سیاره زمین بعنوان یک موجود زنده واحد، اصول اکولوژوکی، محیط زیست، اصول عدالت و روابط اجتماعی، احترام به مخلوقات و اصول پایداري زیستی در آن مد نظر است. اسامی و اصطلاحات متعددي تحت عنوان کشاورزي ارگانیک وجود دارد. گفته می شود که در سراسر دنیا حدوداً 16 نام متفاوت از آنچه که کشاورزي ارگانیک می نامیم وجود دارد. برخی از شناخته شده ترین آنها، کشاورزي زیستی، کشاورزي بیولوژیک، کشاورزي تجدید شونده و کشاورزي پایدار است. اصطلاح کشاورزي بیولوژیک در اروپا طرفداران بیشتري دارد؛ در حالیکه در بخش هایی از بریتانیا که به انگلیسی تکلم می کنند و در ایالات متحده آمریکا اصطلاح کشاورزي ارگانیک، کاربرد دارد.

علی رغم اختلافات ظاهري این اسامی، اصول همگی مشابه است. این اصولی و اهداف، به طور خلاصه، توسط فدراسیون جهانی جنبش کشاورزي ارگانیک به صورت زیر بیان گردیده است:
**تولید غذا باکیفیت بالا، در حد کافی.
**همگامی با طبیعت، به جاي سلطه گري و چیرگی بر آن.
**تقویت چرخه هاي زیستی در سیستم هاي زراعی، شامل تقویت میکرو ارگانیسم ها، فون (پوشش جانوري) و فلور (پوشش گیاهی) خاك و افزایش تنوع گیاهی و جانوري.
**حفظ و افزایشحاصل خیزي خاکها در دراز مدت.
**بهرگیري از منابع تجدید شونده، تا حد امکان.
**فراهم نمودن شرایطی از زندگی براي دام ها که امکان بروز کلیه رفتارهاي غریزي را براي آنها فراهم سازد.
**جلوگیري از بروز کلیه اشکال آلودگی ناشی از عملیات مختلف کشاورزي.
**حفظ تنوع ژنتیکی سیستم کشاورزي و محیط اطراف، شامل حفاظت از گیاهان و زیستگاه هاي طبیعی.
**امکان کسب درامد کافی براي زارعین و جلب رضایت آنها و نیز ایجاد محیط کار سالم.
** در نظر گرفتن اثرات گسترده تر اجتماعی و اکولوژیکی سیستم زراعی.


این اصول، مبناي عملیات کشاورزي را براي زارعین کشاورزي ارگانیک در سراسر دنیا تشکیل می دهند، و باعث می شوند تا روش هاي کشاورزي ارگانیک نظیر تهیه کمپوست، کاربرد تناوب هاي طولانی شامل مخلوط هاي علوفه اي بقولات و علف هاي چمنی، همچنین کودهاي سبز، اجتناب از مصرف کودهاي شیمیایی محلول، اجتناب از عملیات رایج در دامپروري فشرده، اجتناب از مصرف آنتی بوتیک ها و هورمون هاي محرك، استفاده از روش هاي حرارتی و مکانیکی در کنترل علف هاي هرز، تاکید بر فراوري محصول در مزرعه، همچنین عرضه مستقیم محصول به مصرف کنندگان، تاثیر مثبت و مطلوبی بر زندگی جوامع روستایی داشته باشند.


تاریخچه کشاورزي ارگانیک
کشاورزي ارگانیک قدیمی ترین فرم کشاورزي بر روي کره زمین است.کشاورزي بدون استفاده از مواد شیمیایی پایه نفت (کودها و آفت کش هاي شیمیایی) شالوده عمل کشاورزان تا بعد از جنگ جهانی دوم بود.جنگ با خودش تکنولوژی هایی را آورد که براي تولید کشاورزي مفید بودند. براي مثال از نیترات آمونیوم که مورد استفاده دفاعی در طی جنگ دوم جهانی بود ،کود شیمیایی نیترات آمونیوم ، استنتاج شد و گاز عصب ارگانو فسفات منجر به پیشرفت حشره کش هاي قوي گردید. این تکنیک هاي پیشرفته از جنگ دوم جهانی منجر به مزایاي اقتصادي چشمگیري شده و به همان نسبت هم زیان هاي اجتماعی و محیطی گردیده است.

کشاورزي ارگانیک در جستجوي بکارگیري آن پیشرفت هایی است که مفید و سازگار با حاصلخیزي پایدار هستند (واریته هاي جدید محصولات، تکنولوژی هاي کشاورزي دقیق، کارایی بیشتر ماشین آلات) در حالی که شیوه هایی که منجر به تاثیرات منفی بر اجتماع و محیط زیست می شود ،مانند آلودگی ناشی از آفت کش ها، و مقاوم شدن حشرات آفت را رها کنیم. بجاي کاربرد کودها و آفت کش هاي مصنوعی ،کشاورزان ارگانیک از تناوب زراعی، پوشش محصول و از محصولات داراي پایه طبیعی براي نگهداري و یا بالابردن حاصلخیزي خاك استفاده می کنند. این کشاورزان بر روي شیوه هاي بیولوژیکی، فیزیکی و کشاورزي براي محدود کردن گسترش آفات و افزایش جمعیت حشرات مفید در مزارعشان تکیه می کردند. چون موجودات اصلاح شده ژنتیکی از مواد مصنوعی ساخته شده اند و بواسطه خطر قرارگیري در ریسک هاي ناشناخته؛ موجودات اصلاح شده ژنتیکی مانند بذور و گیاهان مقاوم به علف کشها ، و اجزاء ترکیبی مانند GM-lecithin اجازه استفاده در کشاورزي ارگانیک را ندارند.

کشاورزي ارگانیک یا جنبش ترویج چنین گونه اي از تولید کشاورزي بعنوان یک عکس العمل از سوي کشاورزان و دانشمندان کشاورزي بر علیه صنعتی شدن بخش کشاورزي شروع شد.لازم است اشاره شود که توسعه بیوشیمی و مهندسی (براي احتراق داخلی موتورها) در طی قرن بیستم،منجر به اصلاحات چشمگیري در کشاورزي گردید. مثلاً تحقیقات بر روي اصلاح گیاهان منجر به تولید بذور هیبرید شد. ضمناً، پیشرفت در طی جنگ دوم جهانی ،پیشرفت در تمام جنبه هاي تولید کشاورزي را هموار کرد. بعضی از این تغییرات شامل استفاده از آفت کشها،کود هاي شیمیایی و آبیاري در مقیاس بزرگ می باشد. نیترات آمونیوم ،ماده مورد استفاده در جنگ افزار، یک منبع ارزان نیتروژن در آن زمان بود. به علاوه ،ددت (Dichloro-Diphenyl-Trichloroethane) که در آغاز توسعه یافت و بوسیله ارتش براي کنترل بیماری هاي ناشی از حشرات بکار گرفته شد، کشاورزي مورد کاربرد قرار گرفتند. بنابراین رایج شدن آفت کش ها هم در این دوره اتفاق افتاد.

در آلمان کتاب رودولف استینر (Rudolf Steiner) با عنوان «بنیادهاي معنوي براي نوسازي کشاورزي» در ایجاد محبوبیت اصطلاح کشاورزي بیودینامیکی دخیل بود. این کتاب در سال 1924 چاپ شد. اما لفظ «کشاورزي ارگانیک» اولین بار توسط لرد نورث بورن بکار رفت. او این لفظ را از ایده اش تحت عنوان" مزرعه بعنوان یک ارگانیسم" استنتاج کرد. این مفهوم با دقت در کتابش با عنوان" نگاه به زمین" که در سال 1940 چاپ شد، شرح داده شده است. در کتاب ،او بعنوان یک کل نگر و همینطور بعنوان متد تعادل اکولوژیکی در تولید کشاورزي بحث کرده است.

در ضمن، سر آلبرت هاوارد، یک گیاه شناس بریتانیایی،اقدامات سنتی در کشاورزي بنگال هند را مورد مطالعه قرار داد. او بر روي فعالیت هاي اضافی در مقایسه با تکنیک هاي بکار گرفته شده با علم مدرن کشاورزي رسیدگی کرد. مطالعات او در کتابش تحت عنوان " وصیتنامه کشاورزي " ثبت شده است. در سال 1939 ، خانم ایو بالفور که کتاب " خاك زنده" را نوشت، ایستگاه پژوهشی رسوبی را در مزرعه خود (Suffolk farm) تاسیس کرد. این پروژه به مدت 4 دهه دوام داشت. در ایالات متحده،باغبانی ارگانیک، توسط J. I. Rodale و در دهه 1940 در بین مصرف کنندگان محبوب شد. سپس در سال 1972 ، فدراسیون بین المللی جنبشهاي کشاورزي ارگانیک (IFOAM) در ورساي (Versailles) فرانسه تاسیس شد. IFOAM بمنظور ترویج و بکارگیري اصول کشاورزي ارگانیک در مقیاس جهانی شکل گرفت. در دهه 1980 ،چندین گروه از مصرف کنندگان و کشاورزان شروع به وارد آوردن فشار بر دولت هایشان به منظور تولید ارگانیک نمودند. این حرکت منجر به ایجاد استانداردهاي گواهینامه و وضع قانون گردید. در حال حاضر، بازار محص ارگانیک در کشورهایی که این شیوه بدرستی برقرار شده، بدلیل افزایش تقاضا از سوي مصرف کنندگان، در حال رشد است. تنوع و آهنگ رشد محصولات ارگانیک هم بدلیل ترقی و افزایش تقاضا براي چنین کالاهایی توسعه می یابد.

Zohreh Gholami

چرا کشاورزي ارگانیک؟
رویکرد و چشم انداز به سوي کشاورزي و بازاریابی محصولات غذایی در طی چند دهه ي اخیر تغییر کرده است. «بازار» در حالی که پیش از این فصل و آب و هواي هر منطقه تعیین می کرد که چه چیزي در آنجا می روید، امروزه است که تعیین می کند چه چیزي می خواهد و باید روییده شود. اکنون تمرکز بیشتر بر روي کمیت و کیفیت ظاهري است تا کیفیت و ارزش غذایی. آفت کش و دیگر بقایاي شیمیایی در غذا و کاهش کلی کیفیت غذا باعث افزایش چشمگیر بیماري هاي مختلف، و عمدتاً اشکال مختلف سرطان و کاهشایمنی بدنی می شود.

این تجاري سازي انبوه کشاورزي همچنین اثرات منفی بر محیط زیست دارد. استفاده از آفت کش ها منجر به تجمع سطوح بالاي مواد شیمیایی در محیط زیست ما، در خاك، آب، هوا، حیوانات و حتی در بدن ما شود. کودها اثر کوتاه مدت بر روي حاصلخیزي خاك دارند اما اثرات دراز مدت منفی بر محیط زیستی دارند، و سال ها پس از شسته شدن و زهکشی خاك باقی می مانند، آب هاي زیر زمینی و بدنه آب را آلوده می کنند. استفاده از دانه هاي هیبرید و کشت تک محصولی و یکدست، تهدید جدي براي تنوع گونه اي محلی و بومی است و نطفه آنها ممکن است براي همیشه از بین برود.

با نام رشد بیشتر تغذیه زمین، ما راه نادرست ناپایداري را درپیش گرفته ایم. اثرات وحشتناك اسپري آفت کش بر کشتزارهاي دولتی در کرالاي هند چند سال قبل؛ بطري هاي آب و نوشیدنی هاي گازدار آلوده به آفت کش یکی از مثال هاي این مورد است. اثر منفی دیگر این روند بر جوامع کشاورزي در سراسر جهان بوده است. با وجودي اینکه گفته می شود حاصلخیزي افزایش یافته است، در عمل کشاورزان در هرکشوري در سرتاسر جهان شاهد نزول موفقیت اقتصادي بودند. به نظر می رسد که تنها ذینفع این چشم انداز جدید به غذا و کشاورزي شرکت هاي تولید کننده بذر و مواد آگروشیمیایی باشند.

اینجاست که کشاورزي ارگانیک به میان می آید. کشاورزي ارگانیک قادر است هر یک از این مشکلات را حل کند. کشاورزي ارگانیک مطلقاً متکی بر حفظ تعادل اکولوژیک و تقویت فرایندهاي بیولوژیکی تا حد مطلوب آنها می باشد. در یک سیستم ارگانیک، حفظ ساختمان خاك، کرم هاي خاکی، میکروارگانیسم ها و حشرات ضروري می باشد. لذا زارعین ارگانیک، حفظ خاك و محیط را، یک اصل می دانند.

امروزه مسائل اثر سمیت بقایاي سموم و آفات کش ها در مواد غذایی و آلودگی آبهاي زیرزمینی به نیترات، بسیار مورد توجه قرار گرفته است. حال آنکه هر روز شواهد بیشتري در خصوص جنبه هاي مختلف مثبت کیفیت محصولات ارگانیک به دست می آید. به عنوان مثال، محصولات غذایی تولید شده با شیوه ارگانیک، داراي ماده خشک و محتوي ویتامین بیشتر اند و از کیفیت انباري مطلوبی برخوردارند.

در کشاورزي ارگانیک به دلیل خودداري از مصرف ترکیبات شیمیایی که با صرف انرژي گزاف از منابع محدود طبیعی به دست آمده اند، همچنین به دلیل مصرف اندك یا عدم مصرف ترکیبات افزودنی، این سیستم کشاورزي احتیاج به صرف هزینه هاي پنهان از قبیل هزینه ي مقابله با مشکلات فزونی بیش از حد نیترات ها در آب نمی باشد.

برخلاف کشاورزي رایج کشاورزي ارگانیک از نظر تحقیق و توسعه مورد بی توجهی قرار گرفته است؛ و کشاورزان ارگانیک نیز از حمایت سرویس هاي مشاوره اي بی بهره بوده اند. با این وجود، تولید برخی کشاورزان ارگانیک از میانگین تولید کشاورزان رایج بالاتر است. چنانچه برخی از تلاش هاي تحقیقاتی که در زمینه مواد آگروشیمیایی صورت گرفته اند، صرف توسعه تکنیک هاي کشاورزي ارگانیک شوند، قطعاً می توان انتظار داشت که سیستم هاي ارگانیک، بازدهی خیلی بیشتري داشته باشند.

همان تمایل وافر مردم به خرید «چرا کشاورزي ارگانیک؟» شاید موجه ترین پاسخ در مورد این سوال که محصولات ارگانیک باشد. بررسی که در سال 1988 توسط اتحادیه کشاورزان انگلستان صورت گرفته، نشان داد که 28 درصد افرادي که با آنها مصاحبه شده کاملاً علاقه مند، و 23 درصد دیگر نسبتاً علاقه مند به خرید محصولات ارگانیک می باشند. بررسی هاي دیگر، حاکی از آن است که چنانچه محصولات غذایی ارگانیک با سهولت بیشتري در اختیار مصرف کنندگان قرار گیرد، علاقه مندان به مصرف این محصولات، بیشتر خواهند بود؛ و حتی مایل خواهند بود این محصولات را با قیمت هاي بالاتري (% 15 یا بیشتر) خریداري کنند.


جنبش ارگانیک چیست؟
جنبش ارگانیک به طور گسترده اشاره به سازمان ها و افرادي که در سراسر جهان در ترویج کشاورزي ارگانیک درگیراند دارد. تاریخچه آن به نیمه اول قرن بیستم، هنگامی که کشاورزي مدرن در مقیاس وسیع شروع به ظهور کرد، برمی گردد.

جنبش ارگانیک در اوایل دهه ي 1900 در پاسخ به جهت گیري به سمت کودهاي سنتزي نیتروژنی و آفت کش ها در روزهاي اولیه کشاورزي صنعتی آغاز شد. این جنبش براي سال ها خاموش بود، اما توسط گروهی کوچکی از کشاوزان متمایل به اکولوژي، زنده نگهداشته شده بود. این کشاورزان از مجامع مختلف گرد هم آمدند؛ انجمن دیمیتر 1 بین الملل از آلمان، که مروج کشاورزي بیودینامیک است و اولین برنامه ي صدور گواهی نامه را آغاز کرد، جامعه ي کشاورزي و باغداري ارگانیک استرالیا، انجمن خاك شناسی بریتانیا، نشریه رودال در ایالت متحده، همراه با دیگران. در سال 1972 این سازمان ها به هم پیوستند و فدراسیون جهانی جنبشکشاورزي ارگانیک (IFOAM) را شکل دادند IFOAM. چارچوب اصلی استاندارها در رابطه با تولید محصولات ارگانیک را تنظیم می نماید و سپس IFOAM شکل دادند آنها را به تایید سازمان هاي ملی، همچنین سازمان هاي اجرایی می رساند، تا بدین ترتیب، نسبت به تجارت بین المللی محصولات ارگانیک کمک نماید. علاوه بر این IFOAM با برگذاري کنفرانس ها، سمینارها و انتشار مجلات علمی به زبان هاي مختلف، زمینه تبادل اطلاعات و نظریات را فراهم می سازد.

در سال هاي اخیر، آگاهی هاي محیط زیستی به سوي تقاضا و تبدیل به کشاورزي ارگانیک رانده شده است. برخی دولت ها، از جمله اتحادیه اروپا، حمایت از کشاورزي ارگانیک، از طریق اصلاح یارانه کشاورزي، را آغاز کرده اند. تولید و بازاریابی تولیدات ارگانیک با سرعت بالایی در حال رشد است.

آغاز جنبش ارگانیک را می توان در آغاز دهه 1800 جستجو کرد. در 1840 Justus Von Liebig تئوري تغذیه معدنی گیاه را مطرح کرد Liebig. معتقد بود که کود می تواند به طور مستقیم جایگزین نمک هاي معدنی شود. سال ها بعد در سال 1910 ، قبل از جنگ جهانی اول، دو شیمیدان به نام هاي فریتز هابر و کارل بوش، روش سنتز محلول آمونیاك با استفاده از نیتروژن اتمسفر، را ایجاد کردند. این شکل از محلول آمونیاك براي تولید مواد منفجره استفاده می شد، اما پس از جنگ، براي بارورسازي خاك زمین هاي زراعی به کار گرفته شد.

غذاهاي ارگانیک در ابتدا به عنوان یک مد زود گذر دیده می شد، در حالیکه امروزه بسیار گسترده شده است. انجمن خاك شناسی بریتانیا جز قدیمی ترین سازمان هاي ارگانیک در بریتانیا می باشد. این انجمن در سال 1946 با هدف تحقیق و جمع آوري اطلاعات در زمینه ي زنجیره تولید غذا و سلامت انسان و محیط، تاسیس شد. شاید بیشترین شهرت این انجمن، مربوط به قوانین استانداردي باشد که براي تولید محصولات غذایی ارگانیک وضع نموده است و به صورت گسترده اي استفاده می شود، باشد.

در اوایل دهه 1980 ، انجمن تولید کنندگان محصولات ارگانیک و انجمن کشاورزان ارگانیک بریتانیا، به ویژه با هدف ارتقاي سطح آگاهی تکنیکی تولید کنندگان تجاري محصولات ارگانیک، همچنین کشاورزانی که قصد تغییر در شیوه کشاورزي به سمت ارگانیک را دارند، تشکیل شد. این هدف از طریق انتشار فصلنامه کشاورزي نوین، برگزاري کنفرانس دوساله در دانشکده کشاورزي بریتانیا، همچنین برگذاري یک سري راه پیمایی ها و سمینارها محقق گردید.

همچنین در دهه ي 1980 مزرعه تحقیقاتی Elm جهت انجام تحقیقات و پیشرفت کاري تولید کنندگان ارگانیک تاسیس شد. مزرعه تحقیقاتی Elm ارتباط تنگاتنگی را با دانشگاه ها و موسسات تحقیقاتی دیگر، در اروپا برقرار نمود. در دهه گذشته مزرعه تحقیقاتی Elm، انجمن خاکشناسی بریتانیا، انجمن کشاورزان ارگانیک بریتانیا و انجمن تولید کنندگان محصولات ارگانیک به هم ملحق شدند تا با مساعدت افراد صاحب تجربه در امر کشاورزي ارگانیک، یک سرویس مشاوره اي ارگانیک جهت برقراري ارتباط مستقیم با زارعین و کشاورزان ترتیب دهند.

همچنین تعدادي تشکیلات بازاریابی محصولات ارگانیک شامل تعاونی هاي تولید کنندگان به وجود آمده است که نقش قابل توجه اي در تخفیف مسائل بازاریابی محصولات ارگانیک خصوصاً در مورد تولیدکنندگان جز، ایفا می نمایند.

کشاورزي ارگانیک، تجلی افکاري است که از حدود دهه 1920 شکل گرفته اند. آن افکار به طرز چشمگیري تکامل یافتند تا این که صورت علمی به خود گرفتند و در عین حال جنبه اصلی فلسفه خود را در نحوه برخورد با سیستم هاي طبیعی که همانا همگامی با طبیعت و احترام به آن می باشد، نه تسلط بر آن، نیز حفظ نمودند. جنبش ارگانیک در همین راستا برپا گشت. این جنبش، خبر از یک دگرگونی در شیوه کشاورزي می دهد که در هر کشوري در دنیا که صاحب کشاورزي پیشرفته می باشد، در حال وقوع است. کشاورزي ارگانیک بازگشت به گذشته نیست، بلکه سیماي کشاورزي آینده می باشد.

Zohreh Gholami

احیاي خاك با کشاورزي ارگانیک
کیفیت محصولات زراعی و سلامت دام و انسان، در گرو وجود خاك سالم و بدون آلودگی می باشد، همچنین خاکی از طریق فعالیت هاي بیولوژیکی خود و بدون اتکا به انرژي هاي ورودي، می تواند براي مدت طولانی باروري خود را حفظ کرده و محصولات با کیفیت بالا تولید کند. لذا اولین قدم در حفظ سلامت خاك این است که به عنوان یک جز زنده به آن نگاه کنیم. خاك علاوه بر تهیه بستر مناسب براي رشد گیاه و توسعه ریشه، و همچنین تامین مواد غذایی مورد نیاز گیاه، مجموعه متنوعی از موجودات زنده را نیز در بر دارد.

بی شک حاصلخیزي خاك عامل اصلی بقا و دوام هستی بر روي کرده زمین است. در طی 50 سال اخیر، عملکرد محصولات زراعی افزایش یافته است. کاهش تدریجی مواد آلی، به خصوص در سیستم هاي کشاورزي فشرده و همچنین تخریب ساختمان خاك آن را مستعد متراکم شدن و فرسایش نموده است. به دلیل عدم دسترسی کافی به مواد غذایی و انرژي لازم که توسط مواد آلی خاك و بقایاي گیاهی و جانوري تامین می شود، فعالیت موجودات زنده خاك، کاهش یافته است. با کاهش فعالیت میکرو ارگانیسم هاي خاك که نقش عمده اي در پدیده ي هوا دیدگی شیمیایی خاك دارند، توانایی آن در تامین مواد غذایی مورد نیاز براي رشد گیاهان کاهش خواهد یافت.


فرسایش خاك
فرسایش خاك در اثر عوامل طبیعی به کندي صورت می گیرد، و با تشکیل مجدد خاك از سنگ بستر، کم و بیش جبران می گردد. وجود پوشش گیاهی مطلوب در اکثر اکوسیستم هاي طبیعی، به خوبی خاك را در مقابل فرسایش محافظت می کند و آن را به حداقل ممکن می رساند. در بعضی موارد، ممکن است سرعت تشکیل خاك جدید، بیشتر از سرعت فرسایش آن باشد، که این امر منجر به افزایش عمق خاك می گردد.

فرسایش خاك پدیده جدیدي نیست و در طول تاریخ همواره بشر شاهد آن بوده است. تمدن هاي مختلف به دلیل عدم بهره برداري صحیح از خاك و بروز فرسایش شدید از بین رفته و یا مجبور به تغییر محل سکونت خود شده اند. به عنوان مثال می توان از زمین هاي حاصلخیز نواحی مدیترانه نام برد که امروزه به زمین هاي خشک و لم یزرع و فاقد پوشش گیاهی تبدیل شده اند. امروز فرسایش خاك شکل جدیدي به خود گرفته که علت آن انجام عملیات غلط کشاورزي می باشد.

شواهد حاکی از آن است که کشاورزي ارگانیک با تکنیک هایی نظیر تناوب مخلوط علوفه اي با محصولات زراعی، استفاده از کود سبز و دفع نمودن بقایاي گیاهانی مانند ذرت، نقش عمده اي در کاهش خط فرسایش دارند. در آزمایشی بین سال هاي 1948 تا 1985 ، میزان فرسایش خاك در دو مزرعه مجاور یکی با سیستم کشاورزي ارگانیک و دیگري با سیستم رایج کشاورزي مقایسه شد، و مشاهده گردید که میزان فرسایش در کشاورزي ارگانیک 5 سانتی متر و در کشاورزي رایج 16 سانتی متر بیشتر از کشاورزي ارگانیک بود، که این مقدار یک سوم خاك سطح زمین را شامل می شد.

علاوه بر فرسایش، شور و قلیایی شدن و بیابان زایی نیز از عواقب سوء تکنیک هاي غلط کشاورزي می باشد. بیابان زایی ممکن است در اثر فشار مستقیم انسان بر اکوسیستم هاي شکننده و ناپایدار نواحی خشک و یا به علت جنگل زدایی در نواحی جنگل هی پر باران، و از بین بردن پوشش گیاهی طبیعی خاك می باشد. علت شور و قلیایی شدن خاک ها، استفاه از روش هاي غلط آبیاري در خاك هاي حاصلخیز نواحی نیمه خشک می باشد.

جلوگیري از فرسایش خاك، بیابان زایی و همچنین شور و قلیایی شدن خاك و حفظ حاصلخیزي آن، تنها با تامین مواد غذایی مورد نیاز گیاه از خارج مزرعه و صرف هزینه زیاد امکان پذیر است؛ ولی باید توجه داشت که تامین غذاي جمعیت در حال رشد جهان در آینده با استفاده از انرژي مصنوعی به آسانی میسر نیست و از نظر اقتصادي نیز مقرون به صرفه نخواهد بود. بنابراین به کارگیري روش هاي جدید و متفاوت با روش هاي قبلی که ضامن پایداري خاك در دراز مدت باشد ضروري می باشد.


کیفیت مواد غذایی ارگانیک
از نظر مصرف کنندگان، محصولات ارگانیک همواره از برخی جهات بهتر و سالم تر از محصولات غیر ارگانیک هستند. افزایش علاقه مندي به کشاورزي ارگانیک عمدتاً به دلیل توجه بیشتر برخی مصرف کنندگان به استفاده از تولیدات ارگانیک و پرداخت قیمت هاي بیشتر براي خرید آنها بوده است. تمایل شخصی براي استفاده از مواد غذایی سالم و اعتقاد به توانایی روش هاي تولید مواد ارگانیک در پیشبرد اهداف عالی جامعه از قبیل حفاظت محیط زیست، از جمله عواملی هستند که مصرف کننده را به سوي کشاورزي ارگانیک سوق می دهد. نگرانی از وجود مواد زیان آور در محصولات غذایی عامل اصلی تمایل مصرف کنندگان به خرید و مصرف محصولات ارگانیک به عنوان مواد غذایی عاري از آفت کش ها و مواد شیمیایی است. البته باید توجه داشت که اصطلاح عاري از مواد شیمیایی یک اصطلاح عامیانه و بی معنا است. منظور از اصطلاح فوق عاري بودن از مواد شیمیایی مضر، فلزات سنگین و بقایاي آفت کش ها است که البته این امر به طور کاملاً تضمینی و مطلق نیست چرا که خاك زراعی در اثر سال ها استفاده نادرست اکنون بیمار است و تیمار و پاکسازي کامل آن مستلزم گذشت زمان است. اما در هرحال آلودگی محصولات ارگانیک به بقایاي مواد شیمیایی مضر، کمتر از محصولات غیرارگانیک است.

مصرف مواد غذایی ارگانیک که داراي حداقل آلودگی هستند، کمک قابل توجهی به حل مساله بقایاي آفت کش HCH ،DDT و PCB نوعی آلاینده صنعتی هنوز هم بالاتر از حد استاندارد است. این آلاینده هاي به تدریج رسوب کرده و غلظت آنها در چربی انسان افزایش می یابد و سپس وارد شیر می شود؛ به طوري که میزان DDT در شیر انسان 127 برابر شیر گاو است. یک پیشنهاد براي کاهش میزان DDT کاهش چربی اضافی قبل از بارداري است و پیشنهاد دیگر مصرف غذاهاي ارگانیک است. تجمع نیترات در سبزیجات یکی دیگر از مشکلات حاصل از کاربرد روش هاي کشاورزي مدرن است.

در حدود % 70 ازتی که روزانه جذب می شود، از طریق مصرف سبزیجات و تنها % 20 آن از طریق مصرف آب تامین می شود. ترکیبات نیتراته به راحتی توسط گیاهان زراعی جذب می شوند و اگر بلافاصله به پروتئین تبدیل نشوند به شکل نیترات در سلول ها ذخیره می شوند. ممکن است تبدیل نیترات به نیتریت در اثر بلع یا پختن، و سپس ترکیب آن با آمین ها باعث تشکیل نیترو آمین هاي سرطان زا شود. ترکیبات نیتریت همچنین از ترکیب با بقایاي برخی علف کش ها مانند دي تیو کاربامات ها تشکیل ترکیبات سرطان زا می دهند.

در آزمایشی با مقایسه سبزیجات ارگانیک و غیر ارگانیک، تفاوت فاحشی در میزان نیترات آنها مشاهده شد. در سبزیجات ارگانیک نه تنها تجمع نیترات کمتر است، بلکه نسبت ازت پروتئینی به ازت غیر پروتئینی نیز بالاست.


ترکیبات معدنی و ویتامین ها
وجود یا عدم وجود مواد زیان آور در محصولات غذایی، تنها یک طرف مسئله ارزش غذایی است. این موضوع به خوبی مشخصشده است که استفاده بیش از حد از کودهاي معدنی بر ترکیب غذایی گیاهان زراعی تاثیر می گذارد.

علت بیماري تب شیر (فقر منیزیم) در گاوهاي شیري، افزایش مصرف بیش از حد عنصر پتاسیم به جاي منیزیم است که بیانگر اهمیت اثر متقابل عناصر بایکدیگر است. مطالعات مختلف حاکی از افزایش میزان نیترات، اسیدهاي آمینه آزاد، اکسالات ها و همچنین کاهش ویتامین C در اثر مصرف بیش از حد کودهاي ازته است. میزان کلسیم، فسفر، منیزیم، سدیم و عناصر نادر نیز تحت تاثیر سطوح مختلف مصرف کود قرار می گیرد.

در آزمایش در سال 1984 جوجه هاي تغذیه شده با غذاهاي ارگانیک در نسل اول بعد از 4 تا 8 هفته داراي سرعت رشد بیشتري بودند، اما بعد از 32 هفته جوجه هاي تغذیه شده با غذاهاي ارگانیک از وزن بیشتري برخوردار بودند. وزن تخم مرغ جوجه هاي تغذیه شده با غذاي ارگانیک در هر دوسال بیشتر بود. وزن زرده آنها نیز بیشتر بود. اما در جوجه هاي تغذیه شده با غذاي غیرارگانیک، سفیده تخم مرغ آنها داراي وزن بیشتري بود.

Zohreh Gholami

هارمونی کشاورزي ارگانیک و بیوتکنولوژي
امنیت غذایی یک از موضوعات بحث برانگیز است. از یک طرف تخمین هاي کلی در سال 2010 نشان می دهد که صدها میلیون از افراد با سوء تغذیه مواجه اند، و براي رسیدن به امنیت غذایی در 2050 نیاز به % 50 غذاي بیشتر از حال حاضر داریم. از طرف دیگر زباله هاي انبوه، دریافت قابل توجه کالري و گوشت در رژیم غذایی وجود دارد. شاید اگر ما غذا را با دقت بیشتر بخوریم و گوشت کمتري مصرف کنیم، تولیدات غذایی فعلی کفایت کند؟

امنیت غذایی یکی از بزرگترین چالش هایی است که جهان با آن مواجه است. انتظار می رود که نیاز جهانی براي برنج در سال 2025 به چیزي حدود 800 میلیون تن در سال برسد، میزان تولید جهانی برنج در سال 2003 585 میلیون تن بود. این امر دلالت بر نیاز به افزایش میانگین محصول حال حاضر از 5 تن در هر هکتار به 8/5 تن هر هکتار دارد. زمین یک منبع در حال کوچک شدن است، بنابراین ما باید غذاي بیشتر و بیشتري در زمین هاي کمتر و کمتر تولید کنیم.

می توانیم محصولات غذایی ارگانیک را با سیستم طبیعی تولید کنیم. اما آیا شما می توانید تصور کنید که چه طور کشاورزي ارگانیک می تواند، انبوهی از محصولات ارگانیک را با سیستم طبیعی تولید کند؟ سیستم طبیعی قادر به تولید انبوه با این حجم نیست، یا دست کم نیازمند صرف هزینه بسیار براي تولید است که منجر به افزایش قیمت محصولات ارگانیک خواهد شد.

با توجه به این امر، باید از راه حل هاي دیگر استفاده کنیم. آنچه که ما نیاز داریم یک انقلاب همیشه سبز، اما با توسعه ي پایدار محیط زیست با استفاده از تکنیک هاي مانند کشاورزي و باغداري ارگانیک است. ما می توانیم فناوري زیستی را براي بهبود و بهینه سازي کشاورزي سیستم طبیعی در کشاورزي ارگانیک به کار ببندیم. با استفاده از بیوتکنولوژي، مدیریت کشاورزي سهل تر از وابستگی مطلق به سیستم هاي طبیعی است. به این ترتیب تولید انبوه به طور موثر با سیستم و نتیجه مشابه و با هزینه کمتر صورت خواهد گرفت. با توجه به تغییرات آب و هوایی و افزایش سطح دریا در اثر گرم شدن کره زمین، زیست فناوري می تواند نقش مهمی در تضمین حفظ تنوع زیستی و ساخت محصولاتی که نسبت به تنش هاي خارجی مقاوم تر اند ایفا می کند.

مزیت عمده زیست فناوري و تنوع زیستی این است که ژن ها را با کیفیت هاي مختلف (از قبیل مقاومت به شوري و یا خشکی) قابل دسترسی می سازد. این مسئله با تغییرات آب و هوایی زمین بیشتر اهمیت می یابد. ما نمی دانیم که در زمینه سیل هاي بیشتر، در آینده چه ژنی نیاز خواهد بود، بنابراین نیاز به حفظ ورایته هاي مختلف است.

بنیاد تحقیقات سومیناتان در هند یک واریته برنج مقاوم به آب دریا با استخراج ژن از گیاه شاه پسند آبی و انتقال آن به گیاه برنج پرورش داده اند. کودهاي زیستی با ترکیبات باکتریایی حاصل تحقیقات بیوتکنولوژي است و راه حل خوبی براي سیستم کشاورزي ارگانیک است. سلول باکتري توسط پوششی پوشیده شده است تا هنگامی که کشاورز از آن در زراعت استفاده کند. در خاك این سلول باکتري با تقسیم سلولی به سرعت رشد می کند و آنها را به سمت ریشه گیاه حرکت می دهد و سیستمی به نام سیمبیوز بین خاك، ریشه، باکتري ها و قارچ ایجاد می شود.


مزایاي کودهاي زیستی مبتنی بر بیوتکنولوژي باکتریایی عبارتند از:
**باکتري ها می توانند نیتروژن جو را در خاك تثبیت کنند.
**سیستم ریشه اي سیمبوتیک را بهبود می بخشند.
**رشد باکتري هاي جانبی را سرکوب می کنند.
**تولید هورمون رشد که براي گیاه مفید است و سیستم متابولیسم گیاه را تقویت می کند.
**قادر به کاهش بقایاي سیستمیک آفت کش ها در خاك است.
**قادر به احیاي خاك است.
**بسیاري از گونه هاي باکتریایی اثر مثبتی بر روي هرچه بیشتر سبز و شاداب شدن برگ گیاهان دارند.
**رشد بهینه گیاه و افزایش % 30 حاصلخیزي گیاه.
**عاري بودن محصولات از بقایاي شیمیاي و آفت کشها.
**قطع مصرف کودهاي شیمیاي
**کاهشیک یا دو هفته اي زمان بارداشت.

کشاورزان می توانند با بهره گیري از کودهاي زیستی- باکتریایی در کنار یک سیستم کشاورزي ارگانیک خوب، بازسازي شرایط خاك، سازگاري با محیط زیست از بازده بیشتري برخوردار گردند.


کشاورزي ارگانیک در ایران
در کشور ما با توجه به این که به لحاظ جغرافیاي طبیعی، سیستم کشاورزي به صورت سنتی و پراکنده در روستاها و در قطعات کوچک پا گرفته و کشاورزي صنعتی بطور کامل استقرار نیافتهاست این فرصت فراهم است تا از این وضعیت براي تبدیل کشاورزي سنتی و معمول به ارگانیک بدون مصرف هزینه زیاد و تنها با نظارت و هدایت فنی استفاده گردد و از این طریق با توجه به قیمت 2 الی 3 برابري این محصولات و نیز افزایش اشتغال، ارزش افزوده عاید کشور خواهد شد. لازم به ذکر است که در بسیاري مناطق کشور کشاورزي رایج به معناي واقعی ارگانیک است و نیازي به تغییر ساختار به جز اعمال سیستمهاي نظارتی نمیباشد در حال حاضر به صورت رسمی حدود 16000 هکتار از اراضی کشاورزي ایران داراي ویا در حال اخذ گواهی بین المللی ارگانیک هستند از جمله می توان به محصولاتی نظیز پسته در زرندیه ساوه ، گل محمدي در کرمان ، زیتون در قم ، انار در فارس. برنج در بابلسر مازندران اشاره کرد. این در حالی است که اطلاعات جمع آوري شده مشان میدهد حدود 230 هزار هکتار از مزارع کشور ( 125 هزار هکتار باغات و 105 هزار هکتار از اراضی زراعی) از پوشش مصرف سموم و کودهاي شیمیایی خارج بوده است. و بیش از 800 هزار هکتار از اراضی کشور (باغات حدود 254 هزار هکتار و 554 هزار هکتار زمین هاي زراعی) از سموم شیمیایی استفاده نکرده اند.

با وجود پتانسیل هاي عطیم بازار محصولات ارگانیک در دنیا و پتانسیل هاي فراوان در در تولید و عرضه محصولات طبیعی و ارگانیک و غذاي حلال در کشور، متاسفانه هیچ نظام مشخص براي بهره بردراي از این توان وجود ندارد .بنابر این نیز بجز در برخی از محصولات زراعی که فعلا نیازمند افزایش تولید از طریق بهینه کردن مصرف کود و سموم شیمیایی می باشیم، در سایر موارد مانند زعفران، زیره، محصولات باغبانی، دامی و شیلاتی... می تواند فعالیتهاي گستردهاي را براي شروع و حضور در تولید محصولات ارگانیک در جهان داشت. به طوریکه که با برنامه ریزي از سوي متخصصین بخش کشاورزي می توان سهمی از محصولات صادراتی از قبیل خشکبار (پسته، مغز پسته، کشمش، خرما) میوه (سیب درختی، هندوانه، مرکبات) محصولات دریایی (خاویار، میگو) محصولات حیوانی (پوست، روده، پشم) زیره و زعفران را به صورت ارگانیک به جهان عرضه کند. ا تشکیل این کمیته راهبري ملی تولید محصول سالم و ا رگانیک در سال 1387 در وازرن جهاد کشاورزي مهمترین گام براي اجراو توسعه کشاورزي ارگانیک در کشور است مه به عنوان اولین و ضروري ترین قدم در مدیریت و اجماع توان هاي موجود در کشور براي دستیابی به اهداف دور و نزدیک دستیابی به امنیت و سلامت عذا و ورود به بازار جهانی این محصولات می باشد . تدوین استاندارد ها و مقررات ، دستور العمل ها و فرایند گواهی محصول براي تحت پوشش قرار دادن تا 6 درصد ار اراضی کشور از مهم ترین اقدامات و برنامه هاي این کمیته است.


برنامه اجرایی توسعه ارگانیک ایران
برنامه اجرایی توسعه کشاورزي ارگانیک شامل دو بخش عملیاتی است:
1- استقرار نظام گواهی محصولات کشاورزي شامل: تدوین استاندارد ها و مقررات (استاندارد هاي فرایند، استاندارد هاي محصولی، استاندارد هاي برچسب گذاري ،... )، نظام بازرسی و برچسب گذاري که توسط یک مرجع علمی و حقوقی بی طرف (مثلاً موسسه استاندارد) صورت می گیرد.

2- اجرا، ترویج و توسعه کشاورزي ارگانیک در سطح عملیات از طریق ایجاد واحدهاي مزرعه اي توانمند سازي کشاورزان تحت عنوان مدارس مزرعه اي کشاورزان صورت می گیرد. این واحدها ، بر اساس شاخص هاي اکوسیستمی و بر اساس ویژگیهاي خاص هر منطقه طراحی می شوند. درا ین واحدها شکل خاصی از مکانیسم تحقیق - ترویج در قالب نظام کلی تحقیق - توسعه پیاده می شود. در این سیستم کشاورزان با یادگیري حاصل از عمل از بذر تا بذر در شناخت و تجزیه و تحلیلی کشت بوم زراعی ماهر شده و بر اساس این مهارت کسب شده فرایند مدیریت جامع مزرعه را بر اساس دستور العمل هاي فنی ارگانیک با شاخص تغذیه و حاصلخیزي بر مبناي رابطه پایدار آب –خاك –گیاه (ICWSM) و مدیریت تلفیقی تحولی حفاظت از محصول (IPM) را طی یک دوره گذر یک الی سه ساله آموزش و اجرا می کنند. ظرفیت سازي انجام شده در این واحد ها منتج به تصمیم گیري پایدار و بدون ریسک کشاورزان براي اقدام مناسب در مدیریت مزرعه خود بر اساس کشاورزي ارگانیک می شود . گروههاي آموزش دیده در هر منطقه در قالب تشکل هاي محلی سامان دهی شده پیگیري خواهد شد. این برنامه در قالب نظام جامع پژوهش مزرعه اي باعث می شود که نیازها توسط بهره برداران تعیین و پس از تصمیم گیري و برنامه ریزي توسط خود آنها بسیاري از دخالت هاي اداري در تولید محصولات کاهش یافته و کشاورز با دانش وسیع و متکی بر تجربیات بومی خود مشکلات را حل کند و کارشناس مزرعه خود باشد . این راهبرد در قالب سند ملی ارگانیک ایران در 400 صفحه تدوین شده است.


مبانی کلیدي در کشاورزي ارگانیک
کشاورزي ارگانیک، حرکت رو به عقب نیست. در این سامانه، دانش بومی با علم جدید ترکیب میشود و در عین حال با سایر روشهاي نوین مدیریت، سازگار است. مزارع ارگانیک همچون دیگرزمینهاي زراعی به خوبی آماده شده و نیازمند مدیریت قوي، به ویژه در مورد خاك و آفات است.

کشاورزي ارگانیک بر پایه استفاده از نهادههاي ارگانیک طبیعی و درون مزرعهاي چون کود دامی تازه، کمپوست، کود سبز، کنجاله و ضایعات فرآوري مواد غذایی و همچنین کنترل زیستی آفات همراه با کمترین استفاده از مواد معدنی طبیعی براي تقویت نظام زراعی - اقتصادي مزرعه و بهبود فعالیتهاي زیستی خاك استوار است.

کشاورزي ارگانیک در کشورهاي گوناگون با نامهاي مختلف شناخته میشود که 16 نام براي آن ازجمله کشاورزي بیولوژیک، کشاورزي پایدار و کشاورزي زاینده ذکر شده است.کشاورزي بیولوژیک نامی است که در اروپا بسیار رایج است، در حالیکه در آمریکا و بریتانیا عبارت کشاورزي ارگانیک را ترجیح میدهند، هرچند که مکتب ارگانیک به عبارت دقیقتر، فلسفهاي است که شامل آموزش، هنر، تغذیه، مذهب و همچنین کشاورزي است.

کشاورزي ارگانیک در کشورهاي توسعه نیافته و در حال توسعه عمدتاً به علت مسائل اقتصادي و کمبود نهاده هاي شیمیایی به طور گستردهاي استفاده می شود، در حالی که توفیق آن در کشورهاي پیشرفته، بیشتر در واکنش به کشاورزي پر نهاده و یا کشاورزي صنعتی بوده است. با افزایش سطح آگاهیها، بازارارگانیک رشد قابل توجهی را تجربه کرد به حدي که برنامه ریزان به منظور جلوگیري از تقلب استانداردهایی را براي تولید، عرضه و برچسبزنی محصولات ارگانیک تدوین و ارائه کرده اند. بر اساس این استانداردها، در هر کشوري با نظارت دولت نهادي غیردولتی نظارت بر اجراي استانداردها در واحدهاي تولیدکننده محصولات ارگانیک را بر عهده میگیرد و البته مسئولیت نظارت کلی بر عهده دولت باقی میماند. البته نظارت از سوي سازمانهاي بین الملی نیز پیش بینی شده است.

بر چسب گذاري محصولات ارگانیک باید توسط یک سازمان سوم و اثبات این امر صورت بگیرد که محصول، مطابق استانداردهایی که در سراسر جهان توسط صدها سازمان گواهیکننده، کشاورزان مختلف، شرکتهاي تجاري، سازمان هاي غیردولتی و اخیراً دولتی شکل گرفته اند، تولید شده است. گواهی محصولات ارگانیک، فرایندي پیچیده است، اما تلاشهایی در راستاي هماهنگ کردن استانداردهاي گوناگون به منظور توسعه بازار محصولات ارگانیک در جریان است.

چالش فعلی در این راه، هماهنگسازي هرچه بیشتر استانداردها ضمن رعایت محدودیتها و ملاحظات منطقه اي و کاهش هزینه هاي مراحل چندگانه گواهی و اعتباردهی و تنگناهاي ورود به بازار این محصولات است. یکی از تصورات اشتباه در مورد کشاورزي ارگانیک، آن است که این شیوه کشاورزي بینیاز از کاربرد مواد شیمیایی است. چراکه ساختمان تمام موجودات زنده و غیرزنده از ترکیبات شیمیایی تشکیل شده است لذا کاربرد آن دسته از مواد شیمیایی که به صورت طبیعی به دست آمدهاند (مثلاً آب که از خود طبیعت است در واقع یک نوع ماده شیمیایی به حساب میآید و یا سنگ فسفات که از معادن طبیعی استخراج میشود) و یا به اصلاح مصنوعی نیستند در کشاورزي ارگانیک بلامانع است.


تعاریف و باورهاي غلط درباره کشاورزي ارگانیک
اشتباه اول: یکی از تصورات اشتباه در مورد کشاورزي ارگانیک، آن است که این شیوه کشاورزي بینیاز از کاربرد مواد شیمیایی است. چرا که ساختمان تمام موجودات زنده و غیرزنده از ترکیبات شیمیایی تشکیل شده است لذا کاربرد آن دسته از مواد شیمیایی که به صورت طبیعی به دست آمده اند (مثلاً سنگ فسفات که از معادن طبیعی استخراج می شود) در کشاورزي ارگانیک بلامانع است.

اشتباه دوم: نباید تصور کرد که کشاورزي ارگانیک صرفا بر جایگزینی نهادههاي آلی با مواد شیمیایی بحث میکند چرا که کاربرد غلط مواد آلی نیز، چه به صورت مصرف بیش از حد و چه به صورت عدم کاربرد آنها در زمان مناسب و یا ترکیبی از هر دوي این موارد به نحو قابل ملاحظه اي سبب اختلال در عمل چرخههاي زیستی یا طبیعی می شود.

اشتباه سوم: تصور اشتباه دیگر از کشاورزي ارگانیک آن است که برخی کشاورزي ارگانیک را نوعی برگشت به عقب و استفاده از شیوه هاي مرسوم سالهاي قبل از انقلاب صنعتی میدانند. بلکه بلعکس، زارعین کشاورزي ارگانیک نمیتوانند خود را از دستاوردهاي علمی 50 ساله اخیر بینیاز بدانند.


حفظ محیط زیست همراه با نظام کشاورزي ارگانیک
یکی از بزرگترین چالشهاي روبروي جامعه بشري ، در دهه هاي اخیر ،مسئله امنیت و سلامت غذا ي جمیعت رو به افزایش دنیا است. بحران جمعیت از یک طرف و محدودیت منابع اولیه تولید از طرف دیگر ،باعث حرکت کشاورزي سنتی به سمت کشاورزي صنعتی و تکنولوژي با عنوان انقلاب سبز کشاورزي در دهه پنجاه میلادي گردید.

انقلاب سبز در کشاورزي با ورود تکنولوري هایی نظیر نهاده هاي شیمیایی، ارقام پر بازده، روشهاي نوین آبیاري و ماشین آلات جدید و غیره همراه گردید. اهداف مورد انتظار از انقلاب سبز ، تولید بالاي محصولات کشاورزي با هدف تامین غذاي مردم دنیا بود. اما تنها کمتر از دو دهه از ورود نهاده هاي شیمیایی در فرایند تولید محصولات کشاورزي ،به دلیل کاربرد بی رویه و نامناسب نهاده هاي شیمیایی و برخی تکنولوري هاي دیگر، فرایند تولید با مشکلات و بحرانهاي جدیدي مواجه شد که تبعات آن خیلی بیشتر و حادتر از شرایط عدم دسترسی به تکنولوژي بوده است. در حال حاضر مخاطرات و بحرانهاي حاصل از ورود نهاده هاي شیمیایی به بخش کشاورزي علاوه بر سلامت تولید ،کمیت و میزان تولید را نیز با مشکل مواجه کرده است.

بروز این مشکلات سبب شد که در دهه هاي اخیر به ویژه از دهه هشتاد ،حرکت به سمت کشاورزي ارگانیک مورد توجه قرار بگیرد و تحقیقات متخصصان کشاورزي متوجه این فرایند گردد. بحران هاي ناشی از مصرف بی رویه نهاده هاي شیمیایی، در دهه هاي اخیر، مسایل و مخاطرات فراوانی را همراه داشته است.

هر ساله علیرغم مصرف سموم و مواد شیمیایی در کشاورزي نه تنها خسارت ها کمتر نشده بلکه سطوح آلودگی افزایش یافته و فرایند تولید با مشکل روبرو شده است. علاوه بر مسائل و بحران هایی نظیر ظهور آفات و امراض جدید ،مقاوم شدن بیش از ششصد گونه آفات، بیماري و علف هرز، مسمومیت ها، تخریب و فرسایش هاي شیمیایی شدید خاك، تهدید سلامت انسان، بروز بیماري هاي پوستی، سرطان ها، مسمومیت هاي منجر به مرگ، بیماري هاي مزمن، تخریب محیط زیست و کشت بوم هاي طبیعی، بر هم خوردن تعادل هاي طبیعی، کمیت تولید نیز با بحران مواجه نموده است.

این شرایط نشان می دهد که بر خلاف برنامه هاي که نشان از امنیت تولید بعد از ورود تکنولوري به کشاورزي داشت، اصلی تر ین هدف آن یعنی تولید کافی غذا نیز به خطر افتاده و باعث شده که در دهه هاي اخیر امنیت و سلامت غذا در قالب پروتکل ها و قرارد هاي بین الملی مورد توجه قرار گرفته و محدودیت هایی از طریق ایجاد استاندارد ها و مقررات بین الملی در تجارت محصولات کشاورزي ایجاد گردد. اما در این میان جبهه جدیدي متشکل از حامیان کشاورزي مدرن قرار دارند که راه رسیدن به کشاورزي پایدار و فرار از مواد شیمیایی را کشاورزي مدرن می دانند.

آنها در مقالات علمی و از طریق رسانه هاي مختلف عنوان می کنند که کشاورزي ارگانیک پایدار نیست و تولیدات آن به مراتب از کشاورزي مدرن پایین تر است و از این طریق فشار را براي کار برد محصولات ترا ریخته، هورمون هاي رشد، آنتی بیو تیکهاي خوراکی دام، اشعه دادن و پرتو افکنی و مواد سنتز شده را افزایش داده و کاربرد آن را به جاي استفاده از مواد شیمیایی که مخاطرات آنرا پذیرفته اند، توجیه می نمایند.

عملیاتی کردن کشاورزي ارگانیک، از طریق ایجاد واحدهاي مزرعه اي توانمند سازي کشاورزان تحت عنوان مدارس مزرعه اي کشاورزان (Farmers Field School ) صورت می گیرد. این واحدها، بر اساس شاخص هاي اکوسیستمی و بر اساس ویژگی هاي خاص هر منطقه طراحی می شوند. در این واحدها شکل خاصی از مکانیسم تحقیق، ترویج و آموزش با عنوان کلی تحقیقات مزرعه اي کشاورز مدار در قالب نظام کلی تحقیق - توسعه ( FPRE@D) پیاده می شود. در این سیستم کشاورزان با یادگیري حاصل از عمل از بذر تا بذر در شناخت و تجزیه و تحلیلی کشت بوم زراعی ماهر شده و بر اساس این مهارت کسب شده فرایند مدیریت جامع مزرعه را با شاخص بهره و ري پایدارازمنابع آب و خاك (CWPM) و با مکانیسم کاهش و بهینه سازي مصرف نهاده هاي شیمیایی (IPM) را طی یک دوره گذر یک الی سه ساله تحقیق و آزمایش می نمایند. ظرفیت سازي انجام شده منتج به تصمیم گیري پایدار و بدون ریسک کشاورزان براي اقدام مناسب در مدیریت مزرعه خود بر اساس کشاورزي ارگانیک می شود . گروههاي آموزش دیده در هر منطقه در قالب تشکل هاي محلی سامان دهی شده و همزمان توسط خود این گروهها فرایند طراحی نظام نظارت ، صدر گواهی ، بازار یابی و توسعه را در قالب برنامه ریزي ها و حمایت هاي فنی – اداري پیگیري خواهد شد. این برنامه در قالب نظام جامع پژوهش مزرعه اي باعث می شود که نیازها توسط بهره برداران تعیین و پس از تصمیم گیري و برنامه ریزي توسط خود آنها بسیاري از دخالت هاي اداري در تولید محصولات کاهش یافته و کشاورز با دانش وسیع و متکی بر تجربیات بومی خود مشکلات را حل کند و کارشناس مزرعه خود باشد.

Zohreh Gholami

اصول کشاورزي ارگانیک
کشاورزي ارگانیک بر پایه اصول خاصی بنا نهاده شده است که آشنایی با این اصول جهت درك بهتر کشاورزي ارگانیک ضروري است این اصول اساس رشد و توسعه کشاورزي ارگانیک را فراهم نموده اند و باعث بهبود و ارتقاي جهانی کشاورزي شده اند.

به دلیل نیاز روزانه مردم به تغذیه ،کشاورزي از مهمترین و بیشترین فعالیت هاي بشر از ابتدا تا به حال و در آینده خواهد بود. تاریخ، ارزش هاي اجتماعی و فرهنگی، کشاورزي را احاطه کرده است.بکارگیري این اصول در کشاورزي به داشتن احساس مسئولیت گسترده در حمایت از خاك، آب، گیاهان و حیوانات و دستورالعمل هاي تولید ، فرآوري و توزیع غذا و سایر کالاها بستگی دارد. اعتقاد به اینکه زندگی هاي انسانی وابستگی شدیدي به پویایی باغات دارند و آنها میراثی ارزشمند براي نسل هاي آینده هستند. اصول کشاورزي ارگانیک براي کلیه حرکات ارگانیک در جهان و در تمام جهات سودمند می باشد و توسعه، پیشرفت و هدایت کلیه برنامه ها و استاندارد ها و همچنین هماهنگی را در عرصه جهان باعث شده است.


اصل سلامت
اصل اکولوژي
اصل انصاف و عدالت
اصل مراقبت

هریک از اصول فوق در ادامه مشروحاً توضیح داده می شود این اصول تماماً سودمند هستند و با اصول اخلاقی و روح عمل آمیخته هستند.


اصل سلامت
کشاورزي ارگانیک سلامت خاك ها، گیاهان، حیوانات، انسان ها و کره زمین را که هیچ یک از دیگري مجزا و مستقل نیست را باید حفظ و افزایش دهد. این اصل خاطر نشان می سازد که سلامت افراد و جوامع انسانی از سلامت اکوسیستم مجزا نبوده و خاك هاي سالم، محصولات سالم و حیوانات و انسان هاي سالم را بوجود می آورند. سلامت به معنی راستی و درستی در کلیه سیستم هاي زندگی است و فقط به نبودن بیماري ها نیست بلکه نگهداري فیزیکی و عقلانی جامعه و اکولوژي را نیز شامل می شود.

مصونیت،ارتقاء و پیشرفت،تهذیب اخلاق از صفات کلیدي و اختصاصی سلامت هستند. نقش کشاورزي ارگانیک چه در کشاورزي و چه در فرآوري و چه در توزیع یا مصرف، پایداري و افزایش سلامت اکوسیستم ها و ارگانیسم ها از کوچکترین مخلوقات در خاك تا انسان می باشد. کشاورزي ارگانیک در نظر دارد با تولید با کیفیت بالا و غذاي مغذي به کاهش مراقبت هاي رفاهی و سلامتی کمک نماید. از سوي دیگر باید از کاربرد تقویت کننده ها (کودها)، آفت کشها، داروهاي حیوانی و افزودنی هاي غذایی که ممکن است تأثیرات زیان باري به سلامت داشته باشد پرهیز شود.


اصل اکولوژي
کشاورزي ارگانیک باید براساس سیستم ها و سیکل هاي اکولوژیکی، کار با آنها، رقابت آنها و کمک به پایداري آنها بنیان گذاشته شود. ریشه هاي این اصل کشاورزي ارگانیک درون سیستم هاي زنده و پویا اکولوژیکی، قرار دارد و نشان دهنده این است که تولید بر اساس چرخه ها و پروسه هاي اکولوژیکی می باشد. موادغذایی و رفاه داخل اکولوژي و محیط خاص آن تولید فراهم می گردد. براي مثال در تولید محصولات زراعی و باغی در خاك زنده، حیوانات در اکوسیستم کشاورزي، ماهی ها و ارگانیسم هاي آبزي در محیط آبی مد نظر است.

در کشاورزي ارگانیک، چراگاه ها و سیستم هاي برداشت از منابع وحشی(طبیعی) باید متناسب با بالانس هاي اکولوژیکی و سیکل هاي طبیعی باشد. مدیریت ارگانیک باید با شرایط محلی مانند اکولوژي و فرهنگ تنظیم گردد.عوامل و نهاده ها باید بوسیله استفاده مجدد (بازیافت)، بازچرخ مواد، مدیرت مناسب مواد و انرژي کاهش یابد و ارتقاء کیفیت محیط و کاهش فشار بر منابع در دستور کار قرار گیرد. کشاورزي ارگانیک باید در میان برنامه هاي نظام کشاورزي به تعادل و بالانس اکولوژیکی ،استقرار طبیعت حفظ تنوع ژنتیکی و کشاورزي توجه نماید.

کسانی که محصولات کشاورزي ارگانیکی را تولید، فراوري، تجارت و یا مصرف می نمایند باید از محیط عمومی شامل باغ ها، کلیماها، مکان هاي طبیعی، زیستگاه ها و آب و هوا حمایت نمایند و به آنها سود برسانند.


اصل انصاف و عدالت
کشاورزي ارگانیک باید با توجه به فرصت ها و قابلیت هاي زندگی و محیط هاي عمومی اطمینان از انصاف را ایجاد نماید. انصاف بوسیله عدالت، احترام، رعایت و ملاحظات تقسیمات جهان، ارتباطات بین انسانی تا وابستگی هاي دیگر زندگی هاي آفریده شده را شامل شود. تاکیدات این اصل بر این است که آنهایی که درگیر کشاورزي ارگانیک شده اند باید روابط انسانی را به طریقی هدایت نمایند که در تمام سطوح از رعایت عدالت و انصاف براي تمام اعضاء دست اندرکار، کشاورزان، کارگرها، فراوري کنندگان، تجار و مصرف کنندگان اطمینان حاصل نمایند.

کشاورزي ارگانیک باید براي هر شخصی که درگیر آن می شود کیفیت خوبی از زندگی را ایجاد نماید و به کاهش تنگدستی و فقر و حاکمیت غذاي سالم کمک نماید. این اهداف به منظور تولید و عرضه شایسته مواد غذایی و سایر محصولات با کیفیت بالا است. این اصل بیان می نماید که حیوانات باید در طول زندگی با شرایطی که مطابق با فیزیولوژي و رفتارهاي طبیعی و رفاه آنهاست پرورش یابند. منابع طبیعی و محیطی که براي تولید مورد استفاده قرار می گیرند باید از لحاظ اکولوژیکی و اجتماعی مدیریت شده باشند تا در مقابل نسل هاي آینده حفظ شود.


اصل مراقبت
کشاورزي ارگانیک باید به صورت پیشگیرانه و مسولانه به منظور حمایت از سلامت و آسایش نسل هاي بعد و محیط مدیریت شود. کشاورزي ارگانیک سیستم پایدار و زنده اي است که به شرایط و تقاضاهاي داخلی و خارجی پاسخ می دهد. مشاغل مرتبط با کشاورزي ارگانیک ارتقاء کارایی و افزایش سودمندي را در پی خواهند داشت که البته نباید سلامتی و رفاه را به خطر بیندازد. در نتیجه تکنولوژیهاي جدید و متد هاي موجود باید مورد ارزیابی و بازنگري قرار گیرند. اطلاعات و مفاهیم اکوسیستم و کشاورزي باید تحت مراقبت قرار گیرد تا از ارائه مفاهیم معیوب و ناقص جلوگیري شود.

اقدامات پیشگیرانه و ضمانت(گواهی کردن) به عنوان کلید مرتبط با توسعه و تکنولوژي در این اصل کشاورزي ارگانیک برگزیده شده اند. علوم متنوعی براي اطمینان از سلامتی و درستی کشاورزي و اکولوژي مورد نیاز است و البته دانش علمی به تنهایی کافی نیست. تجربه عملی،تجمیع افکار، سنتهاي ملی و دانش بومی براي آزمایش و ارائه راه حل پیشنهادي صحیح نیز، ضروري است.

کشاورزي ارگانیک باید از اظهار بدون دلیل خطرات تکنولوژي هاي مناسب و مورد قبول ممانعت نماید.تصمیمات باید ارزش ها و تمام نیازهاي فردي که تحت تاثیر آن است را به صورت شفاف و مشترك نشان دهد.


ده علت براي رفتن به سمت کشاورزي ارگانیک
1- محصولات ارگانیک استانداردهاي بیشتري دارند:
گواهی نامه هاي محصولات ارگانیک ، بعنوان بیمه هایی است که در تولید این محصولات از مواد شیمیایی و سمی استفاده نشده است.

2- طعم غذاهاي ارگانیک بهتر است:
گیاهان تولید شده به روش ارگانیک سالم تر بوده و بعنوان غذاهاي خوشمزه تر براي تغذیه انسان و حیوانات میتواند بکار رود.

3- محصولات ارگانیک خطر بیماری ها را کم می کند:
خیلی از مراکز حفاظت محیط زیست دریافته اند که مواد شیمیایی موجود در آفت کشها داراي اثرات سرطان زایی و بیماري زایی دارند. کشاورزي ارگانیک یکی از راههاي کاهش مصرف سموم شیمیایی و کم کردن این مواد به منابع آب ، زمین و هوا است.

4- کشاورزي ارگانیک به منابع آبی احترام می گذارد:
براي حذف مواد شیمیایی آلوده کننده و دفع نیتروژن در آب باید به منابع آبی و خاکی احترام گذاشت و آنها را درست مصرف کرد. در کشاورزي ارگانیک این موارد به درستی رعایت می شود.

5- کشاورزي ارگانیک باعث ایجاد خاك سالم می گردد:
خاك یکی از منابع اصلی زنجیره غذایی است و یکی از اصول کشاورزي ارگانیک ایجاد خاك سالم است.

6- کشاورزي ارگانیک الگو برداري از طبیعت است:
کشاورزي ارگانیک براي اکوسیستم متعادل ارزش قایل است . طبیعت زنده نیز شامل تناوب کشت در محصولات علوفه اي و استفاده از گیاهان پوششی و بقیه مناطق طبیعی است.

7- کشاورزان ارگانیک هدایت کننده تحقیقات تازه هستند:
تولید کنندگان ارگانیک بعنوان پیشرو در تحقیق عدم استفاده از آفت کشها و اثرات مضر بر محیط زیست هستند.

8- تولیدکنندگان ارگانیک در جهت تنوع زیستی تلاش می کنند:
از دست دادن تعداد زیادي از گونه ها (تنوع زیستی) یکی از نگرانی هاي دانشمندان محیط زیست است. به همین دلیل خیلی از کشاورزان ارگانیک در صدد هستند تا گونه هاي معمولی و بومی را حفظ کنند.

9- کشاورزي ارگانیک به حفظ سلامت جوامع روستایی کمک می کند:
کشاورزي ارگانیک به دلیل سطوح کم آن براي جوامع روستایی مفید است و به افزایش درآمد آنها منجر می گردد.

10- تنوع غذاهاي ارگانیک
به هر حال بعضی از غذاهاي ارگانیک بعنوان جایگزین قابل استفاده است و محصولات کشاورزي غیر غذایی (صنعتی) نیز در حال تبدیل شدن به تولید ارگانیک هستند مانند تولید پنبه ارگانیک و در نهایت تولید لباس هاي ارگانیک.

Zohreh Gholami

خاك سالم، گیاه سالم، انسان سالم با کشاورزي ارگانیک
رشد سریع علم و فناوري هاي نوین همچون مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژي، استفاده بی رویه از کودها و آفت کش هاي شیمیایی اگر چه باعث افزایش کمی تولیدات کشاورزي گردید و مشکل غذا را در بسیاري از کشورها بالاخص کشورهاي توسعه یافته و در حال توسعه حل نموده است اما به دلیل بر هم خوردن تعادل بیولوژیکی اکوسیستم ها و تاثیر نامطلوب باقی مانده سموم و هورمون هاي موجود در کودهاي شیمیایی بالاخص نیترات و کادمیم به عنوان 2 عامل بیماري زا و سرطان زا، بروز آفات و بیماري هاي عدیده در انسان، گیاه و حیوان و کاهش کیفیت مواد غذایی باعث مطرح شدن کشاورزي کاملاً متفاوت و متضاد با کشاورزي صنعتی امروزي به نام کشاورزي ارگانیک در جهان شده است.

کشاورزي ارگانیک که از آن به عنوان کشاورزي پایدار نیز نام برده می شود تعریف آن از کشوري به کشور دیگر بر اساس اقلیم آن متفاوت است اما وجه مشترك آن عبارت است از: شیوه اي از کشاورزي که گیاهان و یا حیوانات تولید شده در این روش بدون دخالت و مصرف افراطی نهاده هاي خارج از مزرعه و یا نهاده هایی که منشاء شیمیایی دارند مانند کود و آفت کش، حشره کش، قارچ کش، علف کش، ترکیبات اصلاح شده ژنتیکی و نژادي، داروهاي دامپزشکی، مواد نگهدارنده و افزودنی و تابش اشعه ها تولید شوند و به دلیل مصرف به شدت محدود کودهاي شیمیایی و سموم دفع آفات نباتی در تولید محصولات در این روش که این مهم در راستاي تعامل سازگار فعالیت انسان با سیستم چرخه طبیعت و استفاده منطقی و متعارف از آن که خود عاملی در جهت ایجاد تعادل پایدار در منابع آب و خاك خواهد بود به آن کشاورزي پایدار نیز گفته می شود.

هدف کشاورزي ارگانیک افزایش راندمان تولید محصول با شرط حفاظت از حاصل خیزي خاك و با کمترین تکیه بر استفاده از مواد شیمیایی می باشد. البته این سوال همواره به عنوان یک سوال مهم و حیاتی براي کارشناسان و متخصصین صنعت کشاورزي مطرح بوده است که چگونه می توان بدون بر هم زدن اکوسیستم و آلوده کردن آب، خاك و هوا بتوان عملکرد سیستم کشاورزي را افزایش داد؟ کشاورزي ارگانیک تا حد بسیار زیادي توانسته است به این سوال پاسخ دهد. زیرا کشاورزي ارگانیک نوعی مدیریت تولید محصول می باشد که به دلیل استفاده از نهاد ه هاي داخل مزرعه و به صورت طبیعی باعث تقویت و توسعه سلامت اکوسیستم هاي زیستی و خاك می شود. این روش از کشاورزي را نمی توان بازگشت به کشاورزي سنتی که اجداد ما انجام می دادند قلمداد کرد و مجریان بخش کشاورزي نمی توانند خود را بی نیاز از دستاوردهاي علمی احساس کنند زیرا مجهز شدن این نوع کشاورزي به علم و تکنولوژي روز دنیا باعث شده که مناسب ترین کیفیت تولید کشاورزي را به خود اختصاص دهد، از عواملی که باعث گردیده است کشاورزي ارگانیک تبدیل به رویکردي جهانی شود و رشدي سریع در جوامع پیدا کند اقتصادي بودن و اهمیت دادن به اکولوژي و حفظ خاك و محیط زیست می باشد.

البته این نکته نیز حایز اهمیت می باشد که کشاورزي ارگانیک صرفا جایگزین نمودن نهاده هاي آلی با عوامل شیمیایی نمی باشد زیرا استفاده غیرصحیح و غیرمتعارف مواد آلی نیز باعث اختلال در سیستم چرخه هاي زیستی می گردد. اساس کشاورزي بیولوژیک یا ارگانیک بر زنده بودن سیستم خاك و در حالت کلی مزرعه استوار است که با تقویت خاك باعث قوت میکروارگانیسم هاي مفید نیز می شود.

خاك یکی از اجزاي مهم تشکیل دهنده بسترهاي کشاورزي می باشد که به عنوان زیربناي مهم رشد گیاهان محسوب می شود و تغییرات فیزیکی و شیمیایی به وجود آمده در خاك که با دخالت انسان باعث بروز اختلال در سیستم خاك و آب گردیده است و بدون در نظر گرفتن عواقب منفی و خطرناك فقط سعی در کسب درآمد و برآورده نمودن نیازهاي غذایی جامعه بوده است.

در کشاورزي ارگانیک به دلیل استفاده از کودهاي آلی و بیولوژیک و کمترین شخم، تناوب در کشت و همچنین تقویت و بهبود جانواران مفید خاك و تخمیر مواد آلی و افزایش مواد مغذي خاك باعث بهبود بافت خاك گردیده و با استفاده از کمپوست ها و کودهاي آلی و حیوانی باعث باروري بیشتر خاك می گردد و به همین سبب فرسایش خاك به میزان قابل توجهی کاهش و تنوع زیستی به دلیل احترام گذاشتن به ظرفیت هاي طبیعی خاك نیز افزایش می یابد.

بین خاك، گیاه، حیوان و انسان رابطه نزدیک و ناگسستنی وجود دارد. زیرا سطح سلامت انسان به طور مستقیم با کیفیت غذاي مصرفی او ارتباط دارد و توفیق هر انسانی در زندگی رابطه مستقیم با سطح سلامت جسمی و روحی آن دارد. اگرچه کشاورزي ارگانیک سال هاست تبدیل به رویکردي جهانی گردیده است اما در کشور عزیزمان ضمن تقدیر و تشکر از فعالان این بخش هنوز در ابتداي راه قرار داریم. ایران به دلیل شرایط اقلیمی بسیار مناسب براي کشاورزي ارگانیک مساعد است و امید است با اقتصادي کردن سیستم کشاورزي ارگانیک در کشور که یکی از اساسی ترین اصول آغاز این حرکت ملی می باشد بتوانیم با توسعه تولیدات محصولات ارگانیک در عرضه مطمئن در شبکه توزیع داخلی و صادراتی که در آینده نه چندان دور مهم ترین و اصلی ترین شرط حضور در بازارهاي جهانی عرضه محصولات کشاورزي عاري از مواد شیمیایی خواهد بود حضوري پررنگ داشته باشیم.

کارشناسان بارها از طریق رسانه هاي گوناگون نسبت به تغذیه گیاهان با کود شیمیایی و رعایت نکردن اصول علمی در تولید محصولات کشاورزي و دامی به دلیل پیامدهاي منفی و آثار سوء آن بر سلامت شهروندان اظهار نگرانی نموده اند.

سازمان بهداشت جهانی (WHO) در سال 2007 رتبه بهداشتی ایران را در بین کشورهاي دنیا 123 اعلام نموده است که علت اصلی آن سوء تغذیه و عدم رعایت اصول مصرف بهینه کود شیمیایی در مزارع و سموم و هورمون هاي دفع آفات و باقی ماندن اثرات و ترکیبات آنها در محصولات کشاورزي می باشد که خود موید این وضع اسفبار می باشد.

شاید این سوال در ذهن شما ایجاد شده باشد که چرا سرطان ها بالاخص سرطان هاي دستگاه گوارش در ایران بسیار آمار بالایی نسبت به کشورهاي دیگر دارد جواب این سوال را باید به وجود کادمیم و نیترات بیش از اندازه سطح استاندارد جهانی در محصولات کشاورزي و سبزیجات دانست زیرا 80 درصد کودهاي مصرفی در کشاورزي ایران را کودهاي اوره و فسفر تشکیل می دهد و این ترکیبات شیمیایی می باید به عنوان بزرگ ترین سم مهلک به کشاورزان محترم و بالاخصمردم معرفی شود.

حال چرا با اعمال سیاست هاي نادرست دست اندرکاران امور کشاورزي یارانه 800 میلیارد تومانی به کودهاي شیمیایی اختصاص داده اند و با یک ششم قیمت وارداتی در اختیار کشاورزان قرار می دهند، کشاورزان نیز از این کودها به صورت کاملا افراطی و بی رویه به دلیل ارزانی و قابل دسترس بودن و عدم نظارت کارشناسانه به راحتی استفاده می نمایند و این خود باعث گسترش تولید محصولات غیراستاندارد در جامعه شده است.

امید است با ایجاد بستري مناسب و هدفمند و با تصویب و اعمال سیاست هاي صحیح و نظارت هاي مستمر و قانونی دولت محترم بر مصرف کودهاي شیمیایی و ایجاد آزمایشگاه هاي سنجش و کنترل محصولاتی که میزان ترکیبات شیمیایی در آنها بیش از سطح استاندارد جهانی می باشد از ورود آنها به سبد غذایی مردم جلوگیري شود.


دامپروري در مزارع و نقش آن در کشاورزي ارگانیک
در بسیاري از جوامع کشاورزي نگهداري، تربیت و پرستاري از حیوانات یک هنر محسوب می شود. این یک سنت بسیار دیرینه در جوامع مذهبی است مانند Massai در کنیا و یا Fulani که اغلب در کشورهاي Sahelina زندگی می کنند. یکی از اصول کشاورزي ارگانیک، دامپروري در مزارع تولید غلات است. در نواحی معتدل و خشک دامپروري نقش مهمی را در بازیافت مواد غذایی ایفا می کند. این عمل در مناطق گرم و مرطوب کمتر دیده می شود. در این جوامع، دامپروري یکی از فعالیت هاي اصلی روستائیان به شمار می رود.

دامپروري در کشاورزي ارگانیک با دامپروري گسترده و دامپروري متراکم تفاوت دارد. زیرا دامپروري گسترده اغلب باعث تخریب محیط زیست می شود. (مانند چراي بی رویه) در دامپروري متراکم حیوانات را در شرایط نامطلوبی از نظر اخلاقی نگهداري می کنند. حیوانات مزرعه اي (اهلی) می توانند در مزرعه عملکرد زیادي داشته باشند اما همه مزارع براي نگهداري حیوانات مناسب نیستند. توجه اصلی دامپروري ارگانیک به نگهداري و سلامت حیوانات است. براي دست یابی به سیستم کشاورزي پایدار، هدف اصلی انتخاب گونه مناسب و تعداد حیوانات مزرعه اي است. اصطبل ها و بسترهاي آنها باید در جهت نگهداري بهتر و سلامت حیوانات توسعه یابد.


اهمیت دامپروري
بکارگیري حیوانات در مزرعه به بازیافت مواد غذایی کمک می کند. ضایعات غذایی مانند کاه، بیوماس (توده زنده) موجود در حاشیه مزارع و یا ضایعات آشپزخانه میتواند بعنوان یک منبع غذایی ارزان با قابلیت دسترسی آسان مورد استفاده قرار گیرد. در عین حال تا حد ممکن باید به منظور افزایش باروري خاك به مزرعه برگردانده شود. تولیدات حیوانات مانند شیر، گوشت، تخم مرغ هم میتواند براي افراد خانواده استفاده شود و هم به فروش برسند، در نتیجه منبع درآمد کمی براي کشاورز به حساب می آید.


دلایل نگهداري حیوانات مزرعه اي
تعدادي از حیوانات مزرعهاي داراي عملکردهاي چندگانه اي هستند که می توان به موارد زیر اشاره کرد:
•تولید کود: که مهمترین ماده براي باروري خاك است.
•عملکرد تولیدي آنها مانند شیر، تخم مرغ براي فروش یا مصرف شخصی که بطور مداوم صورت میگیرد.
•باعث بازیافت ضایعاتی مثل کاه و ضایعات آشپزخانه اي میشود.
•بکارگیري حیوانات بارکش براي شخم زدن و حمل و نقل
•تولید گوشت، چرم، پر و شاخ
•به عنوان سرمایه و پول محسوب می شوند.
•کمک به کنترل آفات (براي مثال سگ ها) و مدیریت علف هاي هرز (مثال چریدن در زمین هاي بایر)
•استفاده در مراسم مذهبی و فرهنگی (براي تشریفات و یا کسب شهرت)
•تولدي نتاج براي فروش یا پرورش

اهمیت هر کدام از این نقش ها از حیوانی به حیوان دیگر و از مزرعه اي به مزرعه دیگر متفاوت است که آن هم بستگی به هدف هاي شخصی هر کشاورز دارد.

Zohreh Gholami

نقش پوشش گیاهی در کشاورزي ارگانیک
چندین لایه از پوشش گیاهی متراکم باعث کاهش سرعت قطرات بارانی که روي زمین می افتند ، می شود. قطرات بزرگ که روي برگ هاي بالایی درخت افتاده می شود توسط پوشش گیاهی (کانوپی) بوته ها و گیاهان روي زمین دریافت می شود. قطره آبی که به زمین می رسد با سرعت کمتري فرود آمده و همچنین حداقل اثر شکنندگی ذرات خاك را خواهد داشت. زمین مستقیماً با گیاهان زنده اي مانند سرخس ها، خزه ها، جوانه هاو مواد فاسد (برگ، پوسته درخت، سرشاخه ها ، شاخه ها) پوشیده شده است. ریشه ها، جلبک ها و قارچ ها که غنی از هوموس هستند شدیداً در سطح خاك نفوذ کرده. تعداد زیادي از ارگانیسم هاي خاك مانند کرم خاکی باعث شل نگه داشتن خاك و ساختار پایدار خاك می شود و به همین دلیل آب باران به راحتی نفوذ می کند.


کاشت گیاهان بصورت متراکم باعث محافظت از خاك می گردد:
در کشت گیاهان چند ساله مثل درختان میوه، کاشت متراکم را می توان با کشت لگوم ها ، گراس ها و گیاهان خزنده بین درختان بدست آورد. در کاشت درختان جدید، گراس هاي علوفه اي و محصولات قابل کشت (مانند آناناس ، لوبیاها و...) را نیز می توان تا زمانی که درختان سایه اندازي کنند کشت کرد. نه تنها محصولات بلکه حتی گراس ها و علف هرز می تواند از خاك محافظت کنند. در صورت امکان عملیات مبارزه با علف هاي هرز را به بعد از بارش باران هاي سنگین موکول کنید. زیرا علف هاي هرز به حفظ خاك کمک خواهند کرد. اگر ریشه کنی علف هاي هرز از این جهت که با محصولات به رقابت شدیدي می پردازند ضروریست باید علف هاي هرز را بصورت کپه اي بر روي زمین باقی گذاشت تا به عنوان مالچ عمل کنند.

مالچ بدین معنی است که سطح خاك را با مواد گیاهی چیده شده بپوشانند. مالچ داراي عملکردهاي بسیاري از جمله: اثر حفاظت شدیدي بر روي فرسایش خاك دارد. تا جایی که این برگ ها و یا ساقه قدرت فرسایش باران هاي ناگهانی را کاهش می دهند.


گیاهان پوششی
به هر گیاهی که سطح خاك را بپوشاند و باعث بهبود باروري خاك شود گیاهان پوششی می گویند. که می توانند شامل گیاهان لگومینوز که داراي فواید دیگري نیز براي خاك است، علف هاي هرز با سرعت رشد بالا باشد. که هر دو داراي توان تولید بیوماس بالایی هستند. همواره مهم ترین خصوصیت گیاهان پوششی سرعت رشد بالاي آنها و ظرفیت پوشاندن خاك می باشد.


خصوصیات زیر باعث ایجاد گیاهان پوششی ایده ال می گردد:
- بذرشان ارزان، دسترسی به آنها آسان باشد، برداشت، ذخیره کردن و رشد آنها به راحتی صورت گیرد.
- داراي رشد سریع بوده و قادر باشند در مدت زمان کوتاهی سطح خاك را بپوشانند.
- در برابر آفات و بیماريها مقاوم باشند.
- قابلیت تولید مقدار زیادي مواد ارگانیک و مواد خشک را داشته باشند.
- نیتروژن را در خاك تثبیت کرده و آنرا قابل استفاده براي گیاه کند.
- داراي سیستم ریشه اي خرد کننده ي خاك متراکم باشند و همچنین باعث تولید خاك تجزیه شده گردد.
- کاشت و مدیریت آن بصورت تک محصولی آسان باشد یا اینکه با دیگر محصولات رشد کند.
- بتواند بعنوان علوفه یا دانه مثل دانه خوراکی عمل کند.


لوبیاي گاوي بعنوان یک گیاه پوششی
لوبیاي گاوي (Vinga unguicalata) یکی از مهم ترین لگوم هاست که در محدوده مناطق گرم و نیمه گرم رشد می کند. این گیاه داراي خصوصیاتی است که آن را بعنوان گیاه پوششی ایده ال مطرح کرده اند:
- این گیاه به خشکی مقاوم بوده و می تواند با آب خیلی کمی رشد کند.
- این گیاه قادر به تثبیت نیتروژن در خاکهاي فقیر است.
- این گیاه به سایه مقاوم است بنابراین در کشت مخلوط قابل استفاده می باشد.
- دانه هاي آن خوراکی است و می توان بعنوان یک منبع غذایی غنی از پروتئین براي دام ها استفاده کرد.
- این گیاه کاملاٌبه حمله آفات مقاوم بوده.
- کشاورزان که در نواحی زیر صحراي آفریقا زندگی می کنند لوبیاي گاوي را با ذرت، سورگوم، ارزن و کاساوا کشت می کنند.


طراحی سیستم هاي کاشت
سیستم هاي کاشت باید طوري طراحی گردند که سطح خاك همواره با کانوپی گیاهان پوشیده شده باشد. در نواحی قابل کشت زمان دقیق بذرپاشی و کاشت می تواند مانع از شستشوي خاك غیر پوشش دار طی فصول بارانی سال گردد.

بعد از برداشت محصولات اصلی ، محصولات کود سبز باید کاشته شوند. در سراشیبی ها محصولات باید در خطوطی متقاطع با شیب ها نسبت به حالت عمودي کاشته شوند (روي خطوط تراز) که این امر می تواند باعث کاهش سرعت زیاد آب سطحی گردد.


انواع مناسب گیاهان پوششی
در محصولاتی که اکثر اوقات براي حفاظت کانوپی استفاده می شوند باید گونه هایی با سرعت رشد بالا مثل لوبیا یا شبدر باشد که به حفاظت خاك در طی مراحل رشد محصول اصلی کمک خواهد کرد.


روش هاي قابل اجرا براي دست یابی به پوشش گیاهی دائمی می تواند شامل این نکات باشد:
- زمان شخم خاك
- زمان جوانه یا نشاء آنها
- کشت مخلوط
- کشت داخل محصولی
- گیاهان پوششی
- مالچ پاشی
- زمان مبارزه با علف هاي هرز
- کاشت کود سبز در فصولی که زمین خالی است

همچنین به این نکات باید توجه شود:
- عملکرد مورد انتظار
- قابلیت دسترسی به گونه هاي مناسب
- قیمت بذر
- قابلیت دسترسی به آب
- قابلیت صرفه جویی
- استفاده مضاعف از گیاهان جانبی
- کاهش خطر
- امنیت غذایی


Share via facebook Share via linkedin Share via telegram Share via twitter Share via whatsapp

https://www.meta4u.com/forum/Themes/Comet/images/post/clip.png
Eco Farming template for Joomla 1.5

نویسنده Hooman Ghayouri در تم های ThemZa

1 ارسال
1490 مشاهده
آخرین ارسال: بعد از ظهر 20:43:09 - 06/29/11
توسط
Hooman Ghayouri
https://www.meta4u.com/forum/Themes/Comet/images/post/xx.png
طراحی باتری با فناوری زیستی

نویسنده Zohreh Gholami در علمی

0 ارسال
1225 مشاهده
آخرین ارسال: بعد از ظهر 12:53:51 - 12/22/11
توسط
Zohreh Gholami
https://www.meta4u.com/forum/Themes/Comet/images/post/xx.png
بیومَتریال، بیوماده یا ماده زیستی

نویسنده Zohreh Gholami در مقالات مواد

0 ارسال
1709 مشاهده
آخرین ارسال: قبل از ظهر 08:05:04 - 11/02/11
توسط
Zohreh Gholami
https://www.meta4u.com/forum/Themes/Comet/images/post/xx.png
مقاله ای کامل در خصوص معرفی و بررسی کود زیستی

نویسنده Zohreh Gholami در مقالات امورزراعی و دامی, Agronomy & Domestics Articles

0 ارسال
3382 مشاهده
آخرین ارسال: قبل از ظهر 11:10:36 - 07/27/11
توسط
Zohreh Gholami
https://www.meta4u.com/forum/Themes/Comet/images/post/xx.png
کود های زیستی و کاربرد آن ها در تولید گیاهان زراعی

نویسنده Zohreh Gholami در مقالات امورزراعی و دامی, Agronomy & Domestics Articles

0 ارسال
2421 مشاهده
آخرین ارسال: بعد از ظهر 13:05:19 - 08/29/11
توسط
Zohreh Gholami
https://www.meta4u.com/forum/Themes/Comet/images/post/xx.png
کاربرد فناوری نانو تکنولوژی در کشاورزی و صنایع غذایی

نویسنده Zohreh Gholami در مقالات علوم و صنایع غذایی

1 ارسال
3815 مشاهده
آخرین ارسال: بعد از ظهر 12:21:37 - 08/17/11
توسط
Zohreh Gholami
https://www.meta4u.com/forum/Themes/Comet/images/post/xx.png
برای تشکیل و ثبت شرکت تعاونی کشاورزی چه مدارکی را باید آماده کنیم؟

نویسنده nire در مقالات حقوق و علوم سیاسی

0 ارسال
476 مشاهده
آخرین ارسال: قبل از ظهر 11:26:17 - 11/13/18
توسط
nire