[Zohreh Gholami]

رانگاناتان، شیالی راماریتا

رانگاناتان، شیالی راماریتا^[۱] نویسنده رده بندی کولن و کتاب ها و مقاله های بسیاری درباره رده بندی و مبدع پنج اصل کتابداری، از شخصیت های برجسته علم کتابداری است. رانگاناتان در ۶ اوت ۱۸۹۲ در جامعه برهمنی شیالی در منطقه تانجور در ایالت مَدْرَس هند به دنیا آمد. او در دبیرستان هندویی سابهانایاکا مودالیار^[۲]، در شیالی، از ۱۸۹۷ تا ۱۹۰۸ و در کالج مسیحی مَدْرَس، جایی که رشته اصلی خود، ریاضیات، را برگزید، از ۱۹۰۹ تا ۱۹۱۶ تحصیل کرد. رانگاناتان از دانشسرای عالی در سیداپت مدرس در سال ۱۹۱۷ مدرک معلّمی گرفت و در دانشکده دولتی بنگلور، که بعداً به کالج ریاست جمهوری تغییر نام داد، کمک مرّبی ریاضیات شد و در ۱۹۲۱ به مرتبه استادیار ریاضیات آنجا منصوب گردید.

رانگاناتان در ۱۹۲۴، هنگامی که به سمت نخستین کتابدار دانشگاه مدرس منصوب شد، کار جدیدی را آغاز کرد. از وی خواسته شده بود که در مورد حرفه جدیدش در بریتانیا مطالعه کند. از این رو، به کالج دانشگاهی لندن رفت. در آنجا با دبلیو.سی برویک سه یرز^[۳] ملاقات کرد و شدیداً تحت تأثیر او قرار گرفت. در خلال دو سال اقامت در بریتانیا (۱۹۲۴ ۱۹۲۵) حدوداً از صد کتابخانه بازدید کرد و در حرفه جدیدش تثبیت شد. رانگاناتان در ۱۹۳۵ از مدرسه کتابداری گواهی نامه افتخاری گرفت و در ۱۹۳۰ به عضویت انجمن کتابداری بریتانیا برگزیده شد.

وی تا ۱۹۴۴ کتابدار دانشگاه مَدرَس باقی ماند، سپس کتابدار دانشگاه و استاد علوم کتابداری در دانشگاه هندوی بنارس (۱۹۴۵ ۱۹۴۷)، استاد علوم کتابداری در دانشگاه دهلی (۱۹۴۷ ۱۹۵۴)، و استاد مدعوّ علوم کتابداری دردانشگاه ویکرام^[۴] در یوجاین[۵] (۱۹۵۷ ۱۹۵۹) شد. سپس به سمت استاد افتخاری و رئیس مرکز پژوهش و آموزش سندپردازی^[۶] بنگلور، که خود، آن را به کمک مؤسسه آمار هند در ۱۹۶۲ تأسیس کرده بود، برگزیده شد؛ و سرانجام در ۱۹۶۵ حکومت هند او را به عنوان استاد تحقیقات ملی در علوم کتابداری انتخاب کرد.

فعالیت ها. رانگاناتان، بیش از همه، به سبب ابداع رده بندی کولون، به یاد کتابداران خواهد ماند. این رده بندی در خارج از هند به ندرت مورد استفاده قرار گرفته است، اما بر ویرایش های پیاپی رده بندی دهدهی دیویی، رده بندی دهدهی جهانی، رده بندی کتاب شناختی بلیس^[۷]، روش های مختلف نمایه سازی، و کتاب شناسی هایی مانند (کتابشناسی ملّی بریتانیا)^[۸] تأثیرگذار بوده است. نمایه سازی زنجیره ای توسط او موجب همبستگی میان رده بندی و نمایه سازی موضوعی گردید و به مثابه فنی برای کنار هم نهادن جنبه هایی از یک موضوع که در طرح رده بندی از هم جدا می افتند، توسعه یافت.

به جز رده بندی کولون، رانگاناتان کتاب ها و مقالات زیادی در مورد رده بندی نوشت، که کتاب مقدماتی (عناصر رده بندی کتابخانه ای)^[۹] و (دیباچه ای بر رده بندی کتابخانه ای)^[۱۰] را دربرمی گیرد.

رده بندی، تنها یکی از علایق اصلی رانگاناتان بود. وی تألیفاتی در فهرستنویسی دارد که قواعد فهرست فرهنگی و رده ای مانند (نظریه فهرست کتابخانه)^[۱۱] و مطالعه تطبیقی او برای شبیه سازی قواعد فهرستنویسی،نظیر(شناسه و قوانین)^[۱۲] که، بک ول^[۱۳] آن را، پس از اثر لوبتسکی^[۱۴] با نام (اصول و قواعد فهرست نویسی)^[۱۵]، تألیف برجسته قرن بیستم در زمینه فهرست نویسی ارزیابی می کند از آن جمله است. به نظر آگراوال^[۱۶] ، نفوذ رانگاناتان را بر (قواعد فهرست نویسی انگلو ـ امریکن)، (ویرایش ۱۹۶۷) را نمی توان ندیده گرفت، که قواعد "شناسه جست وجو شده"^[۱۷] و "اثبات پذیری"^[۱۸] از آن جمله اند.

مطالعه تحلیلی رانگاناتان درباره هدف کتابخانه ها در "پنج اصل کتابداری" تجلی یافت، که خود پایه نخستین کتاب های منتشر شده او در رشته کتابداری بود: کتاب برای استفاده است، هر کتابی خواننده اش، هر خواننده ای کتابش، وقت خواننده را هدر ندهید، و کتابخانه ارگانیسمی رشد یابنده است. اگرچه امروزه بسیاری برآنند که مدارک یا مواد کتابخانه ای را جانشین کتاب کنند (و می گویند "هر خواننده ای مدرکش")، این قوانین هنوز هم به همان اندازه بار اوّل معتبرند. این اصول ساده به نظر می رسند اما به عنوان هدف های بنیادین حرفه کتابداری برجای مانده اند. پائولین آثرتون می گوید: "این کلمات دانشجویان را برمی انگیزد که بیندیشند و باور کنند که خدمات کتابخانه بالاتر از کار کتابخانه به عنوان هدف زندگی است".

برخی آثار رانگاناتان با توسعه کتابخانه ها در هند بی ارتباط نبوده است. وی در پاسخ به تقاضایی از طرف انجمن کتابداران پنجاب در ۱۹۴۴، جزوه ای درباره بازسازی کتابخانه ها در هند پس از جنگ تهیه کرد که در آن تشکیل شبکه ملی کتابخانه ای متشکل از کتابخانه های ملّی، ایالتی، دانشگاهی، عمومی، و آموزشگاهی را پیشنهاد داده بود. این طرح در ۱۹۵۰ به صورت دقیق تر، با "طرح توسعه کتابخانه"، که خط مشی سی ساله ای را ارائه کرده بود، پی گیری شد. توسعه کتابخانه ها در هند به طور قابل ملاحظه ای تحت تأثیر این دو طرح بود که از آن طریق برای دیگر ایالت های هند نیز پی گیری شد.

کمتر حوزه ای را در کتابداری می توان یافت که رانگاناتان بدان توجه نکرده باشد: مدیریت کتابخانه، کتابخانه های آموزشگاهی و مدارس عالی، جنبه های گسترده تر کتابخانه ها و آموزش، انتخاب کتاب، خدمات مرجع، و کتابشناسی از آن جمله اند. وی، علاوه بر تألیف، بسیاری از آثار را ویرایش کرد و با دیگران در تألیف کتاب ها و مقاله ها مشارکت بسیار داشت. نشریه (سالنامه کتابداری)^[۱۹] را در ۱۹۵۶ و (کتابداری با نگاهی به سندپردازی)^[۲۰] را در ۱۹۶۵ بنیان گذارد و سردبیری هر دو مجله را تا استقرار کامل برعهده داشت. جس شرا می گوید: "این که کسی نمی تواند بدون رجوع به کار رانگاناتان نسبت به کلّیت کتابداری به درستی قضاوت کند، قدردانی از عمق و گستره کمک او به این حرفه است".

عرصه جهانی کتابداری. حاکم وقت بنگلور، و بعدها رئیس جمهور هند، هنگامی که در نسخه ای از یادنامه رانگاناتان، در ۱۸ دسامبر ۱۹۶۵، او را معرفی می کرد، وی را "پدر کتابداری هند" لقب داد. این لقب توصیفی مناسب بود، زیرا رانگاناتان بیش از هر کس برای پیشبرد کتابخانه و کتابداری در هند کار کرده بود؛ اما کار او از مرزهای ملی فراتر رفت و به قول جیرجا کومار^[۲۱] "او شخصیتی جهانی بود زیرا درون هیچ مرز جغرافیایی محدود نمی شد". اچ. کابلانس^[۲۲] درباره کمک رانگاناتان به کتابداری بین المللی نوشته است که "تأثیر او بر توسعه کتابخانه ملل متحد، پایه گذاری فدراسیون بین المللی سندپردازی (فید)^[۲۳] ، تلاش او به عنوان دبیر و رئیس کمیته رده بندی عمومی؛ فعالیت او در یونسکو و ایفلا و سازمان جهانی استاندارد، و باور راسخ او به استاندارد جهانی کاملاً شناخته شده است".

مشاغل و مناصب. رانگاناتان هنگامی که به عنوان دبیر اول انجمن کتابداران مَدرس، که در ۱۹۲۸ تأسیس کرده بود، انتخاب شد فقط چهار سال از عمر کتابداریش می گذشت، امّا ۲۵ سال در آن مقام باقی ماند. نیروی او چنان بود که مدت شش سال (۱۹۲۸ ۱۹۳۴) خزانه داری انجمن ریاضیدانان هند را نیز برعهده داشت و در سال های ۱۹۴۴ ۱۹۵۳ رئیس انجمن کتابداران هند، و در ۱۹۶۷ ۱۹۵۸ رئیس انجمن کتابداران مدرس نیز بود.

دیگر مقام های او ریاست کمیته سندپردازی مؤسسه استانداردهای هند (۱۹۴۷ ۱۹۶۶)، معاون رئیس انجمن کتابداران مَدْرَس (۱۹۴۸ ۱۹۵۷)، دبیر انجمن آموزش بزرگسالان هند (۱۹۴۹ ۱۹۵۳)، معاون رئیس فید (۱۹۵۳ ۱۹۵۶ و (۱۹۵۸ ۱۹۶۱)، و دبیر و رئیس کمیته رده بندی عمومی فید (۱۹۵۴ ۱۹۶۴) بود. وی عضو افتخاری فید و معاون افتخاری انجمن کتابداران انگلیس نیز محسوب می شد.

در میان جوایز بسیار، دو رتبه ای که از سوی دولت هند به پاس دستاوردهایش گرفت متمایز هستند: عنوان رائو صاحب^[۲۴] و درجه پادماشری^[۲۵]. دکترای افتخاری ادبیات توسط دانشگاه دهلی و پیتسبورگ نیز به او اعطا شد؛ و در ۱۹۷۰ تقدیرنامه مارگارت مان^[۲۶] را در فهرستنویسی و رده بندی از طرف انجمن کتابداران امریکا دریافت کرد. کمک های او به علوم کتابداری در ۱۹۶۵ با انتشار کتاب (یادنامه رانگاناتان)، به مناسبت هفتاد و یکمین سالگرد تولدش، ارج نهاده شد. رانگاناتان در ۲۷ سپتامبر ۱۹۷۲، در بنگلور در سن ۸۰ سالگی درگذشت. پس از مرگ وی، کمیته تحقیقات رده بندی فید، دستاوردهایش را با اختصاص جایزه رانگاناتان به تحقیقات رده بندی بیشتر شناساند.

شخصیت رانگاناتان. این شخصیت توانمند پیوسته غرق در کارش بود. کائولا[۲۷] می گوید که رانگاناتان طی بیست سالی که در دانشگاه مدرس کتابدار بود یک روز هم مرخصی نگرفت. شماره ویژه یاد بود رانگاناتان در مجله (پیشاهنگ علم کتابداری)^[۲۸] شامل بسیاری حکایات شخصی و چهارده آگهی درگذشت درباره رانگاناتان بود که نه تنها ذهن تحلیل گر و دقّت او را نشان می داد، بلکه به آنچه او می توانست باشد اشاره شده است: صریح، ناشکیبا، سازش ناپذیر، و خودخواه. جیرجا کومار، به طنز، خوش بینی و علاقه او به رمز و راز اشاره می کند. جیری^[۲۹]، هنگامی که یادنامه رانگاناتان را به وی اعطا می کرد، به تواضع و نوع دوستی او اشاره کرد، اما گفت چیزی که او را بیش از همه تحت تأثیر قرار داده احساسات و روح پرشور او است که حتی بسیاری از جوانان را نیز به رشک وامی داشت.

شاید تکان دهنده ترین توصیف ها درباره رانگاناتان، به عنوان یک فرد، از برنارد پالمر^[۳۰] باشد، که چنین می گوید: "هنگامی که تدریس رده بندی را با الهام از کتاب (دیباچه ای ...) در ۱۹۴۰ آغاز کرد، عهد کرد چنانچه پولی داشت برای دیدار مؤلف این کتاب به مَدرس برود". این فرصت تنها یک سال بعد دست داد. هنگامی که پالمر در خدمت نیروی هوایی سلطنتی بود به اردوگاهی در حومه مدرس انتقال یافت. در نخستین بعد از ظهر آزاد خود به کتابخانه دانشگاه رفت و خود را به رانگاناتان معرفی کرد. بدین ترتیب، دوستی پایداری پی ریزی شد که تا مرگ رانگاناتان ادامه داشت. پالمر، مانند دیگران، به ذهن تحلیل گر، اشتیاق، طنز مناسب، مهربانی، و شخصیت خوش مشرب رانگاناتان اشاره می کند (اگرچه اذعان می کند با آنهایی که به نظرش ابله باشند می تواند سرد و بی ادب باشد). پالمر می افزاید که "رانگاناتان با وجود آگاهی از

جایگاه منحصر به فردش در کتابداری هند، فروتن و بی تکلّف بود و مانند عنصری کاملاً معمولی در این حرفه از وی استقبال کرد. گویی از نظر خِرد و فرهنگ همتراز او بود".

رانگاناتان در ۱۹۵۷ پیشنهاد کرد که تمام دارایی او وقف کرسی سارادا رانگاناتان^[۳۱] در علم کتابداری دانشگاه مدرس شود. وی شدیداً نگران علم کتابداری بود و آن را تدبیری با اهمیت برای "توسعه فضای همزیستی مسالمت آمیز بین المللی ... " و تکامل وحدت جهانی می دانست.



[/size]مآخذ:

۱) Dudlye, Edward, editor. "S.R. Ranganathan, ۱۸۹۲ ۱۹۷۲": Papers Given at A Memorial Meeting on Thursday ۲۵th Jan. ۱۹۷۳, (۱۹۷۴); ۲) Kaula, P.N. "Some Less Known Facts about Ranganathan". Herald of Library Science, (۱۹۷۳); ۳) Nath Sharma, Ravindra. Indian Academic Libraries and Dr.S.R. Ranganathan: A Critical Study, (۱۹۸۶); ۴) Rajagopalan, T.S., editor. Ranganathan&#۰۳۹;s Philosophy: Assessment, Impact, and Relevance (۱۹۸۶): Relevance of Ranganathan᾽s Contributions to Library science (۱۹۸۸).____________________________________
[۱]. Shiyali Ramamrita Ranganathan
[۲]. Sabhanayaka Mudaliar᾽s Hindu High school
[۳]. W.C. Berwick Sayers
[۴]. Vikram
[۵]. Ujjain
[۶]. Documentation Research and Training Center
[۷]. Bliss Bibliographic Classification
[۸]. British National Bibliography
[۹]. Elements of Library Classification
[۱۰]. Prolegomena to Library Classification
[۱۱]. Theory of Library Catalogue
[۱۲]. Heading and Canons
[۱۳]. K.G.B. Bake well
[۱۴]. Lubetzky
[۱۵]. Cataloguing Rules and Principles
[۱۶]. Agraval
[۱۷]. Sought Heading
[۱۸]. Ascertainability
[۱۹]. Annuals of Library Sciene
[۲۰]. Library Science with a Slant to Documentation
[۲۱]. Girja Kumar
[۲۲]. H. Coblans
[۲۳]. International Federation for Documentation (FID)
[۲۴]. Rao Sahib
[۲۵]. Padmashree
[۲۶]. Margaret Man Citation
[۲۷]. P.N. Kaula
[۲۸]. Herald of Library Science
[۲۹]. Giri
[۳۰]. Bernard Palmer
[۳۱]. Sarada Ranganathan

منبع: آفتاب