[Zohreh Gholami]

تولید بذر ذرت هیبرید از دیروز تا امروز

استفاده گسترده از هیبریدهای ذرت همراه با بهبود عملیات زراعی توسط کشاورزان عملکرد ذرت را در آمریکا در طی پنجاه سال از دهه ی1930 به بیش از سه برابر افزایش داده است کهه در مورد هیچ محصولی در دنیا چنین افزایشی اتفاق نیافتاده است که در این بین سهم اصلاح نبات ذرت 60% برآورد گردیده است. اولین بار شول در سال 1908 پیشنهاد تولید لاین های اینبرد را از طریق خود گشنی بمدت 7_6 نسل و سپس تلاقی این اینبرد لاین ها را بمنظور تعیین بهترین ترکیب یا هیبرید ارائه داد.

همانند هر تئوری یا نظریه دیگری پذیرش ذرت هیبرید نیز بسیار کند بود. دلیل اولیه آن این بود که از نظر اقتصادی تولید بذر ذرت هیبرید بخاطر قدرت بسیار پائین بوته ها و عملکرد کم بذر حاصل از والدین اینبرد لاین غیر اقتصادی و غیر معمولی بوده است. در سال1922 آقای جونز پیشنهاد استفاده از هیبریدهای دابل کراس را جهت تسهیل در تولید اقتصادی و تجاری تولید بذر ذرت پیشنهاد داد که شامل تلاقی دو اینبرد لاین جهت تولید سینگل کراس و سپس تلاقی بین دو سینگل کراس جهتت تولید بذر هیبرید دابل کراس می باشد که این بذر به کشاورزان فروخته می شود.

یک دهه دیگر سپری شد تا به نژادگران بتوانند هیبریدهای دابل کراس برتر را تولید نمایند. از آن زمان استفاده از هیبریدها بسرعت توسعه یافت بطوریکه تا اوایل دهه 1940 اغلب ذرت کشت شده در آمریکا هیبرید بودند. بین اوایل دهه 1930 تا اوایل دهه 1950 تولید بذر ذرت هیبرید در مزارع ایزوله با فاصله حدود 220 یارد انجام می گرفته است که در آن 2 ردیف والد پدری و 6 ردیف والد مادری به تناوب کشت (نسبت 6:2) و قبل از ظهور کاکل ها گلهای نر خطوط پدری حذف می شده است. در طی دهه 1940 بسیاری از شرکت های خصوصی شروع به کا ر تحقیقاتی ذرت کردند و این مسئله تا 1950 ادامه داشت. در اوایل دهه 1950 دو مسئله عمده اتفاق می افتد که شامل افزایش میزان کود مصرفی (به ویژه نیتروژن) و دیگری افزایش تراکم بوته در واحد سطح می باشند. در حوالی سالهای 1960 بعد از اینکه ارقام و لاین های با واکنش بهتر به شرایط حاصلخیزی بالاتر خاک و تراکم بوته بیشتر تولید می گردیدند و در واقع عملکرد اینبرد لاین ها اصلاح گردیدند.

انتقال بسوی استفاده از هیبریدهای سینگل کراس که عموما برتر از دابل کراس ها از نظر عملکرد و سایر صفات می باشند انجام یافت. بذر هیبریدهای سینگل کراس معمولا گران تر می باشند زیرا والدهای اینبرد آنها کم محصول تربوده و به تنش های محیطی نیز در مقایسه با والدهای سینگل کراس مورد استفاده در تولید بذر دابل کراس ها حساس تر می باشند. امروزه دیگر تقریبا تمامی بذر ذرت هیبرید مورد استفاده در کشورهای پیشرفته سینگل کراس و مقداری نیز دابل کراس و تری وی کراس است.

در ایران نیز بدنبال آغاز تحقیقات ذرت در کشور در سال 1349 تحقیقات مربوط به امکان تولید بذر ذرت هیبرید نیز از سال 1350 به وارد کردن والدین هیبریدهای مختلف دابل کراس انتخابی از بررسی های سال قبل از کشورهای یوگسلاوی آغاز می گردد.
به طوری که تولید بذر 10 هیبرید مختلف از سه گروه
زودرس شامل:
zpdc455_zpdc370_zpdc346
و متوسط رس شامل:
Zpdc682 _ zpdc599_ zpdc584
ودر گروه دیر رس شامل هیبریدهای دابل کراس های:
Zpdc790 _ zpdc755 _zpdc752 _zpdc719

در سطح 20 هکتار مورد بررسی قرار میگیرد. عملکرد تولیدی در این سال بین444 / 0تا 105/ 1 تن در هکتار بوده است .نتیجه گیری انجام شده در این سال شامل مساعد بودن منطقه برای تولید بذر ذرت هیبرید بوده است . در سال 1351 دوباره مجددا تولید بذر 8 هیبرید مختلف که والدین آنها نیز از موسسه زمون پل یوگسلاوی وارد گردیده بودند مورد بررسی قرار گرفته است .
از این تعداد 3 هیبرید:
Zpsc76 _ zpscic _ zpscia
به عنوان هیبریدهای سینگل کراس در سطحی معادل 1/1 هکتار یک هیبرید تری وی کراس در سطحی معادل 5/1 هکتار و بالاخره 4 هیبرید دابل کراس :zptc62 یعنی
Zpdc790 _ zpdc682 _ zpdc599 _ zpdc448
در سطحی معادل 4/1 هکتار مورد بررسی قرار می گیرند. نتیجه حاصل از این بررسی نیز مجددا مساعد بودن منطقه را برای تولید بذر ذرت هیبرید مورد تاکید قرار داده و نسبت کاشت 2 ردیف والد پدری و 6 ردیف والد مادری برای تولید بذر هیبریدهای دابل کراس و تری وی کراس و نسبت 2 ردیف والد پدری و 4 ردیف والد مادری برای تولید بذر هیبریدهای سینگل کراس بعنوان الگوهای مناسب اعلام می گردد.

در سال 1353 بررسی در مناطق رشت بعنوان منطقه ای با نزولات آسمانی فراوان و رطوبت نسبی بالا و کرج به عنوان منطقه ای با نزولات نسبتاً پائین و رطوبت نسبی کم و همچنین طول فصل زراعی طولانی انجام می گیرد. شرایط حاکم در رشت مناسب برای توسعه بیماری های:
Helminthosporium turcicum / Fusariun
شناخته شدند علاوه بر این مشکلات رطوبت بالای دانه در زمان برداشت نیز وجود داشت . این در حالیست که کرج مجددا بعنوان منطقه ای مناسب برای تولید بذر ذرت هیبرید تحت شرایط آبیاری مورد تایید قرار گرفت.

در سال 1354 بررسی های مربوط به تولید بذر ذرت هیبرید علاوه بر کرج و رشت به مناطق دشت ناز ساری و قائمشهر نیز توسعه داده شد. روند افزایش سطح تولید بذر ذرت هیبرید در سال 1361 باز هم افزایش یافت و بالاخره در سال 1363 به خودکفائی کامل از نظر بذر ذرت هیبرید مورد نیاز کشور حاصل گردید.

در سال 1364 با استفاده از لاین پایه مادری نر عقیم سیتوپلاسمی در تولید بذر
گام مهمی در سهولت کار که حدود 70% تولید بذر کشور را تشکیل می داد Sc704
گام مهمی در سهولت کار برداشته شد.

در سال 1370 با شرکت با شکل گرفتن شرکت کشت و صنعت پارس مغان در این شرکت نیز تولید بذر ذرت هیبرید آغاز میگردد و بتدریج با مجهز شدن اراضی این شرکت در زمره پیمانکاران ثابت تولی بذر ذرت هیبرید در می آید.

در سال 1372_1371 امکان افزایش نسبت سطح کاشت والد مادری نسبت به والد پدری درواحد سطح و به طبع آن افزایش عملکرد در واحد سطح از طریق تغییر الگوی کشت لاین پدری: لاین مادری از نسبت های4:2 و6:2 به نسبت4:1 مورد بررسی قرار می گیرد. با توجه به رضایت بخش بودن نتایج حاصل به تدریج از سال 1373 اقدام به استفاده از این الگو کردند بطوریکه در حال حاضر بجز موارد خاص اکثراً با این الگوی کاشت اقدام به تولید بذر ذرت هیبرید می نمایند.

جعبه متن

منبع: شرکت متخصصین کشاورزی

[/size]