ابطال بخشنامه‎های شماره ۳۵ و37 مستمری‎ها تامین اجتماعی

[اکبرزاده]

دادنامه ۱۳۹ مورخ۹۰/۳/۳۰(ابطال بخشنامه‎های شماره ۳۵ مستمری‎ها مورخ ۳/۲/۱۳۸۱ و ۳۷ مستمری‎ها مورخ ۳/۳/۱۳۸۲ سازمان تأمین اجتماعی)


  کلاسه پرونده: ۸۹/۳۴۴



شماره دادنامه: ۱۳۹

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: سازمان بازرسی کل کشور

موضوع شکایت و خواسته: ابطال بخشنامه ‎های شماره ۳۵ مستمری ‎ها مورخ ۳/۲/۱۳۸۱ و ۳۷ مستمری ‎ها مورخ ۳/۳/۱۳۸۲ سازمان تأمین اجتماعی


گردشکار:

قائم مقام سازمان بازرسی کل کشور و رییس کمیسیون تطبیق مصوبات دستگاه ‎های اداری با قانون سازمان بازرسی کل کشور به موجب شکایت ‎نامه شماره ۸۷/۴۰/ط/۳۰۲ مورخ ۱۷/۶/۱۳۸۸، اشعار داشته است که:

" بخشنامه ‎های شماره ۳۵ مورخ ۳/۲/۱۳۸۱ و ۳۵۰۱ مورخ ۳/۳/۱۳۸۲ مستمری ‎های سازمان تأمین اجتماعی از جهت انطباق با قانون در کمیسیون تطبیق مصوبات دستگاه ‎های اداری این سازمان مورد بررسی قرار گرفت.

توجه جناب عالی را به نتیجه بررسی ‎ها به شرح زیر معطوف می ‎دارد:

۱-

سازمان تأمین اجتماعی با صدور بخشنامه ‎های متوالی (در طول سالیان مختلف) حق برخورداری برخی از بازماندگان متوفای بیمه شده را ۷۵% لحاظ نموده است. به طور نمونه:

الف- در مثال دوم بخشنامه شماره ۳۵ مورخ ۳/۲/۱۳۸۱ بیان گردیده:

بیمه ‎شده ‎ای با داشتن ۳۴ سال سابقه پرداخت حق بیمه در تاریخ ۱/۲/۱۳۸۱ فوت نموده و متوسط دستمزد آن مرحوم (موضوع تبصره ۲ ماده ۷۲ قانون) ۱۲۰۰ ریال می ‎باشد، لذا مستمری قابل پرداخت به بازماندگان واجد شرایط که شامل یک همسر و یک فرزند می ‎باشد، عبارت است از:

مجموع مستمری بازماندگان ۴۵۹۰۰۰ = ۷۵% × ۶۱۲۰۰۰

ب- یا در مثال دوم بخشنامه شماره ۳۵۰۱ مورخ ۳/۳/۱۳۸۲ بیان گردیده:

بیمه شده ‎ای با داشتن ۱۲ سال سابقه پرداخت حق بیمه در تاریخ ۱/۲/۱۳۸۲ فوت نموده و میزان مستمری استحقاقی بازماندگان ۱،۰۰۰،۰۰۰ ریال می ‎باشد، از مستمری قابل پرداخت به بازماندگان واجد شرایط که شامل یک همسر و یک فرزند می ‎باشد، عبارت است از:

مجموع مستمری بازماندگان ۷۵۰۰۰۰ = ۷۵% × ۱،۰۰۰،۰۰۰

مدیرکل امور فنی مستمری ‎های سازمان تأمین اجتماعی در توجیه تعیین ۷۵% سهم بازماندگان متوفی در بخشنامه ‎های مذکور طی شماره ۵۳۰۳/۵۰۳۰ مورخ ۳/۳/۱۳۸۸ اعلام داشته است:

بنابه دلایل ذیل روش جاری سازمان مغایرتی با مفاد قانون پیشگفته ندارد:

الف- به موجب تبصره ماده مذکور «منظور از مستمری استحقاقی بیمه شده متوفی مستمری حین فوت او می ‎باشد ...»

توضیح: ماده ۸۳ قانون، سهم مستمری هر یک از بازماندگان بیمه شده متوفی را مشخص نموده است به طوری که در بند یک آن «میزان مستمری همسر بیمه شده متوفی»، در بند دو آن «میزان مستمری هر فرزند بیمه شده متوفی» و در ابتدای بند سه «میزان مستمری پدر و مادر بیمه شده متوفی» تعیین شده و در ادامه بند سه تاکید گردیده که «.... مجموع مستمری بازماندگان بیمه شده متوفی نباید از میزان مستمری استحقاقی تجاوز نماید...»، بنابراین «مستمری استحقاقی» در این ماده قانونی (جهت تبیین موضوع در تبصره ماده مذکور قانونگذار مستمری استحقاقی بیمه شده متوفی را مستمری حیث فوت او دانسته است) تنها به عنوان محاسبه و تعیین سهم هر یک از بازماندگان واجد شرایط مد نظر بوده است.

ب- معنای عبارت مجموع مستمری بازماندگان که در قانون فوق به کار برده شده (... مجموع مستمری بازماندگان بیمه شده متوفی نباید از میزان مستمری استحقاقی متوفی تجاوز نماید...) جمع پرداختی به بازماندگان واجد شرایط بیمه شده متوفی بوده، به بیان دیگر همان مبلغ قابل پرداخت به بازمانده یا بازماندگان است.

توضیح: با توجه به تعیین سهام هر یک از بازماندگان واجد شرایط در بندهای ماده ۸۳ قانون، این مهم مدنظر قرار گرفته که حداکثر مستمری قابل پرداخت به این افراد مستمری استحقاقی بیمه شده متوفی در زمان فوت وی می ‎باشد. بنابراین در برقراری مستمری بازماندگان، مستمری استحقاقی بین بازماندگان واجد شرایط به نسبت سهام مقرر در ماده ۸۳ قانون تقسیم می ‎گردد. مشروط بر اینکه در هر حال مجموع مستمری بازماندگان از حداقل دستمزد سال مربوطه کمتر نباشد. همان گونه که ملاحظه می ‎فرمایید قانونگذار در ماده قانونی مذکور از دو عبارت جداگانه « مستمری استحقاقی» و « مستمری بازماندگان» استفاده نموده است و بی ‎تردید معنای عبارات فوق یکسان نبوده و جایگاه قانونی متفاوتی را در برخواهد داشت و این مهم در اقدامات سازمان جهت برقراری مستمری این عزیزان کاملاً محسوس است. به عنوان مثال اگر چنین فرض می ‎شد که عبارات مذکور معنای یکسانی دارند، در این صورت مبلغ مستمری قابل پرداخت به یک بازمانده تک نفره با مبلغ مستمری قابل پرداخت به بازماندگان چند نفره هیچ تفاوتی نداشته و در هر صورت صرفنظر از تعداد بازماندگان واجد شرایط، افراد موصوف به یک میزان از مزایای مستمری مربوطه بهره ‎مند می ‎گردیدند، بنابراین قانونگذار شرط عدالت را مد نظر داشته و مستمری هر یک از بازماندگان را با توجه به سهام مربوطه تعیین نموده است که همین امر مبنای اقدامات قانونی این سازمان بوده است».

۲ -

ماده ۸۳ قانون تأمین اجتماعی مقرر نموده است:

« سهم مستمری هر یک از بازماندگان بیمه شده متوفی به شرح زیر می ‎باشد:

۱- میزان مستمری همسر بیمه شده متوفی معادل پنجاه درصد مستمری استحقاقی بیمه شده است و در صورتی که بیمه شده مرد دارای چند همسر دایم باشد مستمری به تساوی بین آنان تقسیم خواهد شد.

۲- میزان مستمری هر فرزند بیمه شده متوفی معادل بیست و پنج درصد مستمری استحقاقی بیمه شده می ‎باشد و در صورتی که پدر و مادر را از دست داده باشد مستمری او دو برابر میزان مذکور خواهد بود.

۳- میزان مستمری هر یک از پدر و مادر بیمه شده متوفی معادل بیست درصد مستمری استحقاقی بیمه شده می ‎باشد. مجموع مستمری بازماندگان بیمه شده متوفی نباید از میزان مستمری استحقاقی متوفی تجاوز نماید.
هرگاه مجموعه مستمری از این میزان تجاوز کند سهم هر یک از مستمری به نسبت تقلیل داده می ‎شود و در این صورت اگر یکی از مستمری بگیران فوت شود یا فاقد شرایط استحقاقی دریافت مستمری گردد سهم بقیه آنان با توجه به تقسیم بندی مذکور در این ماده افزایش خواهد یافت. در هر حال بازماندگان بیمه شده از صددرصد مستمری بازماندگان متوفی استفاده خواهند کرد».

۳-

اعضای کمیسیون یاد شده با عنایت به:

اولاً: مفاد بند ۱۶ ماده ۲ قانون تأمین اجتماعی که بیان می ‎دارد:

« مستمری وجهی است که طبق شرایط مقرر در این قانون به منظور جبران قطع تمام یا قسمتی از درآمد بیمه شده و در صورت فوت او برای تامین معیشت بازماندگان وی به آنان پرداخت می ‎شود».

ثانیاً: تکلیف مقرر در بند ۳ ماده ۸۳ قانون تأمین اجتماعی که پس از تعیین سهام هر یک از بازماندگان تصریح می ‎دارد، «.... در هر حال بازماندگان بیمه شده از صددرصد مستمری بازماندگان متوفی استفاده خواهند کرد».

ثالثاً: وحدت ملاک از دادنامه شماره ۱۵۸۸ مورخ ۳۰/۷/۱۳۸۴ شعبه ۴ تجدیدنظر دیوان عدالت اداری در خصوص شکایت شخصی به طرفیت سازمان تأمین اجتماعی دایر بر برقراری صددرصد مستمری که شعبه مذکور حکم به ورود شکایت وی داده است.

رابعاً: بخشنامه شماره ۳۳۶ فنی مورخ ۱۲/۵/۱۳۵۴ موضوع راهنمای اجرای قانون مذکور در زمینه امور فنی که در زیر عنوان « سهم هر یک از بازماندگان از مستمری» تصریح نموده است، « تسهیم مستمری بازماندگان عیناً به ترتیبی است که در قانون بیمه ‎های اجتماعی پیش ‎بینی شده است... در هر حال بازماندگان از صددرصد مستمری استحقاقی متوفی استفاده خواهند نمود». لیکن سازمان تأمین اجتماعی در سنوات بعد با صدور بخشنامه ‎های متوالی حق برخورداری صددرصد بازماندگان از مستمری متوفی را نادیده گرفته است. آخرین بخشنامه ‎های مرتبط با این مورد، بخشنامه ۳۵ مستمری ‎ها مورخ ۳/۲/۱۳۸۱ و ۳۵۰۱ مورخ ۳/۳/۱۳۸۲ می ‎باشد که در مثال دوم در قسمت مثالها مستمری قابل پرداخت به همسر و یک فرزند متوفی را ۷۵% لحاظ نموده و الباقی ۲۵% را شامل آنها ندانسته است.

خامساً: غیرموجه بودن دلایل ابرازی مدیرکل امور فنی مستمری ‎های سازمان مذکور در جوابیه شماره ۵۳۰۳/۵۰۳۰ مورخ ۳/۳/۱۳۸۸ که در توجیه اقدام غیرقانونی آن سازمان به جای ارائه مستند قانونی به تمایز و تفاوت مستمری استحقاقی با مستمری بازماندگان پرداخته و درصدد توجیه بخشنامه موصوف برآمده است.

" النهایه مثال های دوم بخشنامه ‎های شماره ۳۵ مورخ ۳/۲/۱۳۸۱ و ۳۵۰۱ مورخ ۳/۳/۱۳۸۲ سازمان تأمین اجتماعی بر خلاف نص صریح قسمت اخیر ماده ۸۳ قانون تأمین اجتماعی تشخیص گردیده که بر این اساس و در اجرای تبصره ۲ ماده ۲ قانون تشکیل سازمان بازرسی کل کشور درخواست ابطال مصوبات یاد شده در این قسمت را دارد. خواهشمند است دستور لازم در خصوص طرح موضوع در هیأت عمومی دیوان صادر و از نتیجه تصمیمات آن مرجع این سازمان را مطلع فرمایند."

- سازمان تأمین اجتماعی به موجب لایحه دفاعیه شماره ۲۵۶۵/۷۱۰۰ مورخ ۱۵/۸/۱۳۸۹، اعلام نموده است که:

۱-

بند ۱۶ ماده ۲ قانون تأمین اجتماعی از جمله تعاریفی است که در جهت تبیین عنوان های مندرج در قانون تأمین اجتماعی می ‎باشد که در نهایت چنانچه در قانون مذکور عبارت مستمری درج شده باشد منظور می ‎بایست در چارچوب تعریف مزبور قرار گیرد.

۲-

بند ۳ ماده ۸۳ قانون تأمین اجتماعی میزان مستمری هر یک از پدر و مادر متوفی را بیست درصد مستمری استحقاقی بیمه شده مقرر نموده و در ادامه بیان داشته که مجموع مستمری بازماندگان بیمه شده متوفی نباید از میزان مستمری استحقاقی متوفی تجاوز نماید. هرگاه مجموع مستمری از این میزان تجاوز کند سهم هر یک از مستمری بگیران به نسبت تقلیل داده می ‎شود و در صورتی که یکی از مستمری بگیران فوت شود یا فاقد شرایط استحقاقی دریافت مستمری گردد سهم بقیه آنان با توجه به تقسیم بندی مذکور در این ماده افزایش خواهد یافت و در هر حال بازماندگان بیمه شده از صددرصد مستمری بازماندگان متوفی استفاده خواهند کرد.

با عنایت به اینکه در بندهای سه گانه ماده ۸۳ قانون تأمین اجتماعی سهام مقرر بازماندگان متوفی اعم از همسران و فرزندان و پدر مادر بیمه شده متوفی تعیین شده است بدین معنا که مبنای تعیین مستمری هر یک از بازماندگان سهام مقرر قانونی آنها می ‎باشد لذا در فرضی که بیمه شده متوفی دارای یک همسر و دو فرزند و پدر و مادر به عنوان بازمانده دارا باشد می ‎بایستی از صددرصد مستمری استحقاقی متوفی به همسر بیمه شده ۵۰درصد و هر یک از فرزندان ۲۵درصد و پدر و مادر نیز هرکدام بیست درصد براساس سهام تقسیم و تعلق گیرد. لذا با توجه به اینکه مجموع سهام مقرر بازماندگان ۱۴۰ درصد می ‎باشد به ناچار می ‎بایست به نسبت هر سهم از آن کسر گردد تا مجموع سهام به صددرصد برسد. ضمناً چنانچه یکی از بازماندگان مستمری بگیر فوت شود یا فاقد شرایط استحقاقی دریافت مستمری گردد سهم بقیه آنان با توجه به تقسیم بندی مذکور در این ماده افزایش خواهد یافت و در هر حال بازماندگان بیمه شده از صددرصد مستمری بازماندگان متوفی استفاده خواهند کرد.

بنابراین با عنایت به مراتب فوق و اینکه قانونگذار در ماده مذکور و تبصره آن دو عبارت « مستمری استحقاقی» و « مستمری بازماندگان» را تصریح نموده که منظور از مستمری استحقاقی بیمه شده متوفی، مستمری حین فوت او می ‎باشد و در مورد بیمه شدگانی که در اثر هرنوع حادثه یا بیماری فوت شوند مستمری استحقاقی عبارت است از مستمری که برای بیمه شده از کارافتاده کلی حسب مورد برقرار می ‎شود، به عبارت دیگر برای مستمری بگیر بازنشسته و از کارافتاده کلی در صورت فوت، مستمری حین فوت او مستمری استحقاقی تلقی می ‎شود و برای بیمه شده ‎ای که به هر دلیل فوت می ‎کند میزان مستمری استحقاقی عبارت است از جمع کل مزد یا حقوق بیمه شده که به مأخذ آن حق بیمه دریافت گردیده ظرف هفتصد و بیست روز قبل از وقوع حادثه یا بیماری که منجر به از کارافتادگی یا فوت شده است. بنابراین با توجه به مراتب فوق، قانونگذار مستمری استحقاقی که متعلق به بیمه شده اصلی است را با مستمری بازماندگان که به نسبت سهام مقرر در قانون به وی تعلق می ‎گیرد را تفکیک نموده است.

لذا سازمان تأمین اجتماعی وفق ذیل بند ۳ ماده ۸۳ قانون تأمین اجتماعی که بیان داشته (... در هر حال بازماندگان بیمه شده از صددرصد مستمری بازماندگان متوفی استفاده خواهند کرد) و اینکه منظور قانونگذار از عبارت صددرصد مستمری بازماندگان، صددرصد سهم متعلق به هر بازمانده می ‎باشد نه مستمری استحقاقی بیمه شده اصلی، مبادرت به تنظیم بخشنامه ‎های معترض ‎عنه نموده است.

۳-

وحدت ملاک که همانا قیاس می ‎باشد و باید دارای شرایط و عواملی باشد که بتوان از آن استنباط صحیحی به عمل آورد بنابراین استدلال قاضی صادرکننده دادنامه شماره ۱۵۸۸ مورخ ۳۰/۷/۱۳۸۴ شعبه ۴ تجدیدنظر دیوان عدالت اداری را نمی ‎توان دلیلی بر اثبات ادعای سازمان بازرسی کل کشور دانست لذا به نظر می ‎رسد قیاس به عمل آمده قیاس مع ‎الفارق باشد.

۴-

لازم به ذکر است در ماده ۶۹ قانون بیمه ‎های اجتماعی، سهام مقرر بازماندگان تعیین شده و از موضوع مورد نظر سازمان بازرسی کل کشور تصریحی به عمل نیامده است. بنابراین با عنایت به توضیحات مندرج در بند ۲ لایحه دفاعیه، بخشنامه ‎های معترض ‎عنه وفق ماده ۸۳ قانون تأمین اجتماعی تنظیم و جهت اجراء به واحدهای اجرایی ابلاغ شده است. بنابراین استناد شاکی به قانون بیمه ‎های اجتماعی و اقرار به اینکه عیناً ماده ۶۹ قانون تأمین اجتماعی منطبق با ماده ۸۳ قانون تأمین اجتماعی می ‎باشد، صحیح نبوده و قابل ایراد می ‎باشد.

با عنایت به مراتب فوق و از آن جایی که بخشنامه ‎های معترض ‎عنه مستند به ماده ۸۳ قانون تأمین اجتماعی تنظیم شده است و ادعای شاکی بلادلیل می ‎باشد. تقاضای رد شکایت شاکی مورد استدعاست."

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ فوق با حضور رؤسا، مستشاران و دادرسان علی ‎البدل شعب دیوان تشکیل و پس از بحث و بررسی و انجام مشاوره با اکثریت آراء بـه شرح آتی مبادرت بـه صدور رأی می ‎نماید.

رأی هیأت عمومی

به موجب ماده ۸۳ قانون تأمین اجتماعی مصوب ۳/۴/۱۳۵۴، سهم مستمری هریک از بازماندگان بیمه شده متوفی در سه بند تعیین گردیده و در ادامه تصریح گردیده که مجموع مستمری بازماندگان بیمه شده متوفی نباید از میزان مستمری استحقاقی تجاوز نماید و هرگاه مجموع مستمری از این میزان تجاوز کند، سهم هریک از مستمری بگیران به نسبت تقلیل داده می ‎شود و در این صورت اگر یکی از مستمری بگیران فوت شود یا فاقد شرایط استحقاقی دریافت مستمری گردد سهم بقیه آنان با توجه به تقسیم بندی مذکور در این ماده افزایش خواهد یافت و در هرحال بازماندگان بیمه شده از صددرصد مستمری بازماندگان متوفی استفاده خواهند نمود. علیهذا مثال ‎های دوم بخشنامه ‎های شماره ۳۵ و ۳۷ مستمری ‎های سازمان تأمین اجتماعی که مبین پرداخت مستمری در حق یک فرزند و همسر متوفی به میزان ۷۵ درصد از مستمری بازماندگان متوفی می ‎باشد و در نتیجه بازماندگان متوفی از دریافت صددر صد مستمری استحقاقی متوفی محروم خواهند گردید، خلاف حکم مقنن در قانون فوق ‎الذکر بوده و به استناد بند یک ماده و ماده ۴۲ قانون دیوان عدالت اداری ابطال می ‎گردند./

رییس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

محمدجعفر منتظری
گزارش به مدیر انجمن   31.56.214.150

    چاپ صفحه
    ارسال به دوستان
    نشانه گذاری
    با خبر سازي
    ایجاد نظرسنجی جدید

صفحه: [1]   بالا
« قبلی بعدی »

    لینک به تقویم
    ترکیب موضوعات
    نشانه گذاری این موضوع بعنوان موضوع مهم
    باز کردن موضوع
    حذف موضوع
    انتقال موضوع

پرش به :